بشر امروز هنوز چیز زیادی درباره‌ی خود نمی‌داند؛ هنوز خود و خواسته‌های خود را به‌خوبی نشناخته است؛ هنوز به ماهیت «طبیعی»،‌ «اجتماعی»، «فرهنگی» و غیره‌ی خود پی نبرده است؛ و هنوز نمی‌داند که رفتارهای مختلف و متفاوت او تحت تأثیر چه عواملی قرار دارند و اندیشه‌های او را چه عامل یا عواملی هدایت می‌کنند.
ریشه‌یابی مفهوم گفتمان و نقد نظرات امیل بنونیست و تمایز وی میان قلمروهای «تاریخ» و «گفتمان»؛ نقد نظرات زلیگ هریس و تجزیه و تحلیل او از پیکره‌ی زبانی؛ بررسی فشرده‌ای از نظرات میشل فوکو درباره‌ی گفتمان؛ بررسی رابطه‌ی زور و گفتمان در شکل دادن به مرزهای اجتماعی؛ مطالعه‌ی تطبیقی ویژگی‌های اندیشه‌ی مدرنیته و فرامدرنیته؛ بررسی فرایند تاریخی ـ گفتمانی مغرب زمین و مطالعه‌ی تطبیقی میان روشنفکر غربی و روشنفکر ایرانی و تأثیرات متفاوت آن‌ها بر جوامع خود؛ مقایسه‌ی میان عقاید جان لاک و توماس هابز درباره‌ی راهی که انسان از وضعیت طبیعی تا ورود به جامعه‌ی مدنی طی کرده است. مقایسه‌ی دو کتاب پر اهمیت شهریار، نوشته‌ی ماکیاولی، و شهریار مدرن، نوشته‌ی آنتونیو گرامشی؛ «یادداشت‌هایی در راستای یک تئوری مذهب و انقلاب.» مطالب این کتاب هستند.

حداکثر مرزهای قدرت قانون‌گذاران محدود به خیر و صلاح همگانی جامعه است. هدف نهایی چنین قدرتی چیزی جز مراقبت نیست، و از این رو، هرگز نمی‌تواند حقی برای نابودی، به اسارت درآوردن و یا، از روی طرح و نقشه، فقیر و تهی‌دست‌کردن رعایا داشته باشد. الزامات قانون طبیعت در جامعه متوقف نمی‌شود، بلکه تنها در بسیاری موارد به قوانین انسانی نزدیک و کیفرهای شناخته شده به آن اضافه می‌شود که مراقبت و نظارت بر آن قوانین را تقویت کند. از این رو، قانون طبیعت قانونی ابدی برای همه انسان‌ها، قانون‌گذاران و دیگران است. مقرراتی را که قانون‌گذاران برای اعمال و رفتار دیگران و خود وضع می‌کنند باید با قانون طبیعت، یعنی با خواست خداوند، هماهنگ باشد. از آن‌جا که این قانون حکم یک بیانیه را دارد و بنیان و اساس قانون طبیعت حفظ و مراقبت از نوع بشر است، هر حکم انسانی که علیه آن باشد نمی‌تواند خوب یا ارزشمند به شمار آید.

ادوارد سعید، یکی از اساتید برجستهٔ ادبیات و نظریه‌های مدرن، یکی از کارشناسان مسائل سیاسی بین‌المللی، و یکی از جنجالی‌ترین روشنفکران معاصر، در این کتاب سعی دارد راه «درست اندیشیدن» دربارهٔ مسائل و مباحث سیاسی و اجتماعی را به ما بیاموزد. برای رسیدن به این هدف، وی میان مسئولیت‌های فردی و وفاق اجتماعی تمایزی قائل می‌شود که برای همه، به‌ویژه مدعیان «روشنفکری» مفید است.
سعید در همان حال که می‌کوشد به مسائل عینی اجتماعی بپردازد، ما را درگیر مسائل پیچیدهٔ فلسفی، به‌خصوص فلسفهٔ اخلاق،‌ می‌کند. گرچه، در نزد وی، روشنفکر انسانی است گیتی‌باور که نباید اجازه دهد باورهای ایدئولوژیک و مذهبی در قضاوت‌ها و کارهای تحقیقاتی‌اش دخالت کنند، ولی انتظار اخلاقی جهانشمول و، تا حدودی، مذهبی را نیز از روشنفکر دارد.