محمد علی فروغی و ساختارهای نوین مدنی

نویسنده: علی اصغر حقدار
نشر: کویر
توضیحات: محمد علی فروغی به نسلی از روشنفکران ایرانی تعلق دارد که توانستند ایده‌های مدرن را به محک آزمون عملی زده و آموخته‌های خود را در نهادهای فرهنگی ـ سیاسی و اقتصادی تجربه کنند؛ ذکاءالملک فروغی، علی اکبر داور، عبدالحسین تیمورتاش و… از جمله روشنفکران عملگرایی هستند که از فرصت به دست آمده توسط دولت مدرن و متمرکز دوره‌ی رضا شاه استفاده کرده و خواسته‌ها و اهداف معوق مانده‌ی جنبش مشروطیت را با تأخیری بیست ساله به کنش‌های نوین پیوند زدند؛ نسل اول روشنفکران ایرانی از این فرصت بی‌بهره بودند و فقط توانستند به تبیین ایده‌های جدید و پرداخت تحول شرایط نوپیدایی بپردازند که پارادایم مدرنیته را در گسست از دنیای پیشین، با ورود ایران زمین به روابط تازه‌ی بین‌المللی پیش روی آنان گذارده بود. محمد علی فروغی که دانش آموخته‌ی فرهنگ جدید بود و دستی در معارف سنتی نیز داشت، این امکان برایش فراهم شد که آموخته‌هایش را در ایجاد نهاد دانشگاه ـ فرهنگستان ـ بازسازی بخشی از شرایط اقتصادی ـ بازخوانی سیاست اجرایی و بنیانی‌تر از این‌ها، آگاهی بخشی از پایه‌های اندیشگی مدرنیته برای جامعه و فرهنگ ایران به ارمغان آورد؛ کنش‌ها و تلاش‌های فروغی منحصر به آن چه اشاره شد نیست، او با تکیه بر یافته‌هایش از سنت فکری ـ ادبی پیشینیان به بازپرداختی انتقادی از متون کهن اقدام نمود و با تألیف و ترجمه‌ی یکی از اصلی‌ترین متون فلسفه‌ی مدرن و بنیان تاریخ نویسی فلسفه‌ی جدید، بر تحول نظام اندیشگی در جهان امروز مهر تأیید گذاشت؛ می‌توان به استناد آثار و تألیفات بر جای مانده از محمد علی فروغی، کنش‌های متجددانه‌ی او را به بیش از این‌ها و تا عرصه‌های روابط دیپلماتیک و… نیز گسترش داد و بر مبنای فعالیت‌های شصت ساله‌ی او سخن از جایگاه و اهمیت ذکاءالملک در تاریخ اندیشه‌های ایرانی در دوره‌ی معاصر گفت؛ به جرئت می‌توان به والایی محمد علی فروغی در جریان روشنفکری ایران معترف بود.