بیشترِ نظریه پردازی های ایرانی در باره ی «سكولاریسم» یا «لائیسیته» حاوی آشفتگی، اشتباه، اختلاط و التقاط اند. كوششِ نوشتار حاضر این است كه نقادی آرا و عقاید صاحب نظران ایرانی در باره ی دو پدیدارِ نام برده را در راستای دقت و شفافیت هرچه بیشتر نظری، كاربُرد مقوله ها در تمایز ها و اختلاف های شان و تحلیل مشخص بر مبنای شرایط سیاسی، اجتماعی و تاریخی، انجام دهد.