قصد این کتاب فقط بررسی جنبه یی از کارهای آل احمد است؛ یعنی داستان‌نویسی‌اش و آن هم فقط دادن تصویری از آل احمدِ داستان کوتاه‌نویس ازطریق ارائه گزیده‌ای از داستان‌های کوتاهش و نقد آنها و مروری هم بر بعضی رمان‌هاش و داستان‌های کوتاهی که ارج این چند داستان گزیده را – به زعم من . ندارند. پس جز اشاره‌ای گذرا در مقدمه کار چندانی ندارم به جنبههای دیگرِ زندگی فرهنگی آل احمد به درگیرهای ذهنی – عینی او با مسائل سیاسی و اجتماعی زمانه‌اش و همه آنچه او را روشنفکری تراز اول کرده بود از نوعی که سارتر بود و دیگرانی چون او قضاوت‌های تند درباره‌اش هم از همان جنس بود و هست.

اما همین جنبه‌ها را هم نمی‌شود دست‌کم بی‌اشاره‌ای گذشت نگفت و هیچ در بخش داستان‌ها خواهیم دید که همین‌ها چطور در داستان‌هایش هم پرورانده شده‌اند. جز اینها مروری هم خواهم کرد ابتدا بر مهم‌ترین مفاهیم کلیدی داستان‌هاش و در فصل بعد از آن مروری بر زمان‌هایش تا تصویری کلی از داستان‌هایش به دست داده باشم و درنهایت داستان‌های کوتاه گزیده‌اش طبعاً از نگاه من خواهد آمد که نشان می‌دهند او نه‌فقط در آغاز کارش هم داستان‌نویسی بااستعداد و با قدرت بسیار در توصیف – بوده که پیش از مرگ و در همان میانه چهل‌سالگی به چه پختگی درخوری رسیده بوده هم در سنگی بر گوری و هم مدیر مدرسه و هم در پنج داستان.

وغ وغ ساهاب اثری است طنزآمیز نوشته صادق هدایت به‌همراه مسعود فرزاد. ایده اصلی کتاب ایده صادق هدایت بود و زمانی‌که آن را با مسعود فرزاد در میان گذاشت فرزاد نیز تصمیم گرفت در نوشتنش همکاری کند. نویسندگان در این اثر 35 داستان نصف و نیمه را نوشته‌اند و نام آن را غزیه گذاشته‌اند. در این غزیه‌ها زبان را به‌هم می‌ریزند، ترکیبات ناآشنا ایجاد می‌کنند، املای کلمات را به عمد اشتباه می‌نویسند، زمین و زمان را به‌هم می‌ریزند و از این طریق آداب‌ورسوم و شئونات اخلاقی جامعه دوران خود را نقد و تمسخر می‌کنند. طنز آن سیاه و نیش‌دار است و درپی آن است که مخاطب را متأئر کند؛ چراکه خنده تنها، هدف نهایی آن نیست.

در این اثر تنها قانونی که وجود دارد بی‌قانونی است؛ آنها هرطوری که دلشان می‌خواهد می‌نویسند و درنهایت اثری را خلق می‌کند که در ادبیات فارسی پیش از آن نظیری نداشته است. وغ وغ ساهاب نثری مسجع، روان و زیبا دارد، اثری منحصربه‌فرد و هوشمندانه که آفرینش آن تنها از عهده یک نابغه برمی‌آید.

ابو خالد چشم انداخت سمت باغچه اندازه کف دست زیر درخت انجیر پیر محو نور شد که سبزی می‌چید و می‌ریخت توی سبد کوچک بافته‌شده از شاخه‌های نازک زیتون. صدا بلند کرد: باز زانو درد می‌گیری‌ها. نور کمر راست کرد: تمام شد و نشست روی تخت چوبی پایه‌کوتاه کنار باغچه: سفره نباید بی‌زینت باشد و سبزی را زیرو رو کرد: به عیاض زنگ زدی؟ ابو خالد نگفت که جواب نداده و نالید: مگر این خط و خطوط راه می‌دهند؟ هی می‌گوید تماس با مشترک موردنظر امکان‌پذیر نمی‌باشد و از سکو پایین آمد و راه افتاد سمت نور.

نور دعا کرد به جان عیاض و سراپای شوهرش را برانداز کرد. می خوای بروی نماز جمعه؟ می‌دانی و می‌پرسی؟ می‌ترسم… می‌ترسم بلایی سرت بیاید. من عمرم را کرده‌ام و… تا عیاض را داماد نکردی و پسر عیاض را ندیدی حق نداری حالا بغض نکن. مگر دست من است؟ (از متن کتاب)

سپیده مثل همیشه زودتر از آتیه، در مزون را باز می‌کند. چراغ‌ها را روشن می‌کند و سی‌دی موسیقی ملایمی را در دستگاه پخش می‌نماید. در میان آن همه حریر، اورگانزا، ابریشم، تافته و تور سفید، احساس می‌کند یک نوعروس است و هیچ غصه‌ای در دنیا ندارد جز اینکه خودش را برای طایفه شوهر لوس کند. دوباره کم مانده است حواسش برود پی شوهر و طایفه شوهرش که خیاط‌ها از راه می‌رسند و آمدورفتشان به طبقه بالا، به هجوم خیال‌ها، اجازه یورش نمی‌دهند.

هر رهگذری که از خیابان رد می‌شود، هرچند حواسش به هیچ‌کس و هیچ کجا نباشد، اما وقتی از جلوی مزون رد می‌شود، امکان ندارد سرش را بالا نگیرد و یا لحظه‌ای جلوی مزون لباس عروس و شیشه ویترین بسیار بزرگ آن مکث نکند؛ حتی اگر پیرمردی لب گور باشد.

کتاب سه قطره خون، اثری نوشته صادق هدایت است که اولین بار در سال 1932 انتشار یافت. این داستان کوتاه فوق‌العاده جذاب و عجیب، توانایی و استعداد هدایت در نوشتن نثری احساس‌برانگیز، مشوش‌کننده و تأثیرگذار را به بهترین شکل به نمایش می‌گذارد و همانند کتاب بوف کور، جایگاه او را در میان نویسندگان بزرگ و صاحب‌سبک سده گذشته به تثبیت می‌رساند. نثر هدایت، دنیایی را به تصویر می‌کشد که لبریز از اسرار، سرگشتگی، پوچی و جنون است. داستان سه قطره خون، با شخصیتی همراه می‌شود که به‌شکلی تدریجی؛ اما پیوسته درحال از دست‌دادن سلامت عقل و پایداری هویت خود است و مدام با سه قطره خون دربرابر چشمانش و یا در درون ذهنش مواجه می‌شود. صادق هدایت در این اثر، با ارائه داستانی عجیب و ناآشنا، موفق می‌شود حقایقی جهان‌شمول را مورد واکاوی قرار دهد و از دریچه‌ای نو به سرشت بشر نگاهی بیندازد.

زنده به گور مجموعه داستانی از صادق هدایت است که در سال 1312 منتشر شد. این کتاب مشتمل بر نُه داستان کوتاه است که به‌ترتیب عبارت‌اند از: زنده به گور، حاجی مراد، اسیر فرانسوی، داوود گوژپشت، مادلن، آتش‌پرست، آبجی خانم، مرده‌خورها و آب زندگی.

مهم‌ترین داستان این کتاب زنده به گور است که نام کتاب هم برگرفته از این است. برخی از کارشناسان بر این باورند که داستان زنده به گور درمورد خود صادق هدایت است و آینه‌ای از تجربیات و شخصیت وی می‌باشد. این داستان درباره مردی که تا دوران جوانی‌اش در ایران زندگی کرده و سپس به خارج مهاجرت کرده است. او از همه‌کس و همه‌چیز بیزار است حتی از خودش هم بیزار است و قصد خودکشی دارد، خودش را جلو ماشین می‌اندازد، سعی می‌کند با مبتلاشدن به بیماری کار را تمام کند، حتی سم می‌خورد و در آخر هم تلاش می‌کند با خوردن تریاک خودش را از بین ببرد؛ اما هیچ‌کدام از این راه‌ها به نتیجه نمی‌رسند. او حتی در خودکشی هم موفق نمی‌شود؛ ولی در پایان داستان متوجه می‌شویم که این مرد دیوانه بوده و این‌ها یادداشت‌هایی است که از او باقی مانده؛ چراکه مرده است.

در کل داستان آمیزه‌ای از افسردگی و اختلال شخصیت است، ویژگی‌هایی که در اکثر داستان‌های هدایت به‌چشم می‌خورد. این تیپ شخصیت‌ها نیز در زندگی واقعی وجود دارند و خیلی دور از ذهن نیستند، آدمی که رنج می‌کشد و درگیر یک سلسله افکار رنج آور است؛ چون ارتباطش با واقعیت کاملاً قطع نشده، از وضعیت خودش آگاه است؛ اما این فهمیدن و مطلع‌بودن از رنج‌کشیدن، به‌معنی تسلط بر خود داشتن نیست، در افکار وسواسی این حالت‌ها وجود دارد.

پروفسور الول ساتن دوم ژوئن 1912 در شهر ادینبورگ به دنیا آمد و تحصیلات خود را در وینچستر و بعدها در بخش پژوهش‌های خاورمیانه و آفریقا در دانشگاه لندن تا سال 1934 ادامه داد. از 1935 تا 1938 کارمند شرکت نفت انگلیس و ایران در آبادان بود. بعدتر به لندن بازگشت و به‌عنوان متخصص و خبرنگار ویژه ایران در رادیو بی‌بی‌سی مشغول به‌کار شد.

ساتن در 1934 به‌عنوان مشاور مطبوعاتی در سفارت انگلیس در ایران مشغول به‌کار شد و در 1947 دوباره به بی‌بی‌سی بازگشت. سال 1952 به‌عنوان استاد زبان فارسی دانشگاه ادینبورگ استخدام و در 1982 بازنشسته شد.

ساتن به فرهنگ مردم به‌ویژه قصه‌های ایرانی علاقه داشت و آثار فراوانی در این زمینه دارد.

کتاب «هیس» نوشته محمدرضا کاتب ( -1345) است. این کتاب جایزه کتاب سال منتقدان را در سال 1379 از آنِ خود کرده است. محمدرضا کاتب را به‌واسطه تجربه‌گرایی و خرق عادت‌های زبانی‌اش در ادبیات معاصر ایران می‌شناسند. در رمان «هیس»، کاتب، ماجراها را چنان‌که دیکته می‌شود نشان نمی‌دهد؛ بلکه چنان‌که خود می‌خواهد نشان می‌دهد و باز بر عهده خواننده می‌گذارد تا ماجرا را آن‌گونه که می‌خواهد ببیند و رمان توسط راویان مختلفی ساخته می‌شود: پاسبان، نظامی گاه دل‌رحم و گاه خشنی که آنچه را می‌خواهد انجام نمی‌دهد و آنچه را نمی‌خواهد انجام می‌دهد؛ جهانشاه، قاتلی یا قاتل‌نمایی یا حتی مقتولی که با لذت به روایت هوس‌هایش می‌نشیند و از کشتن آدم‌ها یا کشته‌شدن خود می‌گوید.

نویسنده که در نیمه داستان می‌میرد و به پایان رساندن رمان را به میراث می‌گذارد، و دیگر شخصیت‌هایی که اینجا و آنجا رشته کلام را قطع می‌کنند و از منظر خود به روایت می‌نشینند، تا سرانجام رمانی پدید آید که با هر خوانشی شکلی دیگر به خود می‌گیرد و به تعداد مخاطبانش ماجرا عوض می‌کند.

صدای قلبت زودتر از خودت به سر قرارعاشقانه‌ات می‌رسد.

آنقدر درطول چند سال گذشته از آن اتاقک زرد به دفتر روزنامه زنگ زده‌ای که به دیدنش، انگار خود داریوش را می‌بینی و صدای شعرخواندنش را می‌شنوی. محل قرارت بی‌حضور یار و در انتظار شنیدن صدای دلدار سرد و دلگیراست.

دیروز که بهتون گفتم خانوم، به این زودی نگاتیو نمی‌فرسته. تلفن قطع شده، اما هنوز گوشی دستت است. اتاقک نجواهایت ساکت است. همه صداهای دنیا خفه شده‌اند، انگار فقط صدای شیرین داریوش است که بلند می‌شود مرغ باغ ملکوتم…

گوشی را محکم‌تر به گوش می‌چسبانی. صدا از گوشی نیست، از اتاقک نیست. صدای داریوش انگار در کل کوچه و محله پیچیده است. مشتی به تلفن می‌زنی و صدای افتادن سکه‌ای چون صدای انفجاردر مغزت می‌پیچد. تا به خودت بیایی، به صدای سکه دیگر که پیاپی به شیشه زده می‌شود، از جا می‌پری. دو نفر به انتظار ایستاده‌اند. اتاقک وعده‌گاهت دیگر جای ماندن نیست.

گل‌های چادرت را به پای قاب عکس مردت می‌ریزی و گردوخاک شیشه‌اش را می‌گیری. داریوش بوی گل می‌گیرد و چادرت بوی داریوش.