سرزمین آذربایجان از مهم‌ترین کانون‌های فرهنگ و تمدن آریایی، از زمان تأسیس کشور ایران، همواره بخشی از کشور ایران بوده است. در سده نوزدهم میلادی و در میان پریشانی‌های برآمده از شکست‌های دوره قاجار، این سرزمین از سوی استعمارگران اروپایی برای رخنه در سامان فرهنگی و تاریخی ایران، هدف قرار گرفت. بی‌کفایتی دولت‌های ایرانی در سده‌های نوزدهم و آغاز سده بیستم میلادی به این استعمارگران که در لباس میسیونر مذهبی در آذربایجان سرگرم پیشبرد هدف شوم خود، یعنی تجزیه فرهنگی آذربایجان در گام اول و زمینه چینی برای تجزیه سیاسی آن بودند، میدان داد.

فیروز منصوری، پژوهشگر معاصردر این کتاب به بررسی دقیق رویدادهای تاریخی در ایران دوره قاجار می‌پردازد و با ژرف‌نگری در مبادی این رویدادها و جست‌وجوی دقیق برای یافتن علت آن‌ها، شکل‌گیری چیزی را نشان می‌دهد که امروزه در متن‌های تاریخی و سیاسی ایران «مسئله آذربایجان» نام گرفته است. او با بررسی تاریخ‌نامه‌های فارسی و ترکی ایران و عثمانی، سفرنامه‌های جهانگردان اروپایی و دیوان‌های شعر شاعران فارسی و ترکی زبان ایران و عثمانی و ترکیه امروز، کوشش مذبوحانه گروهی از تاریخ‌نگاران در زمینه پیشینه‌سازی برای ترکان و هویت‌سازی دروغین برای آذربایجان را نشان می‌دهد.

خواننده با خواندن این کتاب، آگاهی‌های سودمندی درباره آذربایجان ونقش مهم آن در زندگی سیاسی، فرهنگی و تاریخی ایران به‌دست خواهد آورد و با سیمای درخشان گروهی از بزرگان این سرزمین در مقام مدافعان یکپارچگی ایران آشنا خواهد شد.