هشتاد و پنج سال پیش، حوالی همین ایام، میرزا نصرالله صبوری اصفهانی روی در نقاب خاک کشید.

شاعر، ادیب، مورخ، معلم و دانشمندی نامی که در میان ادبای اواخر قاجار و اوایل پهلوی، مشهور و معروف بود.

شاگردانش چون سیدکریم امیری فیروزکوهی، عباس فرات یزدی، محمد کامکار پارسی و حتی فرزندش ادیب‌الدین کسروی، کوشیدند نام او را جاودانه کنند و سهمی در بزرگداشت او داشته باشند.

نتیجه کوشش‌ها و خواست ایشان، مجلد نخست دیوان اشعار صبوری یا نامه سرود اختران است که امروز پس از سال‌ها، در دستان شماست.

در تابستان پس از فارغ‌التحصیلی از کالج، سلیمان جواد، همان‌طور که در سخنرانی‌های ابتدایی خود می‌گویند، برای ورود به «دنیای واقعی» آماده می‌شد. او عاشق شده بود و به پاریس نقل‌مکان کرد تا رؤیای خود را برای تبدیل‌شدن به یک خبرنگار جنگ دنبال کند. با این حال، دنیای واقعی که او پیدا کرد، او را به نوع بسیار متفاوتی از منطقه درگیری می‌برد.

با خارش شروع شد، اول روی پاهایش، سپس بالای پاهایش، مثل هزار نیش پشه نامرئی. بعد از آن خستگی و چرت‌های شش‌ساعته آمد که فقط خستگی او را عمیق‌تر کرد. سپس یک سفر به دکتر و چند هفته قبل از تولد 23سالگی او، تشخیص: سرطان خون، با 35 درصد احتمال زنده‌ماندن. درست مثل همین، زندگی‌ای که برای خودش تصور کرده بود، شعله‌ور شده بود. زمانی که جواد به نیویورک پرواز کرد، شغل، آپارتمان و استقلال خود را از دست داده بود. او بیشتر چهار سال آینده را روی تخت بیمارستان می‌گذراند، برای زندگی‌اش می‌جنگید و این حماسه را در ستونی برای نیویورک تایمز شرح می‌داد.

هنگامی که جواد سرانجام از بخش سرطان خارج شد – پس از دوره‌های بی‌شماری شیمی‌درمانی، آزمایش بالینی و پیوند مغز استخوان – به گفته پزشکان، او درمان شد. اما همان‌طور که او به‌زودی یاد می‌گیرد، درمان جایی نیست که کار شفا پایان یابد. از آنجا شروع می‌شود او 1500 روز گذشته را در تعقیب ناامیدانه یک هدف سپری کرده بود – زنده‌ماندن و حالا که این کار را کرده بود، متوجه شد که نمی‌داند چگونه زندگی کند.

تا آنجا که حافظه‌ام یاری می‌کند اولین نوشته‌ام در مطبوعات، جوابیه‌ای بود به اوریانا فالاچی که برای مصاحبه با شاه به ایران آمده بود. متأسفانه پیدایش نکردم، پس در این کتاب نیامد.

اما از همان وقت کیسه‌ای نایلونی داشتم که هر آنچه را در مورد کتاب‌هایم و بعد گالری‌ام و یا نوشته‌ای از خودم در مطبوعات آمده بود، می‌بریدم و در کیسه می‌انداختم. یک کیسه شد دو کیسه و بعد سه کیسه و درنهایت پنج کیسه پر از بریده‌های جراید.

بعد از سال‌ها رفتم سراغ کیسه‌ها. یک به یک را گشودم و از میان نوشته‌ها، انتخاب کردم. در میان این گزیده‌ها چندتایش برایم عزیزترند…

کتاب حاضر دربرگیرندهٔ چند سفرنامه از مستشاران و سیاحان اروپایی است که از اوایل قرن نوزدهم تا میانهٔ قرن بیستم به بلوچستان سفر کرده‌اند. این سفرنامه‌ها با روایت‌های بدون تکلف و در‌عین‌حال با اهمیت‌دادن به جزئیات و روایت‌های خرد، زوایایی ناشناخته و گوشه‌هایی مغفول از ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی بلوچستان را روایت می‌کند.

سیاحت‌نامه‌های مندرج در این مجلد، شامل سه سفرنامه در حدفاصل ۱۲۵۱ تا ۱۲۶۴ خورشیدی به بلوچستان است. نخستین متن این مجموعه بر اساس بازنویسی یک نسخهٔ خطی متعلق به کتابخانهٔ مرحوم امیرتوکل کامبوزیا استنساخ شده که به‌نظر می‌رسد صورت دیگری از متن جغرافیای بلوچستان، نوشتهٔ احمد علی وزیری کرمانی باشد. دو متن دیگر دو سفرنامه از حکام ولایت کرمان و بلوچستان از خاندان فرمانفرماست؛ روزنامهٔ سفر فیروز میرزا نصرت‌الدوله به بلوچستان و سفرنامهٔ بلوچستان عبدالحمید میرزا ناصرالدوله. این سه سفرنامه اطلاعات درخورِتوجهی از وضعیت اراضی و آبادی‌ها، منابع آبی و کشاورزی، پراکندگی طوایف، حکام محلی و قلاع بلوچستان را در عصر قاجار در بر دارد.

با وجود آثار متعدّدی که تاکنون به نام جلال آل احمد منتشر شده اند، هنوز نوشته های زیادی از او وجود دارند که به دلایلی فرصت انتشار نیافته اند. «سفر فرنگ»، یکی از همان نوشته های چاپ نشده آل احمد است، که اینک با گذر بیش از بیست و هشت سال از مرگ او، عرضه می گردد. «سفر فرنگ»، شامل یادداشت های روزانه جلال، از سفر او به کشورهای اروپایی است. یادداشت های مزبور، فقط حدود پنج هفته را در برمی گیرند و پیوستگی شان، پس از ترک فرانسه و ورود به سوییس، به طرز غافل گیر کننده ای، گسیخته می شود.

این اثر گزارش سفر دو ماهه ی آل احمد به امریکا و اروپا در سال 1344، برای شرکت در سمینار دانشگاه هاروارد را دربردارد. عکس ها و دست نوشته های نویسنده نیز در این اثر ارائه شده است. در بخشی از دیباچه آمده است: «جلال آل احمد، از آن مردان یگانه ای بوده که با رکود و سکون میانه ای ندارند. مردان پوینده ای که روح بی تابشان مجال نمی دهد در یک جا دوام بیاورند و طبع بی قرارشان اجازه نمی دهد به جغرافیای محیط کار و زندگی شان چنان انس بگیرند که مگر به اجبار زمانه، چند صباحی ترک کاشانه کنند. آل احمد، در “ماندن” احساس پوسیدگی می کرده و ذات جست وجوگر، خوی سرکش و ذهن عطش ناکش، او را مدام به این سو و آن سو روانه می کرده، تا در آن رفت و آمدها، از ملال و حرمانش بکاهد؛ حال وهوایش را عوض کند؛ به آرامشی نسبی و موقتی دست یابد؛ و سرانجام پاسخ های درخور و شایسته ای، برای پرسش های اساسی بیابد.» در بخشی از متن کتاب می خوانیم: «دیگر اینکه به کله ام زده است از این یادداشت های سفر، با قبلی ها، چیزی درست کنم به اسم چهار کعبه، یا زیارت چهار کعبه و از این جور چیزها. به قصد این که خودم را در مقابل چهار کعبه (مکه، اورشلیم، مسکو، نیویورک) گذاشته ام تا عکس العمل هایم را ضبط کنم. و البته ناچار قیاسی میان کعبه ها و دیگر مطالب. مال اروپا را هم می شود این میان ها جا داد. کتاب بزرگی می شود. در حدود هزار صفحه. و گمان می کنم بدک از آب درنیاید.»

کتاب «کُرد در سفرنامه‌ها»، سعی دارد کُردهای ایران را در بازة زمانی مشخصی (از صفوی تا پایان پهلوی) بر مبنای سفرنامه‌نویسان داخلی و خارجی؛ از دیدگاه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مورد مطالعه قرار دهد؛ تا از طریق واکاوی نوشته‌های سیاحان، نکات و ناگفته‌هایی را که از دید مورّخان پنهان مانده، روشن سازد. نظر به این‌که در منابع تاریخی عموماً به شاهان و حاکمان و خاندان‌ها پرداخته شده؛ لذا با بهره‌گرفتن از سفرنامه‌ها که غالباً اساسشان بر مشاهدة مستقیم مردم است، می‌توان این کمبود را جبران کرد و از آن‌ها به عنوان منابع مکمل (تکمیلی) در مطالعات کمک گرفت.
هدف کتاب حاضر، بازبینی و بررسی مطالب مرتبط با کُردهای ایران بر اساس گزارش‌های سیاحانی است که از مناطق کردنشین بازدید و دربارهٔ کُردها ملاحظاتی داشته‌اند، تا با طبقه‌بندی موضوعات مطرح در سفرنامه‌ها، شناختی از این مجرا در خصوص کُردها، برای خوانندگان و محققان فراهم آید.

این سفرنامه شرح سفر یا فرار میرزا حسن‌خان نوه میرزا فتحعلی خان صاحب دیوان به‌طرف آذربایجان، طی بیست و سه روز از تاریخ 10 رجب تا 3 شعبان 1301هجری قمری می‌باشد. سفرنامه‌ای‌که نه تنها از نظر تعداد، تک نسخه‌ای و منحصر به فرد می‌باشد بلکه از نظر دلیل و موضوع و اتفاقات رخ داده در حین این سفر نیز عجیب و منحصر به فرد می‌باشد.
میرزا حسن‌خان نام این سفر ناگهانی خویش را “الفراریه” گذاشته و علت آن را دلگیر شدن از پدر خویش ذکر نموده است ایشان سعی کرده ، جدا از پرداختن به تعقیب و گریزی که برای ایشان رخ داده، برآوردی کلی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی آن دوران را در اختیار ما قرار می‌دهد.

هدایت در «اصفهان، نصف جهان»، سفرنامه‌ی خودش به این شهر تاریخی را بازگو می‌کند و به توصیف آثار دیدنی و تاریخی آن می‌پردازد. توصیف قصه‌گونه‌ی هدایت در این سفرنامه چنان ماهرانه و جالب توجه است که به‌هیچ‌وجه خواننده را خسته نمی‌کند؛ زیرا هدایت در عین‌حالی‌که به توصیف معماری‌ها، کاشی‌کاری‌ها و زیبایی‌های این مکان‌ها می‌پردازد، در میان آن، با آوردن حکایت‌های شیرین و یا باورهای افسانه‌گونه‌ی مردم آن‌جا، خواننده را از کسالت درمی‌آورد و به اِطناب ملال‌انگیز گزارش سفرش، رنگ و جلایی شیرین و خواندنی می‌دهد.