گرامشی، حدود همان زمان که برنامه‌های درازمدتش را اعلام کرد، به خواهر کوچک‌ترش اطمینان داد: «من واقع‌بینانه و با آرامش همه‌چیز را نظاره می‌کنم و اگرچه نمی‌توانم به هیچ توهم کودکانه‌ای بیندیشم، قاطعانه اعتقاد دارم که نباید در زندان بپوسم.» همین لحن کاملاً مبارزه‌طلبانه در بسیاری نامه‌های دیگر ظاهر می‌شود، نظیر زمانی که به همسرش می‌گوید «اطمینان دارم که هرگز آدم بی‌فرهنگی نخواهم شد.» او به شعاری وفادار بود که از رومن رولان اقتباس و در سرصفحه‌ لوردینه نوو استفاده کرده بود؛ «بدبینی عقل، خوش‌بینی اراده.» گرامشی، با ارزیابی خونسردانه از وضعیتش، همه‌ امیدهای باطل به رهایی سریعش را رد کرده بود، اما به ضرب قدرت اراده خود را متقاعد کرده بود که به وجودی بیهوده تقلیل نخواهد یافت. در این زمینه، بد نیست که اظهارنظری را از او ذکر کنیم که در دفتر نهم خود حدود سال 1932 نوشته بود:

خوش‌بینی و بدبینی. باید توجه کرد که اغلب اوقات خوش‌بینی چیزی بیش از دفاع از کاهلی، بی‌مسئولیتی و عدم‌اراده در انجام هر کاری نیست. همچنین شکلی است از سرنوشت‌باوری و مکانیکی‌انگاری. بر عواملی بیرون از اراده‌ و فعالیت فرد تکیه می‌کنیم، آن‌ها را به عرش اعلا می‌رسانیم و به‌نظر می‌رسد که با شور‌و‌شوقی مقدس ملتهب می‌شویم. و شور‌و‌شوق چیزی بیش از ستایش بت‌واره‌ها نیست. واکنشی لازم است که برای عزیمت خود متکی به عقل باشد. یگانه شور‌و‌شوق موجه شور‌و‌شوقی است که ملازم اراده‌ هوشمندانه، فعالیت هوشمندانه و به‌نحو بدیعی سرشار از ابتکارهای مشخصی باشد که واقعیت موجود را تغییر بدهد.

کتاب پیش‌رو گزیده چند مقاله از آنتونیو گرامشی است.

این مقالات همگی به دوران تولد فاشیسم در ایتالیا مربوط می‌شوند؛ دورانی که در بنیتو موسولینی درحال قدرت‌گیری بود و چپ هیچ برنامه منسجمی برای مبارزه با این موج جدید در چنته نداشت. گرامشی را باید در دل همین وضعیت نومیدانه جست؛ وضعیتی که در آن هیچ امیدی برای بهبود وجود ندارد و گویی هیچ کورسویی از رهایی به‌چشم نمی‌آید.

اگر بتوان امروزه از گرامشی درسی گرفت، این درس هماره درک رادیکالیته نهفته در این نومیدی است.

اینکه فلسفه‌ی پراکسیس به خود به شیوه‌ای تاریخی گرا می نگرد یعنی به عنوان مرحله‌ای گذرا از اندیشه‌ی فلسفی، نه تنها به طور ضمنی در تمام نظام آن مندرج است. بلکه در این تز مشهور مارکس نیز صراحت کامل دارد که پیشرفت تاریخی در یک نقطه‌ی مشخص با گذار از قلمروی ضرورت به قلمروی آزادی شناخته خواهد شد. تمام فلسفه های تا کنون موجود (نظام های فلسفی) نمودهایی از تضادهایی درونی بوده اند که جامعه را دچار شکاف می کنند. اما هر نظام فلسفه‌ای به خوری خود بیان آگاهانه‌ی این تضادها نبوده است. زیرا این بیان را تنها مجموعه‌ی نظام ها ی فلسفی در تعارض با یکدیگر می توانند فراهم آورند.