می‌دانیم که شکاف جنسیتی، از بارزترین شکاف‌های موجود در معماری جهان کنونی است، اما کرولاین کریادو پرز، اکتیویست، نویسنده و روزنامه‌نگار فمینیست در کتاب زنان نامرئی این شکاف جنسیتی را ناشی از یک »شکاف اطلاعاتی تاریخی«می‌داند؛ به این معنی که اطلاعات در این جهان، همیشه بر پایه‌ی داده‌های تاریخی نیمی از جمعیت، یعنی مردان جمع‌آوری شده و می‌شود؛ دانش پزشکی در طول تاریخ عمدتاً حول مطالعه‌ی بدن مردان شکل گرفته است و جای تعجب ندارد که بسیاری از بیماری‌های مربوط به زنان برایش ناشناخته است سده‌ها باستان شناسی بیشتر بازمانده‌های انسانی کشف‌شده را -خصوصاً چنانچه سلاحی در کنارشان یافت می‌شد- به عنوان مرد شناسایی می‌کردند، چراکه داده‌ها به ما می‌گویند »مرد شکارچی«، حتی اگر لگن آن اسکلت زنانه بوده باشد. کرولاین یکی از فعالان کمپین »مخالفت با حذف تصویر جین آستین از اسکناس ده پوندی «در انگلستان بود. دستاورد این کمپین ۳۵ هزار نفری به‌تعویق‌افتادن حذف تصویر جین آستین تا سال ۲۰۱۷ بود.آن‌ها به همین شیوه کتاب‌های درسی، حمل‌ونقل عمومی، گردش اطلاعات در رسانه‌های سنتی و دیجیتال، ابزارهای تکنولوژیک، معماری فضاهای مختلف از توالت عمومی تا دفاتر و اداره‌ها را بررسی می‌کردند. بنا به استدلال او، »شکاف جنسیتی داده‌ها« صرفاً محصول اندیشیدن نیست، بلکه بیشتر محصول نیندیشیدن است. وقتی اطلاعات بر اساس فرضیه‌هایی جمع‌آوری می‌شوند که ویژگی‌های جنسی نیمی از جمعیت را نادیده می‌گیرند، چگونه می‌تواند به صورتی جز جهان کنونی ختم شود؟

داستانی حیرت آور و شگفتی آفرین. روایت عشق و شکنجه. نامه‌هایی که افشاگر عشقی است بس پرسوز و گداز با روایتی عاشقانه و غیر معمول در قالب ماجرایی بی‌مانند. رمانی غیرتخیلی که تجلی قهرمانانش در رویارویی با رژیمی آهنین و سرکوبگر بـاعث جذابیت بیشتر آن می‌شود. داستانی حقیقی و الهام‌بخش و شورانگیز در وصف شکوه روح و روان انسان‌هایی در عین فلاکت و بدبختی؛ و قابلیت مردمانی که به هنگام تحمل شکنجه و عذاب به آدمیانی استثنایی تغییر ماهیت می‌دهند؛ و این که عشق و دلدادگی در چنین شرایطی نجات‌بخش زندگی است.

نامه‌های این دو دلداده افشاگر عشقی است بس پرسوز و گداز با روایتی عاشقانه و غیرمعمول در قالب داستانی بی‌مانند در ردیف رمانی غیرتخیلی که تجلی آن در رویارویی با رژیمی آهنین و سرکوبگر و توطئه‌گر بـاعث جذابیت بیشتر آن می‌شود. داستانی حقیقی و الهام‌بخش و شورانگیز در وصف شکوه روح و روان انسانی، در عین فلاکت و بدبختی؛ و قابلیت مردمانی که به هنگام تحمل شکنجه و عذاب به انسان‌های استثنایی تغییر ماهیت می‌دهند. و این که عشق و دلدادگی در چنین شرایطی نجات‌بخش زندگی است. و یا اینکه خلاقیت و استعداد معنوی در خیلی از افرادی که آزادی خویش را از دست می‌دهند شکوفا می‌شود. در این فراگرد شمار بی‌شمار از کسانی که با ادبیات سر و کاری نداشتند، به هنگام تحمل عذاب اسارت و شکنجه‌ی روحی و فیزیکی، احساسات و درد خویش را به قالب کلمات ریخته‌اند. در اردوگاه‌های کار اجباری یا برده‌داری به شیوه‌ی سوسیالیستی، معمولاً کلام مدون، یا نامه‌نگاری‌های محرمانه و در خفا تنها روزنه به منظر آزادی است. تراژدی ناگفته‌ی دیگری هم در این حکایت احساس می‌شود و آن آگاهی از زندگی معصومانه و تباه و ویران شده‌ای است که رژیمی سفاک و ددمنش باعث و بانی آن است، هرچند که کتاب پایان خوشی دارد.

صحبت‌های رد و بدل شده بین لف میشچنکو و اسوتلانا ایوانوآ که از سال 1946 تا 1954 در اوج دوران وحشت استالینی نامه‌نگاری می‌کردند بیانگر عشق حقیقی و خفقان آن دوران است. این دو عاشق و معشوق، 1246 نامه به هم می‌نویسند که سهم لف 647 نامه و سهم اسوتلانا 599 نامه است.

از مهمترین نقاط قوت این کتاب میتوان به ترجمه روان و فضایی که باعث میشود خواننده غرق در شرایط حاکم شود اشاره کرد.

اورلاندو فیجز ، “داستان نویس بزرگ تاریخ نویسان مدرن روسیه” (Financial Times) ، نامه های لف و سوتا ، همچنین بایگانی های KGB و مصاحبه های اخیر را ترسیم می کند تا درخشان ترین دنیای گسترده ای را که در آن داستان آشکار می شود بازسازی می‌کند. فقط با استفاده از داستان قدرتمند روایت یک رمان ،فقط برایم نامه بنویس، یک شور و شوق و استقامت را نشان می دهد که بر نیروهای غم انگیز تاریخ پیروز شد.

کتاب «گروه‌های قومی و مرزها؛ ساختار اجتماعی تفاوت‌های فرهنگی» مجموعه‌ای مقالات است که حدود نیم‌قرن از انتشار آن می‌گذرد و در اهمیت آن گفته شده است بنیاد قوم‌شناسی را دگرگون کرده است. ویراستار این مجموعه مقالات فردریک بارت است و آن را محمدرضا فدایی ترجمه کرده است. با این مترجم که از همکاران ثابت نشر شیرازه محسوب می‌شود و پیش از این ترجمه‌ دیگری در حوزه قوم‌شناسی ارائه کرده بود گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

از نحوه آشنایی خود با کتاب «گروه‌های قومی و مرزها» بگوئید. چه شد که به دنبال ترجمه این کتاب رفتید؟
ایده ترجمه کتاب «گروه‌های قومی و مرزها»ی بارت، متعلق به مراد ثقفی است. ایشان پس از آنکه کتاب «مرزبندی قومیتی» نوشته آندره‌اس ویمر را ترجمه کرد، به بنده فرمودند که کتاب بارت را که تکیه‌گاه ویمر بوده ترجمه کنم. کتاب «مرزبندی قومیتی» را دانشگاه آکسفورد در سال 2013 منتشر کرده و سال گذشته در ایران به چاپ رسیده است. ویمِر در آمریکا در حوزه علوم اجتماعی، نویسنده معتبر و سرشناسی است. مقالات و کتاب‌های او برنده جوایز متعددی بوده‌اند، از جمله، «جایزه نظریه» که از سوی انجمن جامعه‌شناسی آمریکا به بهترین مقاله در سال اعطا می‌شود. خواننده با مطالعه این هر دو کتاب می‌تواند شناخت جامعی از رویکرد مرزبندی به دست آورد. پیشنهادم این است که اگر خواننده می‌خواهد بهره‌گیری از رویکرد مرزبندی بارت و بسط آن به شرایط امروز را دریابد، به کتاب «مرزبندی قومیتی؛ نهادها، قدرت، شبکه‌ها» که با ترجمه بنده و از سوی نشر «شیرازه کتابِ ما» چاپ شده مراجعه کند. مبنای کار آندره‌اس ویمِر در این کتاب، رویکرد بارت بوده است.

در مقدمه گفته شده که این کتاب بنیاد قوم‌شناسی را متحول کرده. کمی درباره قوم‌شناسی توضیح دهید و بگویید این کتاب چه تحولی در این حوزه به وجود آورده است؟
در کل و بر اساس یک تعریف، قوم‌شناسی را عبارت می‌دانند از توصیف و تحلیل فرهنگ و جامعه. معمولا در قوم‌شناسی تاکید بر این است که قوم‌نگار اصطلاحاً پا به میدان پژوهش بگذارد و به مشاهده مشارکتی بپردازد و روایتی مکتوب از افراد، مکان یا رسوم ناحیه مورد پژوهش ارائه کند. بنا بر سنت، قوم‌نگارها بر گروه محدود و مشخصی از افراد متمرکز می‌شوند.

سام سلوُن در سال 1923 در سن‌فرناندوی ترینیداد و توباگو و در خانواده‌ای هندی‌تبار به دنیا آمد. در سال 1950 به بریتانیا مهاجرت کرد و هم‌زمان با کار در سفارت هندوستان، داستان‌ها و نوشته‌های کوتاهی برای مطبوعات انگلیسی نوشت. در همین دوران بود که شاهکارش، رمان لندنی‌های تنها را منتشر کرد (1956) ـــ کتابی که سبب شد بعدها او را «پدر نویسندگان سیاه بریتانیا» بخوانند. لندنی‌های تنها توصیف دقیقی بود از وضعیت زیستی مهاجرانی که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم از جای‌جای جهان راهی شهرهای اروپایی شده بودند؛ تصویری بی‌بدیل از حال‌وهوای زندگی آنان و از زبان و افکارشان. سلوُن که در ابتدا کتابش را با زبان انگلیسی معیار نوشته بود، پس از تلاشی چندماهه دریافته بود که برای رساندن چندوچون تجربه‌ی مهاجران به زبان دیگری نیاز است، و از این رو اثرش را، هم در گفت‌وگوها و هم در متن روایت، به زبانی ورای انگلیسی معیار بازگرداند: زبانی با نحو شکسته، افعال بی‌زمان و پر از لغات و اصطلاحات عامیانه؛ انگلیسیِ پرنیش‌ونوشِ مهاجران لاتینی و آفریقایی و هندی. حاصل این تلاش، رمانی بود که از تأثیرگذارترین آثار ادبیات مهاجرت شد.
سلوُن در نهایت در راه بازگشت به کشورش در سال 1994، در اثر نارسایی تنفسی در فرودگاه بین‌المللی پیارکو درگذشت. اما کتاب او نه اثری معطوف و محدود به لندن دهه‌ی 1950، که هجویه‌ی ماندگاری بود که شاید امروز، با فراگیری هرچه بیش‌تر بحران مهاجرت، خواندنی‌تر از هر زمانی باشد.

گفت و گو نیاز دیرین انسانی است که در طول تاریخ اندیشیده و «گفت و گوی تمدن‌ها» ضرورت نوین جهانی است که در عمیق‌ترین لایه‌های خویش به خردورزی روی آورده است. پس این موضوع چنان ظرفیتی دارد که مبنای نظریه‌پردازی‌ها و تجربه‌اندوزی‌های گوناگون باشد. هرکس گام در راه «گفت و گو» می‌گذارد نقطۀ عظیمت خویش را «ندانستن» قرار می‌دهد و چون می‌داند که گفت و گو از «شنیدن» آغاز می‌شود جسارت ورود به عرصه‌های ناشناخته را دارد.

معیارهای زیبایی در جامعه سرمایه‌داری چگونه تعیین می‌گردد؛ چرا کارفرمایان، رسانه‌های گروهی، و…از رده‌ی پایین تا بالا، از «راز و رمز زنانه» هواداری می‌کنند و نقش زنان را در مسئولیت‌های خانوادگی محدود میسازند؟ چگونه پیوستن زنان به نیروی کار، دید آنان را دوباره خود و توان خود، دگرگونه ساخته است؟ و چگونه این پدیده را در نگرش مردان درباره زنان تاثیرگذار بوده است؟ و همه اینها در رابطه با مناسبات میان سیستم سرمایه‌داری و ستم بر زنان چه میگویند؟ اینها برخی از پرسشهای به میان آمده در گفتگویی زنده و پرشور درباره‌ی رابطه‌ی بازار لوازم آرایش و مد با بهره‌کشی از زنان است.