خلیل ملکی یکی از روشنفکران و تئوریسین‌های سیاسی ایران در قرن بیستم بود. دلیل شکست آنی و پیروزی آتی او هم درست همین بود که بدون کمترین توجه به قدرت‌های موجود آنچه را حق و حقیقت می‌دانست می‌گفت و می‌نوشت. در سال 1344 که خلیل ملکی برای چندمین و آخرین بار گرفتار زندان شده بود، دکتر امیر پیشداد، توسط جلال آل احمد برای او پیغام داد که همتی کند و خاطرات سیاسی و اجتماعی خود را بنویسد. ملکی اگر چه این دعوت را اجابت می‌کند، اما در نهایت فرصت اتمام خاطراتش را نمی‌یابد. او خود درباره ویژگی خاطراتش چنین می‌گوید:«من بیش از تفسیر، به شرح واقعیات و توضیح آنان می‌پردازم و قضاوت نهایی را به عهده علاقه‌مندان می‌گذارم. این خاطرات بیش از آنکه تاریخ حوادث باشد، تاریخ برخورد افکار است.»

(از مجموعۀ 2 جلدی)مطالب و مقاصد قرآن تفکیک‌ناپذیرند و به طور مستقیم بیان نشده‌اند. فرد در یک سوره، حتی یک آیه و یک جمله نیز می‌تواند با موضوعات مختلفی مواجه شود که حاکی از وحدت توام با جامعیت اسلام است. نویسنده در کتاب حاضر به تفکیک اجزای قرآن از منظر موضوع و محتوا پرداخته و تلاش می‌کند با استفاده از روش‌های آماری سیر تحولات موضوعی، لفظی و محتوایی آیات را بررسی کند. وی نخست کیفیت تحول لفظی و عدد‌ی آیات و واژه‌های قرآن را بررسی کرده و به ترتیب سال‌های نزول سوره‌ها اشاره می‌کند. سپس به تحول موضوعی می‌پردازد و آیات اختصاص یافته به موضوعات مورد بحث در قرآن را بر حسب سال‌های نزول تنظیم کرده و برای مثال به این نتیجه می‌رسد که احکام فقهی بیش‌تر در سوره‌های بلند مدنی اواخر هجرت آمده است و در سوره‌های کوتاه سال‌های آغازین وحی، صحبت از حدوث قیامت، بهشت و جهنم بیش‌تر است. در ادامه نیز به بررسی محتوایی و دستوری آیات می ‌پردازد.