تولستوی در هفتاد سالگی رستاخیز را می‌نویسد. عصاره و عقاید و افكارش را در رمان رستاخیز می‌ریزد. روی سخن او تنها با مردم روسیه نیست، با انسان حرف می‌زند، به بشریت پیام می‌دهد. تولستوی در اینجا پیامبری است كه مرز نمی‌شناسد. تولستوی پیامبر، تولستوی عصیانگر، تولستوی وسوسه‌گر دست به یكدیگر می‌دهند و رستاخیز را می‌آفرینند. رستاخیز در دوره‌ای متولد می‌شود كه تولستوی به پایان یك عمر اندیشه و تجربه خود نزدیك شده و به كمال پختگی رسیده است. آفرینش هنری او در این كتاب در منتهای قدرت خویش است ولی نكته اینجاست كه رستاخیز به سرزمین تازه‌ای در دنیای ادب راه یافته است. تولستوی در یادداشت‌های 23 مارس 1894 خود می‌نویسد:” یك اثر هنری باید پخش و پراكنده شود، به همه سرایت كند و همه را با خود همراه سازد.” همه‌گیر شدن و در همه اثر گذاشتن و همه را به دنبال كشیدن، از مشخصات این كتاب است.

این تأملات و اندیشه‌ها را از میان انبوهی از آثار و مجموعه‌ها گرد آورده‌ام. نام هر نویسنده را ذیل هرکدام عنوان کرده‌ام، اما منبع دقیق یا نام کتابی را که این گزین‌گویه‌ها را از آن گرفته‌ام، ذکر نکرده‌ام. در برخی موارد، این اندیشه‌ها را مستقیماً از زبان اصلی ترجمه نکرده‌ام، بلکه از زبان‌هایی که برایم آشنا بوده‌اند برگردانده‌ام. ازاین‌رو، گاهی ترجمه‌های من کاملاً شبیه اصل جمله‌ها نیستند. وقتی این اندیشه‌ها را از اندیشمندانی آلمانی، فرانسوی یا ایتالیایی ترجمه می‌کردم، خیلی پایبند به متن اصلی نبودم و کوتاه‌تر و ساده‌ترشان می‌کردم تا فهمشان آسان‌تر شود؛ گاهی هم واژه‌هایی را حذف می‌کردم. خواننده ممکن است بگوید این نقل‌قول‌ها از پاسکال یا روسو نیست، بلکه از خود من است؛ اما فکر می‌کنم انتقال تعدیل‌شدۀ این اندیشه‌ها اشکالی ندارد. بنابراین، به کسانی که بخواهند این کتاب را به زبان‌های دیگر ترجمه کنند توصیه می‌کنم دنبال نقل‌قول‌های اصلی از مثلاً  کالریج[۱]، شاعر انگلیسی، یا ایمانوئل کانت، فیلسوف آلمانی، یا روسوی فرانسوی نگردند، بلکه مستقیماً نوشتۀ مرا ترجمه کنند. دلیل دیگر برای نزدیک نبودن برخی از این اندیشه‌ها به اصلشان این است که بعضی از سطرها را از میان مباحث طولانی و درهم‌تنیده انتخاب کرده‌ام و مجبور بوده‌ام برای وضوح و یک‌دست کردن شیوۀ بیان، برخی از کلمات و عبارات را حذف کنم. حتی در پاره‌ای از موارد تمام اندیشه را با کلمات خودم بیان کرده‌ام؛ دلیل این کار هم این است که هدف کتاب من ارائۀ ترجمۀ دقیق و لفظ‌به‌لفظ اندیشۀ نویسندگان نیست، بلکه هدف استفاده از میراث فکری پرثمر خلق‌شده به‌ دست نویسندگان مختلف برای ارائه به طیف وسیعی از مخاطبان است تا از این طریق اندیشه و احساسشان را به بهترین شیوه استعلا بخشند.

امیدوارم خوانندگان این کتاب همان احساس نیک‌اندیشانه و استعلابخشی را تجربه کنند که من هنگام خلق این کتاب بارها تجربه کردم. هر روز که این کتاب را می‌خوانم و برای تکمیل و بهبود نسخۀ قبلی روی آن کار می‌کنم باز همان احساس زیبا را تجربه می‌کنم.

یکم ژانویه

دانستنِ کمی از آنچه خوب و ارزشمند است، بهتر از دانستن زیاد چیزی است که متوسط و غیرضروری است.

تولستوی

تصور کنید چه گنجینه‌ای می‌تواند در کتابخانه‌ای کوچک نهفته باشد که کتاب‌هایش با دقت انتخاب شده‌اند. انبوهی از خردمندترین و شایسته‌ترین افراد، از تمام تمدن‌های جهان و از هزاران سال پیش، نتیجۀ حکمت و مطالعاتشان را در دسترس ما قرار می‌دهند. اندیشه‌هایی که حتی با نزدیک‌ترین دوستانشان در میان نگذاشته‌اند، اینجا با واژه‌هایی روشن به نگارش درآمده‌اند. برای همین باید قدردان کتاب‌های ارزشمند و دستاوردهای معنوی زندگی باشیم.

رالف والدو امرسون

ابتدا بهترین کتاب‌ها را بخوانید، چون ممکن است هیچ‌گاه فرصت خواندن آنها را پیدا نکنید.

هنری دیوید تارو

تفاوت بین سم مادیِ واقعی و سم فکری این است که طعم سم مادی همواره حال‌به‌هم‌زن است، اما سم فکری، که در هیئت روزنامه‌های بی‌ارزش و کتاب‌های بد ظاهر می‌شود، متأسفانه گاهی جذاب است.