در سال 1948 چکسلواکی تحت حکومت دیکتاتوری کمونیستی قرار گرفت و ایوان کلیما به‌عنوان نویسنده‌ای جوان خیلی زود در صف منتقدان حکومت درآمد و انتشار آثارش به مدت بیست سال ممنوع گردید. اما همچنان می‌نوشت و آثارش را به‌صورت نسخه‌های دستی منتشر می‌کرد. او یکی از اعضای گروه نویسندگان روشنفکر، شامل؛ واسلاوهاول، میلان کوندرا ویوزف اشكورتسکی بود که نماد مقاومت چک دربرابر نظام دیکتاتوری حاکم بود. بسیاری از منتقدان، او را پس از میلان کوندرا مهم ترین نویسنده چک می‌دانند. با فروپاشی حکومت کمونیستی در سال 1989، از این نویسنده صدهزار نسخه رمان در پیش‌رو، «عشق و زباله» به فروش رفت. نوشته‌های او دارای مضامین عالی آزادی، صداقت، عشق، خیانت، ناامیدی‌ها، سیاست و دروغ‌های حکومت کمونیستی و نیز فضای مخرب اخلاقی در دوران آزادی پس از کمونیسم است.

مثل تمام دوشنبه‌ها منتظرش هستم. مثل تمام دوشنبه‌ها درست سرساعت دوازده و نیم، درِ رستوران را باز می‌کند تا داخل شود و سر جای همیشگی‌اش بنشینند. احتیاجی به رزروکردن ندارد، چون میزش همیشه آماده است…

کلارا پیش‌خدمتی 27ساله، دلبسته یکی از مشتری‌های پیر رستوران می‌شود که چیزی از زندگی او نمی‌داند و شکی نداردکه خودش نیز کنجکاوی پیرمرد را برانگیخته است. ورای مهربانی و اخلاق خوب همیشگی کلارا، پیرمرد به زخمی پنهان پی می‌برد که مانع خوشبختی دختر است؛ اما ملاقات این دو با یکدیگر همه چیز را تغییر می‌دهد.

دوشنبه‌هایی که تو را می‌دیدم زیبا و متأثرکننده است با شخصیت‌هایی ماندگار در ذهن که تنها ایرادش، کوتاه‌بودن آن است.

«داستانی واقعی درباره‌ تمساحی که در تیمچه، مردی را در سن پختگی و با ظاهری برازنده زنده‌زنده، به‌تمامی و بی‌باقی بلعید، و پیامدهای ماجرا…».

ایوان ماتْوِیچ مردی است با ظاهری برازنده که تمساحی او را به‌تمامی و بی‌باقی بلعید. مَرد پس از آن نه‌تنها زنده ماند که گویا با کمال رضایت و بدون هیچ گزندی، دو هفته‌ای نیز در شکم تمساح زندگی کرد و از همان‌جا دادِ سخن داد.

داستان تمساحِ فیودور داستایفسکی، پس از انتشار در سال 1865، بحث‌های تند و دنباله‌داری را میان منتقدان و ادبا، درباره‌ انگیزه اصلی نویسنده از خلق چنین اثری، برانگیخت. از دل ماجرای کارمند کم‌خردی که سر از شکم تمساح درآورد، تعابیر و تفاسیر گوناگونی حاصل شده؛ از مقایسه‌ با یونس در شکم ماهی گرفته تا تقابل فرهنگ‌ها.

شوخی رمانی است که کوندرا با آن به جهانیان معرفی شد؛ آمیزه‌ای بدیع از عشــق و سیاسـت، رمانــی که در آن همه‌چیــز تحـت‌تأثیـر سیــاســت و فضــای سرکوب حاکمان توتالیتر قرار می‌گیرد و در عینِ حال عشق در همه‌جا و همهٔ فضاهای داستان جاری است تا جایی که خودِ کوندرا آن را رمانی عاشقانه توصیف می‌کند.

این گرم‌ترین دورهٔ عشق ما بود. نورافکن‌ها روی برج‌های دیدبانی روشن بودند، سگ‌ها با نزدیک‌‌شدن شب پارس می‌کردند، پسرک ازخودراضی بر همهٔ ما فرمانروایی می‌کرد. این‌ها فقط کمی از ذهن مرا به خود مشغول می‌کرد؛ تمام حواسم متوجه لوسی بود. من در محاصرهٔ سگ‌های آدمکش و معدن واقعاً خوشبخت بودم، با مشق‌های بیهودهٔ نظامی حرکت می‌کردم؛ خوشبخت و مغرور بودم، زیرا با وجود لوسی مالک امتیازی بودم که نه به رفقای سربازم اعطا شده بود و نه به افسرانمان: کسی مرا دوست داشت، مرا علناً دوست داشت و این را نشان می‌داد.

روبرت موزیل، نویسنده بزرگ اتریشی است که در ادبیات کلاسیک نوین او را با مارسل پروست و جیمز جویس مقایسه می‌کنند. روان‌پژوهی استادانه و جسورانه او باعث شده «کالبدشکاف زندگان» لقب بگیرد، در عین آنکه زبانش از لطافت شاعرانه نیز بهره‌مند است و حتی می‌توان او را از غزلسرای تنهایی خردمندان دانست.

پریشانی‌های ترلس جوان اولین اثر اوست که در سرآغاز قرن پرفاجعه قرن بیستم، در سال 1906، منتشر شده است و از تجربه‌های دوران تازه جوانی او نیز نشانی دارد. این رمان به شرح آزار و شکنجه حساب‌شده پسری دبیرستانی به دست هم‌کلاسی‌هایش می‌پردازد و موشکافانه نشان می‌دهد که چگونه در پس پوسته نازک متانت مدنی آدم‌ها غرایزی موحش و قهرآلود و بدوی زبانه می‌کشد.

حکومت ساقط شده است، مردان از رأس قدرت به زیر کشیده شده‌اند و زنان حکومت را تماماً در ید قدرت خود دارند. سال‌هاست مرزهای کشور به روی بیگانگان بسته شده و جهان فقط با اطلاعاتی از وقایع امپراتوری زنان خبر دارد که سران صلاح می‌بینند منتشر شود. ژودیت، «شبانِ» زنان، که پس از مرگ مادرش جانشین او شده آن سرزمین را با مُشت آهنین اداره می‌کند؛ مضحکه‌ای سیاسی در دل رژیمی هذیان‌زده که تمام شعارهای پیش از انقلابش را کنار گذاشته و در کار خلق ارزش‌ها و شعارهای جدید است. به‌موازات روایت اصلی، خاطرات پرستاری معمولی پیش کشیده می‌شود که به حریم شبان راه می‌یابد و واقعیتِ پارانویایی قدرت و مواهب کارگزاران حکومت و بلهوسی‌های جنون‌آمیز آنها را به تصویر می‌کشد. زنان تشنهٔ قدرت تأملی است در باب دلایل و تأثیرات تعصب و فساد در ساختار حکومت‌های تمامیت‌خواه از هر سنخ.