ترکیه وارث تاریخ پرفراز و نشیبی در نسبت با اسلام، غرب و اندیشه‌های سکولاریستی، ملی‌گرایی و چپ‌گرایی بوده است. بویژه تاریخ معاصر این کشور دورانی از تضادها و تنش‌های ایدئولوژیک و سیاسی را به نمایش می‌گذارد. از دورانی که با فروپاشی خلافت عثمانی (که در لوای دین اسلام توجیه می‌شد) تا روی کار آمدن اسلام‌گراها با رای مردم در ترکیه (در قالب احزاب رفاه، فضیلت وعدالت و توسعه) مردم این کشور تجربه‌های سخت و مفیدی را پشت سر نهادند که دوران حاکمیت آتاتورک و برنامه اسلام زدایی و تحمیل یک حکومت سکولار بر مردم مسلمان ترکیه از نقاط کلیدی تحولات سیاسی و فکری این کشور به شمار می‌رود. نتیجه آنکه راهی را که آتاتورک برای اداره ترکیه در پیش گرفت هرگز نتوانست مشکل گشای مسایل و مشکلات این کشور به سوی رشد و توسعه باشد، و از این رو پس از مرگ او نوعی عدم تعادل و نوسان فکری و سیاسی جامعه ترکیه را در بر گرفت و عرصه عمومی این کشور همواره میدان تاخت و تاز نیروهای سیاسی سکولار ملی‌گرا‌ و چپ‌گرا ‌شد و در برخی مقاطع حتی کار به سنگربندی نظامی نیروها در دانشگاه‌ها و خیابان‌ها می‌کشید، و در حالیکه عامه مردم نظاره‌گر این تنازع‌ها بودند ارتش ترکیه برای حل و فصل خصومت و اعاده نظم وارد عمل شده و کار را تمام می‌کرد. هرچند این اقدام ارتش ترکیه در لوای قانون اساسی توجیه و تعدیل می‌شد اما آنچه به کار ارتش مقبولیت می‌داد وضعیت حادی بود که عامه مردم از آن بهره‌ای نداشتند و جز سیاستمداران و روشنفکران سکولار درگیر آن نبودند. اما جالب آنکه در همه این دوران که اسلام‌زدایی از طریق مجاری رسمی و حکومتی پیگیری می‌شد، جریان نواندیشی دینی و پایبندی به مناسک و احکام اسلام راه خود را می‌جست و در اعماق جامعه ترکیه ریشه می‌دواند. این جریان در طول قرن بیستم بتدریج در ساختار سیاسی لائیک این کشور وارد شده و در اواخر قرن بیستم از جایگاه نسبتا قابل توجهی برخوردار شده است. مجموعه تحولات فکری و سیاسی جهان اسلام و بویژه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، ترکیه را محل تلاقی اندیشه‌ها و گرایش‌های موجود قرار داده بود و با توجه به تاریخ گذشته این کشور و روابط ویژه‌ای که با جهان غرب داشت نوعی اسلام‌گرایی در ترکیه ظهور کرد که مرحله تکاملی آنرا امروز می‌توان در قالب «حزب عدالت و توسعه» دید. گرچه حزب عدالت و توسعه در طول حیات سیاسی خود در ترکیه با مقاومت‌های شدیدی از سوی کمالیست‌ها و نخبگان این جریان مواجه بود. با این وجود دولت اسلام‌گرای عدالت¬و¬توسعه برای تحکیم حاکمیت خود و مقابله با جریان‌های ضد دموکراتیک، مخالفت‌های نابهنگام با دولت تازه¬به قدرت¬رسیده و نگاه‌های درون‌گرای کمالیستی، اقدام به اجرای برخی مراحل اصلاحات دموکراتیک و نهایتاً از میان بردن قدرت و نفوذ نیروهای کمالیست سکولار از عرصه¬ی حاکمیت کرد. لذا اگر از منظر جامعه شناختی و تکثر هویت‌های اجتماعی به این تحولات نگاه نماییم، تلاش روشنفکران و طراحان برای شکل دادن به هویتی مدرن در تقابل با هویت تاریخی و اسلامی ترکیه، نتوانست به موفقیت مورد نظر آنان منجر شود؛ و برعکس به رشد هویت اسلامی و در دهه اول قرن 21 به حاشیه رانده شدن احزاب، ارتش و گروه‌های اجتماعی حامی سیاست خارجی اروپا محور منجر شد، و گروه‌های اجتماعی کنار زده شده در طول دهه‌های گذشته را، به متن تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ترکیه برگرداند. البته انعطاف نسبی نظام سکولار در پذیرش این تحولات نسبتاً عمیق قابل توجه می‌باشد.به طور‌ی که کمالیست‌ها با تساهل بیشتری به نگرش‌های سیاسی حزب عدالت و توسعه نگاه کردند و رهبران این حزب هم از نشان دادن گرایش‌های تند اسلامی در سیاست‌های خود و نیز اتخاد سیاستی پراگماتیستی از ایجاد چالش با کمالیست‌ها اجتناب کردند. «فیلیپ رابین» از این هم زیستی دو گروه فوق در ترکیه به عنوان یک «زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی1» نام می‌برد. بنابراین می‌توان گفت، برخلاف ریشه‌های اسلام¬گرایی حزب عدالت و توسعه، این حزب در زمان آغاز به کار خود در سال 2002 همواره تلاش می‌کرد تا خود را حزبی میانه‌رو و وفادار به اصول سکولاریسم نزد افکار عمومی جامعه‌ی ترکیه معرفی کند. «کانرا» از صاحب نظران حزب عدالت و توسعه، معتقد است که حزب عدالت و توسعه همیشه نسبت به اصول بنیادین نظام سکولار ترکیه وفادار بوده است2  در این راستا اردوغان می‌گوید: «احزاب پیش از حزب عدالت و توسعه ازقبیل حزب رفاه، فضیلت و … به طور عمده به شکل جماعتی سیاسی تشکیل شده بودند به گونه‌ای که رفتارهای آنها تحت تأثیر نوعی ایدئولوژی خاص قرارداشت و تنها از حامیان این ایدئولوژی خاص حمایت می‌شد؛ البته این نوع سیاست‌ها خطرناک‌اند زیرا این امر به قطب بند‌ی شدن جامعه منجرمی شود و بنابراین راه حل این مسئله، محافظت از نظام سکولار ترکیه است1.  در این راستا استدلال می‌شود که حزب عدالت و توسعه از «سیاست‌های هویتی» هیچ حمایتی به عمل نمی‌آورد زیرا از نظر سران این حزب، چنین سیاست‌هایی از طریق قراردادن ما در مقابل دیگران، باعث قطبی کردن جامعه می‌شود و به همین دلیل است که این حزب از همان ابتدای کار خود با تمرکز بر مشکلات موجود در ترکیه، بیشتر بر «سیاستهای خدمتی» تأکید می‌کند.2  بنابراین ملاحظه می‌شود که سران حزب عدالت و توسعه به لحاظ تربیت و آموزش، فعالیت سیاسی و گذشته حزبی، اسلام‌گرا ‌هستند، اما از زمانی که اندیشه تأسیس حزب عدالت و توسعه شکل گرفت، مؤسسان حزب برای برون رفت از فشارهای عظیمی که به جنبش‌های اسلامی در ترکیه وارد می‌آمد، به دنبال گفتمان جدیدی بودند که از ریشه اسلامی آنان جدا نباشد و در عین حال با نظام حاکم برخورد نکند و بهانه‌ای درست نکند که مرحله 28 فوریه بار دیگر تکرار شود و اسلام‌گرایان بار دیگر تحت فشار قرار گیرند. بر این اساس نخستین کنگره حزب عدالت و توسعه با شعار «کار برای تمام ترکیه» تشکیل شد و اردوغان نیز در سخنرانی افتتاحیه موازنه‌ای دقیق به عمل آورد و نه از آتاتورک یادی کرد و نه نامی از اسلام به زبان آورد. وی بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و موافقت نامه اروپایی حقوق بشر و آزادی‌های اساسی تأکید نمود واظهار داشت که سکولاریسم اصل اساسی صلح اجتماعی و به معنی بی‌طرفی دولت در قبال عقاید دینی است»: عبداله گل نیز یک روز پس از تأسیس حزب اعلام کرد حزب ما یک حزب دینی نیست و تلاش می‌کنیم که نماینده همه باشیم. در میان مؤسسان، باحجاب و بی‌حجاب، افراد با ریش و بدون ریش وجود دارند، حزب سیاسی وسیله‌ای برای تبلیغ نیست، بلکه برای خدمت است. هدفمان فعالیت و کار برای ارائه مفهوم جدیدی در سیاست است،3 در اساسنامه خود بر مواردی همچون توجه به حقوق و آزادی‌های اساسی، اداره عامه به صورت غیرمتمرکز، ارائه خدمات اجتماعی بدون در نظر گرفتن طبقه اجتماعی، توسعه آموزش و پرورش و تحت پوشش قرار دادن آحاد مردم برای آموزش مردم و کم کردن بیسوادی و کم سوادی از جامعه ترکیه و امنیت اجتماعی تأکید دارد1.»
شاید عامل دیگری که باعث می‌شود تا اعضای حزب عدالت و توسعه چندان گرایشی به سیاست‌های هویتی اسلام‌گرایانه پیدانکنند این است که آنها به اسلام به عنوان یکی از عناصر اجتماعی ترکیه و بخشی از سنت آن می‌نگرند و نه به عنوان یک ایدئولوژی.2  به‌عبارت دیگر، حزب عدالت و توسعه قصد دارد درحالی که روابط خود را با اسلام در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی حفظ می‌کند از آن به عنوان برنامه‌ای سیاسی صرفنظر کند3.  بنابراین از این دیدگاه، موضع حزب عدالت و توسعه درخصوص مذهب تفاوت چندانی با دیگر احزاب راست‌گرای ترکیه ندارد، زیرا به نظر می‌رسد که این همان گفتمانی است که حزب دموکرات نیز آن را اعلام می‌کرد؛ در این راستا عبدالله گل معتقد است که برنامه حزب عدالت و توسعه درخصوص دین، همان آزادی مذهبی انسان‌ها در چارچوب ارزش‌های دموکراسی جهان شمول است.4
به نظرمی رسد که بسیاری از سیاستمداران، روشنفکران و بازرگانان اسلام‌گرایی که از حزب عدالت و توسعه حمایت می‌کنند به این نتیجه رسیده‌اند که درحال حاضر، اجرای سیاست‌های اسلامی درون نظام سیاسی ترکیه امکان پذیر نیست و از همه مهم‌تر اینکه چنین سیاست‌هایی می‌توانند باعث انسداد سیاسی جامعه ترکیه از سوی نهادهای کمالیستی شوند5 بنابراین سران حزب عدالت و توسعه به این آگاهی دست یافته‌اند که به منظور جبهه‌ای وسیع تر در مقابل مراکز کمالیستی و کسب مشروعیت در فضای اجتماعی ترکیه به گفتمانی جدید نیازدارند که بر ارزش‌های مدرنیته، حقوق بشر و حاکمیت قانون تأکید می‌کند.6 درنتیجه حزب عدالت و توسعه به عنوان حزبی محافظه کار درحالی که از اهمیت ارزش‌های دینی و مذهبی در سیاست‌های حزبی خود غفلت نمی‌کند، سعی می‌کند تا این ارزش‌ها را درون ساختارهای گسترده‌تر حوزه‌های عدالت اجتماعی قراردهد. براساس چنین تفاسیری است که بسیاری از نویسندگان معتقدند که حزب عدالت و توسعه نیز حزبی معتقد به اصول سکولار است زیرا به نظر می‌رسد که این حزب در برنامه‌های سیاسی خود نسبت به اصول جمهوریت به طور کامل، وفادار است1  و در این راستا «جوشار2» و «عظمان3»  معتقدند که:
«حزب عدالت و توسعه، حزبی راست -مرکز است که انسان‌های میانه رو، آن را تأسیس کرده‌اند … سیاستهای این حزب، تحت تأثیر صدای منبعث از مردم قراردارد؛ مردمانی که خواست‌هایی ملایم دارند. آنها انسان‌هایی محافظه کار هستند که به تعصبات کورکورانه توجهی نمی‌کنند؛ درحقیقت، اعضای این حزب، انسان‌هایی دیندار هستند اما مسلمانانی رادیکال نیستند. آنها هرچند به دولت با بدبینی می‌نگرند و قصد تغییردادن ساختارهای دولتی را دارند حاضر نیستند به این نهاد صدمه بزنند. آنها خواستار آزادی‌هایی بیشتر هستند اما قصد نابودی نظم موجود را ندارند. آنها به دنبال تقویت احساسات ملی‌گرایانه‌اند اما با هرگونه ناسیونالیسم نژادپرستانه مخالفت می‌کنند … درنهایت اینکه آنها از دموکراسی تا حدی حمایت می‌کنند که وحدت تجزیه‌ناپذیر دولت را تهدیدنکند.4»
بنابراین به‌نظر می‌رسد که حزب عدالت و توسعه اگرچه دارای ریشه‌هایی اسلام‌گرایانه است، در برنامه‌های حزبی و تشکیلاتی خویش، اسلام را منبع هویت خود معرفی نمی‌کند؛ به عبارت دیگر، این حزب سعی دارد تا با دورشدن از هویتی خاص، هویتهای چهل تکه موجود در جامعه را بازنمایی کند و چون در این نوع شیوه حکومت داری به دموکراسی برای اداره جامعه نیازدارد، مذهب نیز می‌تواند جایی را درون جامعه پیدا کند.
صورت‌بندی نگاه‌های این حزب در عرصه‌ی اقتصادی نیز به گونه‌ای بود تا بتواند از طریق حمایت‌های گسترده از فرایندهای اقتصاد بازار آزاد، مسیر خود را با هدف مشارکت در پروژه‌های جهانی‌سازی و جهانی شدن و نیز پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا هموار سازد. حزب عدالت¬و¬توسعه در سال‌های نخست قرن بیست¬و¬یکم و در اوایل حاکمیت خود بیشترین تمرکز را بر ارزش‌های دموکراسی‌خواهانه مورد پذیرش غرب و ایجاد یک پیوند مفهومی با جهان دموکراتیک قرار داد. حزب عدالت و توسعه، علاوه بر پذیرش ارزش‌های لیبرال به عنوان بنیان مفهوم دموکراسی سعی می‌کند تا همه نهادهای ملازم دموکراسی مدرن را به کشور واردکند؛ البته دلیل این امر نه تنها ناشی از مسائل داخلی کشور ترکیه است، بلکه تلاش برای اجرای معیارهای کپنهاگ را نیز دربردارد؛ بنابراین تعریف دموکراسی نه تنها توسط دینامیک‌های درونی ترکیه بلکه همچنین توسط فرایندهای بیرونی نیز محدود و مقید می‌شود. مطابق با برنامه حزب عدالت و توسعه، عضویت در اتحادیه اروپا به عنوان مهم‌ترین قدم برای رسیدن به سطح تمدن معاصر ملاحظه می‌شود و بنابراین به نظر می‌رسد که پذیرش هنجارها و نهادهای اروپایی، انگیزه‌ای مهم برای تداوم فرایند تحکیم دموکراسی در ترکیه است1 ؛ به عبارت دیگر استدلال می‌شود که نفوذ اتحادیه اروپا بر سیاست‌های ترکیه، عاملی مهم در فرایند هارمونی سیاسی و دموکراتیزه شدن جامعه ترکیه است.2و3 به  طور کلی ظهور این حزب و کسب اکثریت کرسی‌های مجلس در سه دورة متوالی انتخابات (2002، 2007، 2011)‌، کسب نظر اکثریت مردم در دو رفراندوم اصلاح قانون اساسی (2007، 2010)‌و دو انتخابات شهرداری‌ها، تاثیرات عمیقی در ساختار و روند قدرت در ترکیه ایجاد کرد. نخست اینکه، ظهور این حزب پایانی بر دولت‌های ناپایدار ائتلافی بود و رهبری باثبات حزب حاکم در دهة اخیر باعث گردید تا ترکیه به یک بازیگر موثر منطقه‌ای تبدیل شود. دوم، با توجه به بنیان‌های فکری نوگرایانه، این حزب سعی کرده تنش‌های ناشی از دو چالش اسلام‌گرایی و ناسیونالیسم را کاهش دهد و با اطمینان بخشی برای حفظ نظام سیاسی سکولار و با اصلاحات بنیادین قانون اساسی در سال‌های 2007 و 2010، نقش و قدرت ارتش را در سیاست داخلی و خارجی به نحو قابل توجهی محدود نماید و نهایتاً این که با تغییر مبانی و پارادایم فکری و سیاسی حاکم بر سیاست خارجی سنتی، سیاست خاورمیانه‌ای و منطقه‌ای آنکارا را دگرگون نموده و چشم انداز نوینی را پیش روی ترکیه در مناسبات منطقه‌ای قرار دهد.
در واقع در دهة اخیر، ثبات سیاسی ناشی از تداوم حاکمیت حزب عدالت و توسعه، دستاوردهای بزرگ اقتصادی دولت و حرکت به سمت دمکراتیزاسیونِ ساختار سیاسی و غیرامنیتی کردن عرصة سیاست و فرهنگ، بسترهای مهمی برای سیاست خارجی جدید خاورمیانه‌ای ترکیه در کسب منزلت و قدرت بوده است. البته در چند دهة اخیر بین ثبات سیاسی، تقویت روندهای دمکراتیک و سیاست خارجی فعال و چندجانبه‌گرایانه ترکیه ارتباط مشخصی وجود دارد. دولت‌های سه شخصیت مقتدر و متنفذ؛ «عدنان مندرس»، «تورگوت اوزال» و «رجب طیب اردوغان» که هر کدام سه دورة مستمر نخست وزیری داشته‌اند، همراه با تلاش‌های دمکراتیک برای اصلاح ساختار دولت و سیاست خارجی چند جانبه‌گرا ‌و شرق‌گرایانه بوده است.  «پیمان بغداد» در سال 1955 در دورة مندرس، «ابتکار آسیای مرکزی» اوزال در سال 1991 و«نظریه عمق استراتژیکی» 2004دولت اردوغان، بازتابی از پیوند ثبات سیاسی، اقتدار دولت و سیاست چند جانبه‌گرایانه ترکیه می‌باشد البته هر چند این رهبران، گرایش‌های شرق‌گرایانه داشته‌اند، ولی فارغ از پیوندهای خود با غرب نبودند و حتی در این دولت‌ها گام‌های موثرتری در همگرایی با غرب برداشته شد. ورود به پیمان ناتو در دولت عدنان مندرس در 1952، تقاضای عضویت در جامعة اروپا در سال 1987توسط دولت تورگوت اوزال، پذیرش نامزدی ترکیه برای عضویت دراتحادیه اروپا در دولت اردوغان و آغاز مذاکرات از سال 2005، بیانگر سیاست خارجی چند جانبه‌گرای ترکیه در دولت‌های باثبات و مقتدر بوده است. در شرایط جاری که روند تغییرات در داخل ترکیه با فراز و نشیب‌هایی ادامه دارد، در صحنه سیاست خارجی نیز این روند به هماهنگی ترکیه با نظام بین‌الملل انجامیده است. هماهنگی آگاهانه ترکیه با نظام جهانی که در بخش مهمی نیز بالاجبار بوده است، به ارتقای موقعیت اقتصادی ترکیه به اقتصاد هفدهم جهان و ششم اروپا و افزایش جایگاه و پرستیژ سیاسی ترکیه در سطح منطقه و جهان منجرگردیده است. ایفای نقش میانجی‌گری توسط ترکیه در موضوعات منطقه‌ای و جهانی، اخذ دبیرکلی سازمان کنفرانس اسلامی، عضو موسس و یا عضو ناظر در سازمان‌ها ونهادهای منطقه‌ای، ارتقای موقعیت شهر استانبول به مرکز برگزاری اجلاس‌ها و نشست‌های بین‌المللی و … از جمله تبلورهای بارز حاصل از این رویکرد بوده است. از آغاز هزاره سوم، آنکارا نشان داد که از وضعیت و نقش کمرنگ خود در خاورمیانه ناراضی است و تلاش کرده است با اقداماتی از جمله ایفای نقش میانجی بین فلسطین و اسرائیل، توجه به کنفرانس اتحادیه عرب، همکاری و حضور در میان نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در لبنان، همراهی با نیروهای ناتو در افغانستان، ایفای نقش در برنامه هسته‌ای ایران، برقراری روابط متوازن با همسایگان خود، تلاش برای حل و فصل بحران‌های بالکان و مناقشات قفقاز و آسیای مرکزی و اخیراً تلاش گسترده رهبران ترکیه برای مدیریت انقلاب‌های عربی، نقش مؤثر و فعالی را در منطقه ایفا کند.

حقوق بشربه طور کلی، مفهومی است، معنوی که با طبعیت انسان پیوندی ناگسستنی دارد. به همین دلیل است که در همه زبان‏ها قابل توضیح است و منابع بومی در همه فرهنگ‏ها برای تببین و تشریح مفاهیم اولیه‏ی آن وجود دارد. در این راستا؛ نحوه فهم ما از حقوق‏بشر در پیش‏برد آن در حوزه‏‏یفرهنگهای بومی نقشی تعیین کننده دارد. اینکه ما در کنار سایر ملل تا چه اندازه خود را موظف و مسئول می‌دانیم که به پشتوانه فرهنگ غنی و دیرپای خود، در این «جشنواره فرهنگی بشر» شرکتی فعال و مسئولانه داشته باشیم در سیر تحولات آتی و سرنوشت «حقوق‏بشر در کل» بسیار تعیین کننده است. با این اطمینان که، در هر فرهنگی می‏توان با اندکی جستجو به ادبیاتی سرشار دست یافت که با زبان بومی و بی‌معطلی بر کرامت ذاتی آدمی گواهی دهند. در فرهنگ ما وضوحِ بی‌چون و چرای این حقوق را می‏توان در قصه‏های دیرگاهی مادربزرگها یافت. آنجا که همه مفاهیم بلند انسانی به سطح ساده‌ای از رویاهای کودکانه و تربیت اخلاقی مبتنی بر فطرت تحلیل پیدا می‌كند و بر «زندگی؛ آنچنان که هست»( مدرسه، روابط دوستی، محل کار و …) مماس می‏شود. در هنگام گوش دادن به‏همین قصه‏ها است که می‏شود دریافت ساده‌تر است سعی کنی هرچیز را پیدا کردی به صاحبش پس بدهی. خودت درک می‌کنی که فضولی کردن در کار دیگران خوب نیست. محیط زیست جایی است که آدمها و حیوانات با هم همکارند. هیچ‏کس تقریباً در هیچ موقعیتی مجبور نیست دروغ بگوید. شایسته‏ی آدم نیست که فحاشی و یا کتک‏کاری کند. مردم آزادند تا به سفرهای هیجان انگیز بروند، چیزها را ببینند، بشنوند و باور کنند. کسی به خاطر نیازش به کمک مضاعف (به علت ضعف بینایی، معلولیت در دستها یا پاها، توانِ یادگیری کُند، …) تحقیر نمی‏شود. قاعده این است که بچه‏ها گرسنه نباشند و فرشته‏ها چهارچشمی از آن‏ها مراقبت می‏کنند. آنچنانست که می‏توان گفت سخن از حقوق‏بشر تکلمی «به زبان مادری» و سفری «همراه با مادربزرگ» است.
یعقوب ابن اسحاق کندی معروف به فیلسوف عرب از وجود حق و فروع ان در چند رساله فلسفی خود بحث نموده است. فارابی نیز بحث حق را در مدینه فاضله و در فص دوزدهم فصوص به اجمال و سپس در فص هفتادم آن به تفصیل عنوان کرده است. پس از وی ابن سینا در فصل هفتم مقاله اولی الهیات شفا و در اول فصل ششم مقاله هشتم آن مطالبی را درخصوص حق به اقتضای فارابی طرح نموده است.
ازآنجایی که پژوهشگر «حق جستجوی شادکامی» به گشودن باب تحقیق رو به زمینه‌ای کاملاً جدید خطر کرده است منابع اندک شماری خواهد یافت که به طور مستقیم و به تمامی دربرگیرنده موضوع مورد نظر او باشد. لذا محقق ناچار است به مطالعه منابعی بپردازد که به یک جنبه از موضوع دو وجهی او یعنی «حق»یا «شادکامی» به طور مستقل و جدا از دیگری پرداخته‌اند و یافتن منبعی که جامع موضع باشد از نوادر توفیقاتی است که در این راه احتمال وقوع دارد. نتیجه طبیعی آنچه گفته شد اینست که بیشتر منابع مورد مطالع او رابطه نزدیک و مستقیمی با موضوع مورد نظر او نخواهد داشت. مثلاً درخصوص همین تحقیق، درحالی‏که بنا بوده «حقوقی» از کار درآید پس از دسته بندی منابع در شاخه‏های علوم مأخذ کمترین سهم از نظر شمار به «حقوق» رسید و بیشترین منابع به ترتیب از علوم «اقتصاد»، «روان‏شناسی»، «سیاست» اخذ گردیده است. از فخر این تحقیق آنکه پایه‏های اصلی آن در «حکمت اشراق»، «حکمت صدرایی»، و «حکمت مدنیه فارابی» قرار دارد. درباب حقوق‏طبیعی و حقوق تحققی، در فلسفه اسلامی ذیل عناوین طبیعت و صناعت مباحث بسیاری در آثار ابن رشد، ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین شیرازی و بسیار متفکرین دیگر طرح شده است. به طور کل، شادکامی در فلسفه اسلامی ذیل عنوان سعادت مورد تأمل اندیشمندان این حوزه واقع شده است و در این سنخ از فلسفه داراییک جایگاه محوری است. به دشواری می‏توان تقریری در نزد مصنفان اندیشه اسلامییافت که در باب شادکامی حقیقی بشر نباشد. درباب حقوق‏طبیعی و حقوق تحققی و ماهیت آن‏ها در فلسفه اسلامی ذیل عناوین طبیعت و صناعت می‏توان مباحث بسیاری را در آثار ابن رشد، ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهینشیرازی و بسیار فیلسوفان دیگر اسلامییافت. البته درک اندیشه‏هایشیخاشراق، صدرالتالهینشیرازی، و فارابی آنچنان بر نگارنده غامض و دشوار آمد که بناچار از منابع دسته دومی که بیشتر از آثار شارحان به نام این مکاتب حکمی هستند استمداد طلبیده است.
دلایل بسیار می‏توان اقامه کرد بر اینکه هر نوع گفتگو درباب شادکامی اشاره‌ای ضمنی به حکمت مشرقی در خود نهان دارد. به جرأت می‏توان چنین ادعا کرد که شادکامی بخش سترگ اندیشه آسیایی را تشکیل می‏دهد. اُپانیشادها بدون شک از قدیمترین کتابهایی هستند که از اقوام هند و اروپایی بدست آمده است و درواقع قسمت آخر وداها محسوب می‏شود ازینرو آن‏ها را ودانتا یا پایان وداها می‌خوانند. اوپانیشادها در ردیف کتابهای تمثیلی قرار دارند که بشیوه رمزی طریق معرفت و راه نجات انسان را نشان می‌دهند. مرکز ثقل اوپانیشادها تجسس باطن انسان و کشف اسرار درون اوست. اوپانیشادها جوهری به نام آتمان را ذات و واقعیت انسان می‌دانند و برای عالم هم قائل به حقیقتی به نام برهمن هستند. در یکی از اوپانیشادها حکایتِ حقیقت برهمن، شادی بی‌پایان آناندا مقام سرمدی و لاتغیر و بلاتعین هستی است که اصل توریا واقعی عالم و ذات نامتناهیبرهمن است.
شادکامی موضوعی جهانی است و ذاتی بشر است. تقریباً هیچ مکتب فکری در جهان را نمی‏شود یافت که نسبت به سرنوشت شادکامی بشر موضع بی‌تفاوتی درپیش گرفته باشد. نخستین دغدغه‏ها در خصوص شادکامی و اندیشیدن به جد در باب ماهیت و طرق وصول بدان نزد یونانیان اندیشمند شکل گرفت. لذا پژوهشگر شادکامی شایسته نیست، نسبت به پرسشها و آراء فیلسوفان کلاسیک یونان در باب شادکامی، اظهار بی‌خبری کند. هر زمان، در باب دغدغه شادکامی، تاریخی معتبر نوشته شود، بی‌گمان تاملات فیلسوفانی چون اپیکور، زینو،آریس دایوموس، اآنتیاگوس، فصلهای بزرگی از آن را به خود اختصاص خواهد داد. مضافاً اینکه اندیشه شادکامی در مغرب زمین تا اعصار بعدی و تاکنون ادامه یافته و به یونان ختم نمی‏شود. در مغرب زمین نیز هم‏چون شرق، اندیشه شادکامی بخش جدایی ناپذیر حیات فکری آن دیار بوده است. امّا وقتی راجع به جستجوی شادکامی چونان یک حق در میان ادبیات غرب به تفحص پرداخته‏ایم باید بیشتر منابع خود را از عصر روشنگری به اینسو سراغ بگیریم. ایده‏هایی در این خصوص را می‏توان در آثار فیلسوفانی هم‏چون دیدرو، روسو، و هاچزون یافت. جان لاک در «جستاری در باب فاهمه انسانی» به طور مفصل، به مسئله جستجوی شادکامی چون غایت همه اعمال انسان، پرداخته است. عبارت «جستجوی شادکامی» و نظایر آن را می‏توان در نوشته‏هایساموئل جانسون و دیگر نویسندگان برجسته قرن 18 انگلستان یافت.
امروزه حقوق‏بشر آنچنان که در روابط بین‏الملل شناخته می‏شود در معرض شدیدترین قضاوت‏هاست. خطیر‏ترین اشتباهی که می‏توان در این راه مرتکب شد، یکی پنداشتن حق‏های بشری با اسناد حقوق بشری است. شکی نیست، که از نگون‏بختی حقوق ازلی بشر یکی آن است که منحصر به جزء تصنعی خود یعنی اسناد، تلقی گردد. مسئله بازسازی این حقوق در مجموعه مصوبه‏های بین الدولی و با انگیزه‌ای برخاسته از تحولات روابط بین الملل در قرن بیستم که همگی نشأت گرفته از واقعیاتی ثانوی نسبت به طبیعت فردانیت الهی بشر است، این «ولادت روحانی» (میل دیوانه وار بشر به بازگشت به حقوق‏طبیعی خود) را به عقیده‌ای جزمی و محدود کننده تنزل می‏بخشد. حقوق‏بشر در مفهوم کلانِ خود راز قلب انسان و زمزمه وجدان است. شوق این حقوق لاهوتی بشری برای ابراز حقیقتی است که در نفسِ انسان رانده شده از بهشت وافکنده شده به قعر دخمه‌ای در کیهان، هم‏چنان نفس می‌کشد.
امروزه در روندهای اسفبار زندگی که زجر آن با تمامی عصبهای روان دردناک بشر حس می‏شود گاه به وضعیتی دچار می‌شویم که به وضوح در چاهی عمیق و دورافتاده گیر افتاده ایم و هرچقدرهم در تقلای نافرجام خود برای نجات عصیانگرانه و ناباور به دیواره چنگ می‌زنیم صدای کشیدنِ ناخنهایمان بر فلز، سوهانی است که بر روح خود می‏کشیم. در حالی که مأیوسانه تلاش می‏کنیم به ناگزیری این گرفتاری خو بگیریم با رنج به خود می‏گوییم زندگی پر از رویدادهای غیرقابل پیشبینی و رقت‏انگیز است.اما این دشواری هیچ چیز از مسئولیت بشر نمی‏کاهد. در این وضعیت دست و پا زدن فراموشکارانه و بی‏فایده کدام عنصر، از عالم تأسیسات و اعلامات حقوقی می‏تواند به رهایی از این به تعبیر سهروردی، «الغربة الغربیه» منجر شود: یک قاعده محض ؟ یک اصل منطقی؟ یک استنتاج عقلی؟ عمل شناسایی؟ انصاف؟ مقامی با اختیارات خاص؟ تفسیر ویژه‌ای از قانون؟ کمیسیونی ویژه؟ درحالی‏که طنین فریاد تضرع ما برای رهایی در چاه می‏پیچد واقعاً چه چیز می‏تواند نجاتمان دهد. مطالبه‏ی حقوق ازلی- طبیعیبشر خواسته‏ای است خودفرآگاهانه که از ذهن تا قلب را در بر می‌گیرد. این استغاثه‏ی همگانی برخاسته از غمِ غربتِ بشر است. اینگونه است کهسهروردی در داستان رمزی «قصة الغربة الغربیه» شوق اندوهناک بشر به باز گشت بسوی تبار آسمانی خویش و خلاصی از شرایط محدودکننده زمین را مشروط به استدامه او بر پی‏جویی آن احساس شگرف و رهایی بخش مشرقی می‌داند. در این طرز از «نجات شناسی»، حقوق فطری- طبیعی بشر، راه کاستن از آلام انسان مهجور را با نشانه‏های نورانی علامتگذاریمی‌كند: حق تنهایی، حق یافتن معنا در سکوت، حق باور به چشمها، و حق شادکامی.
می گویند فقه علم زندگی است. در مورد حقوق نیز همین را می‏توان گفت. اگرچه نزاعی اجتناب ناپذیر وجود دارد بر سر اینکه آیا تألم انسان‏های به تله افتاده (الغربة الغربیه) یک مسئله حقوقی است یا خیر و آیا اصولا می‏توان برای دولتها مسئولیتی در قبال روان شهروندان در نظر گرفت. این دفاع لجوجانه از مرزهای علوم، بعضی مسائل بغرنج را به وضعیتی مشابه وضع خانه‏های خارج از محدوده شهرداریها دچار کرده. در صورتی که تمام توان خود را وقف ترسیم دقیق مرزهای بین علوم کرده ایم تا مباد آنکه مأمن آداب و عادات پژوهشیمان از درنگ -هرچند مختصر- در احوال آدمیان فلک زده آشفته شود اما ترسیم مرزهای تصنعی میان علوم، که خودشان چندان دقیق نیستند و در محتوای آن‏ها امور ظنی غلبه‌ای بلامعارض دارند به ایجاد قلمروهایی مصنوعی منجر خواهد شد که با شورش مفاهیم و موضوعات مواجه‌ای ناگزیر خواهند داشت. چراکه حکمت یکپارچه جهان بیانگر هیئتی اگرچه تو در تو و لاینحل اما واحد است چنانچه عزیزالدین نسفی می‏گوید: «تمام موجودات یک درخت است».
در تراژدی ناشادمانی بشر کمتر دانشی می‏تواند دست به توجیه لاقیدی خود نسبت به سرنوشت روان سوگوار بشر بزند. گرچه شمار ادعاهای عافیت طلبانه هم کم نیستند. مثلاً ممکن است گفته شود که حقوق ازلی بشر هم‏چون حق تنهایی، حق یافتن معنا در سکوت و حق شادکامی گزاره‏های محتضری بیش نیستند و حرفه حقوقدان منحصر به بررسی انبوه هنجارهای حقوقی مندرج در اسناد و تلاش برای کشف اراده مقام صاحب صلاحیت قانون‏گذاری است. این توجیه که مبین برداشتی سطحی از قواعد حاکم بر زندگی اجتماعی است برای گریز از مسئولیت اخلاقی در مقابل جامعه‌ای که حال و روزش سخت به کیفیت قوانین وابسته است ممکن است لختی برای ما تسلی بخش باشد ولی در نهایت ما هرگز نخواهیم توانست از حقیقت انسان افسرده‌ای(انسان در چاه) که ما را در بر گرفته خود را کنار بکشیم. اگر حقوقدانان بگویند حقوق صرفاً آن چیزی است كه وضع شده است در اینصورت باید تمام توان خود را مصروف پاسداری قاهرانه از مرزهای حقوق و اخلاق کنند و بگویند که حقوق همین است که هست.این شبیه به فرمان حركت به سوی یك «نظم حقوقی علمی» است كه به طور کامل از هرچه جهان بینی و هرآنچه عینیت که مجزا از قانون وجود دارد، به دلیل اینكه در مقایسه با اسناد مشكوك به‏نظر می‌رسند و بررسی آن‏ها كار زیاد و جدی می‌برد قطع وابستگی كرده است. لاقیدی حقوق در مواجه با این دست مسائل اعتبار قانون را در چشم مردم به قواعدی که تنها حافظ نظم اداری هستند فرو خواهد کاست. موضوع رنج انسان خواصی را آشکار می‏سازد که هر قاعده‌ای، هرچقدر رفیع را درگیر خود می‌كند. معیاری که هر انسانی بدان متوسل می‌گردد تا خوب و بد قضایا را بسنجد میزان «الم» و «لذت»ی است که نصیب او می‌گردد. اگر قانون که از زندگی انسان در جامعه عبور می‌كند «لذت» نصیب فرد کند و او در پرتو حاکمیت چنین قانونی احساس آزادی، امنیت، رضایت و در یک کلام، «شادکامی» بنماید این قانون در نظر او شایسته احترام خواهد بود. دراینصورت این باور به مرور در افراد شکل می‌گیرد که رعایت قانون به بهبود اوضاع روحی آن‏ها خواهد انجامید. درنتیجه این امر افراد کمتر راضی خواهند شد که چنین قانونی را زیر پا بگذانرد چرا که در صورت لگدمال کردن چنین قانونی درواقع بر علیه شادکامی خود اقدام کرده است. ابوعلی سینا در اثر فاخر خود اشارات و تنبیهات در باب خیر و مناط شناسایی آن می‌نویسد:«بدانکه لذت ادراک و رسیدن است بذان چیز کی بنزدیک دریابنده کمال و خیر است، از آن روی کیچنانست. و الم و درد هم ادراک و رسیذن است بدان چیز کی بنزدیک دریابنده شرّ و آفتست»
بنابراین عبارات نقل شده از اشارات و تنبیهات، اگر شهروندان از بابت حاکمیت قانون نصیب بیشتری از شادکامی نبرند، پس قانون در نظر ایشان جز شرّ و آفت نخواهد بود. امروز شاید اگر تمام دانش حقوقی ما یکجا جمع شود نتواند حتی پاسخ گریه کودکی را بدهد. قوانین اگر در گشودن از گره مشکلات روزمره مردم عادی ناتوان و بی‌اثر ظاهر شوند جایگاه و احترام خود را آرام آرام نزد جامعه از دست خواهند داد و امر پژوهش در حقوق به رویه‌ای بی‌معنا و تشریفاتی در کنج کتابخانه و بگسلیده از واقعیت جریان سیل آسای زندگی بدل خواهد شد. در این‏صورت، حقوقدانان ممکن است آماج همان احساسی قرار بگیرند، که در انگلستان، مودیان مالیاتی نسبت به خانواده سلطنتی دارند.

در راستای روابط راهبردی چین و ایران با تمرکز بر بازه زمانی دوران بعد از انقلاب اسلامی تا سال 2013، این کتاب در قالب دو بخش و هفت فصل سامان می یابد. بخش نخست، مسئله هویت های بین المللی را در مرکز توجه قرار می دهد. فصل اول از بخش نخست به چارچوب نظری اختصاص دارد. در این فصل بعد از واکاوی مفهوم هویت، سطوح و جایگاه آن در رویکرد های نظری کلان رواابط بین الملل و سیاست خارجی یعنی واقع گرایی، لیبرالیسم و سازه انگاری مورد بررسی قرار می گیرد. فصل دوم با اتکا به رویکرد سازه انگاری نشان می دهد که سیاست خارجی جمهوری خلق چین در چند دهه اخیر با تکثر هویتی در عرصه بین المللی مواجه بوده که از آن می توان با عنوان هویت های بین المللی یاد کرد.

از زمانیکه رشته روابط بین الملل از حدود یک قرن پیش شکل گرفت، رویکردهای نظری متفاوتی در قالب آن رشد یافته اند که هرکدام تعبیری متمایز از جهان ارائه می دهند. این تعدد نظری به یکی از خصایص اصلی این رشته تبدیل شده و علاوه بر نظریه های متعدد، زیرشاخه ها و تنوع دیدگاهی در درون این نظریه ها نیز قابل توجه است. به رغم ایجاد پیچیدگی های نظری متعدد، این کثرت سبب بسط دامنه این رشته و ایجاد نوعی پویایی و حرکت در درون آن شده است. مکتوبات موجود در این رشته سعی در کاهش این پیچیدگی ها و در عین حال بسط دامنه این رشته دارند. کتاب حاضر نیز در پی همین منظور است. این کتاب که توسط پروفسور استفانی لاوسون به رشته تحریر درآمده در سال 2015 برای اولین بار توسط انتشارات معتبر پولیتی به چاپ رسیده است. نویسنده این کتاب تلاش داشته تا با زبانی ساده تر از کتب موجود رویکردهای اصلی در روابط بین الملل را تشریح نماید. به این منظور، مطالب کتاب در ده فصل تقسیم شده و در هر فصل علاوه بر بیان کلیات نظریه و نحله های فکری در درون آن نظریه، با ارائه مطالعات موردی در مورد آن نظریه، سعی در کاربردی نمودن آنها داشته است. با وجود تلاش برای ارائه متنی روان از این کتاب، لیکن به دلیل سرشت نظری کتاب حاضر، به ناچار دشواری هایی در برخی قسمت ها وجود دارد. مترجم در ترجمه این کتاب تلاش داشته تا از معادل های متداول و رایج در فارسی استفاده نماید لیکن به دلیل اینکه برخی واژه ها برای اولین بار به فارسی ترجمه می شوند سعی شده تا نزدیک ترین و ساده ترین واژه برای آنها برگزیده شود. برای رفع ابهام و همچنین بررسی بیشتر خوانندگان محترم در مورد این واژگان جدید، معادل انگلیسی این واژه ها در زیرنویس صفحات آمده است. امید است که این کتاب بتواند متنی قابل توجه و مفید برای تمام علاقمندان این حوزه مطالعاتی و به ویژه دانشجویان رشته های روابط بین الملل، علوم سیاسی و مطالعات منطقه ای ایجاد نماید و بتواند کمکی هر چند ناچیز به اعتلای ایران عزیز کند. عبدالمجید سیفی-زمستان 1395   مقدمه نویسنده رشته روابط بین الملل به عنوان یک رشته مطالعاتی آکادمیک درست پس از جنگ جهانی جهانی اول مدون شد و توجه خوب را به دلایل جنگ و شرایط دستیابی به صلح به شکل نظام مند و پایا قرار داد. این رشته از آن زمان به شکل بسیار پیچیده ای توسعه یافته است، رشته ای چندوجهی که به رغم تلاش های فکری که در آن صورت گرفته، موضوع جنگ و صلح در سطح بین المللی کماکان در آن مورد توجه است و در کنار آن مسائلی تحت عنوان کلی امنیت (امنیت غذایی و آبی، امنیت منابع و انرژی، امنیت زیست محیطی، امنیت جنسیتی و …) را نیز مورد توجه قرار می دهد. تمام این مسائل با موضوع عدالت و انصاف در سطح جهانی و فراملی در ارتباط است. همچنین این مسائل به حوزه فقر و توسعه نیز ارتباط دارد که تمام آنها دارای ابعاد هنجاری هستند. مطالعه آکادمیک این مسائل نمی تواند خود را به توصیف محض محدود نماید. وظیفه رشته روابط بین الملل، همچنین تبیین، تفسیر و تحلیل طیفی از رخدادها، ساختارها و نهادها و همچنین رفتار کارگزارانی است که رخدادها را شکل داده، ساختارها را ایجاد و به نهادها شکل می دهند. این وظیفه، مفهوم بندی ابعاد مختلف مسائل (جنگ و صلح، آنارشی و نظم، قدرت و منافع، عدالت و امنیت و …) را ایجاب می کند. همچنین، این وظیفه تصور نظری قادر به نظم-بخشی به این ابعاد مختلف تحت یک روایت همگرا در مورد چرایی جهان سیات بین‌المللی را الزامی می سازد. به علاوه، اغلب رویکردهای نظری در مورد اینکه جهان چگونه «می تواند» و «باید» باشد، صحبت کرده اند و بنابراین صریحاً هنجاری هستند. این کتاب، به شکلی کاملاً واضح سازماندهی شده است و به بررسی مکاتب اصلی فکری می پردازد که با واقع گرایی سیاسی در کل «کلاسیک» آن آغاز و سپس از طریق ساخت های مسئله محور نظریه در دوره معاصر، ادامه می یابد. این تنها راه سازمان دهی کتابی در حوزه نظریه روابط بین الملل نیست، با این وجود سبب تسهیل ورود به موضوع در وهله نخست می شود. باید اشاره کرد که به زودی مشخص خواهد شد که هر مکتب فکری، خود دارای پیچیدگی است و در دورن مکاتب و همچنین بین آنها تعارضاتی وجود دارد. در همین زمان، عناصر مکاتب متفاوت فکری دارای اشتراکاتی هستند و تعاملات زیادی بین آنها وجود دارد. در واقع، برخی با توجه به نقدهای رویکرد دیگر نسبت به خود، نقدهایی در مورد مفروضات رویکرد دیگر ارائه می دهند. نکته ابتدایی دیگری که باید مورد اشاره قرار گیرد این است که این کتاب از هیچکدام از مکاتب فکری یا نحله های درون این مکاتب حمایت نمی کند، با این وجود به خوانندگان توصیه می کند تا شایستگی ها و نقایص هرکدام از آنها را مدنظر قرار دهند و بررسی انتقادی این رویکردها به فهم جهان پیچیده روابط بین الملل کمک کند. نگارش چنین کتابی همیشه موجب ایجاد زحماتی برای اعضای خانواده، دوستان و همکاران می شود. به ویژه، من از جاناتان سیمونز ، نوح باسیل و الن اسکات برای مطالعه بخش هایی از نسخه دستنویس من و ارائه نظرات و پیشنهادات ارزنده تشکر می کنم. همچنین از پاسکال پرچرون و لوئیس نایت در انشارات پولیتی برای حمایت آنها در انجام این پروژه تشکر می کنم. استفانی لاوسون-سپتامبر 2015 فصل اول نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل تمام رشته‌های دانشگاهی وظیفه‌ای برای خود در جهت فهم و تبیین برخی وجوه جهان تعریف کرده‌اند، گرچه ممکن است از راه‌های مختلف به دنبال تحقق آن باشند. این رشته‌ها از مبانی و بنیادهای نظری که در پاسخ به برخی مشکلات و مسائل خاص شکل گرفته و رشد یافته‌اند، استفاده می‌کنند. بنابراین، برای مطالعه جامعه‌شناسی باید نظریه‌های جامعه‌شناسی، برای مطالعه فیزیک نظریه‌های فیزیک و برای مطالعه سیاست باید نظریه‌های سیاسی مورد مطالعه قرار گیرند. مطالعه روابط بین‌الملل و تئوریزه نمودن آن بخشی از مطالعات سیاسی یا علم سیاست است با این وجود و به‌ویژه از حدود یک قرن پیش دارای چهره مستقل‌تر و مجزایی شده است. روابط بین‌الملل همچنین به دیگر رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی به‌ویژه تاریخ، فلسفه، حقوق و اقتصاد نزدیک است و نظریه اجتماعی تاثیر جدی در سالیان اخیر بر آن داشته است. از جنبه فکری، «نظریه» عمدتاً در مقابل اقدام یا عمل قرار می‌گیرد و برخی اوقات حتی دارای بار معنایی منفی است به‌طوریکه برخی اوقات عنوان می‌شود این موضوع فقط از لحاظ نظری صحیح است ولی عملی یا اجرایی نیست. اما واقعاً اگر چیزی در واقع اجرایی نباشد نمی‌تواند از لحاظ نظری وجود داشته باشد و بنابراین باید مورد بازاندیشی مجدد قرار گیرد. این موضوع نشان می‌دهد که نظریه‌ها از منظر عملیاتی شدن، یا در رقابت و مقایسه با دیگر نظریه‌ها مورد سنجش قرار می‌ گیرند و در اثر این سنجش ممکن است تقویت، ناکام یا اصلاح و تعدیل شوند. حتی زمانی که نظریه‌ها از برخی مناظر ناکام می‌شوند ارزش تفکر در مورد آنها تضعیف نمی‌شود. درحالی که تئوریزه نمودن در واقع یک فرایند ذهنی است تا یک رویداد و اقدامی فیزیکی، با این وجود به شدت نزدیک به حوزه «عمل» است. نظریه درصدد آن است به اعمال، رویدادها یا پدیده‌ها در جهان طبیعی و فیزیکی به مانند جهان اجتماعی (که در آن سیاست بخش مهمی است) معنا بخشد. در سطوح خیلی پایین، به‌طورکلی نظریه تفکر قبل عمل است و در واقع ما معمولاً قبل از انجام هر عملی در مورد آن فکر می‌کنیم. زمانی که تفکری قبل از انجام عملی باشد معمولاً نتایج مناسب‌تر و بهتری حاصل می‌شود. آنچنان که از عنوان و فهرست این کتاب مشخص است، یک نظریه خاص و مجرد در حوزه روابط بین‌الملل وجود ندارد و ما با تعداد قابل توجهی از نظریه‌ها روبرو هستیم. برخی از این نظریه‌ها به‌طور کلی به موضوعات قدرت، منافع، منازعه، همکاری، نظم و عدالت تمرکز دارند. برخی دیگر از نظریه‌ها نیز بیشتر موضوع محور هستند با این وجود، موضوعات و مسائل کلی مشابهی را از یک یا چند شیوه مطرح می‌کنند. برخی از نظریه‌ها بیشتر انتقادی و برخی در پی پاسخ به مشکل خاصی هستند. در این نظریه‌ها، دسته‌بندی‌های متفاوت و حتی متضادی وجود دارد. این فصلِ مقدماتی، برخی از زمینه‌های اصلی را معرفی می‌کند که چگونه این رهیافت‌های متفاوت حوزه و رشته سیاست بین‎الملل را تئوریزه می‌کنند. در این فصل، ابتدا اهمیت خودِ نظریه پرداخته می شود و به مسئله دانش و حقیقت، عینیت و ذهنیت، ماهیت وجود و واقعیت، و پویایی‌های قدرت و منافع در سیاست می‌پردازد. سپس، ما به اهداف و حوزه «روابط بین‌الملل» به‌عنوان یک رشته می‌پردازیم و برخی عوامل مهم و اساسی در تئوریزه کردن، تحولات تاریخی مهم از جمله پدیده مدرنیته و شکل‌گیری نهاد دولت را مورد بررسی قرار می‌دهیم. نظریه، هنجارها و روش‌ها نظریه که از واژه یونانی theoria (به معنای تفکر و تعمق) مشتق شده را می‌توان به‌عنوان یک نظام سازمان‌یافته نظرات و انگاره‌ها برای تبیین مجموعه خاصی از پدیده‌ها تعریف نمود. پدیده‌هایی که ما تئوریزه می‌کنیم می‌توانند طیف وسیعی از پدیده‌های ساده تا پیچیده، گسترده و مناقشه‌برانگیز (مانند تغییرات آب و هوایی) را در بر بگیرند. این مجموعه‌های نظری گرچه اساساً علمی هستند لیکن از گذشته تاکنون مناقشات سیاسی زیادی ایجاد کرده‌اند که این اختلاف‌نظر حتی بر روی واژه «علوم سیاسی» نیز وجود دارد. به دلیل اینکه روابط بین‌الملل شکلی از علوم سیاسی و در مقیاسی وسیع‌تر بخشی از علوم اجتماعی است، اهمیت دارد تا مفهوم «علم» را به شکل جدی مورد توجه قرار دهیم. گفته می‌شود که آنچه علم را «علمی» می‌سازد ماهیت پدیده قابل مشاهده یا مطالعه نیست بلکه «چگونگی» مطالعه آن است. بنابراین واژه «علمی» اغلب برای نوع خاصی از فرآیند یا روش مورد استفاده قرار می‌گیرد (کوزو ، 2011، ص 1). روش علمی در علوم طبیعی معمولاً با مشاهده و توصیف پدیده‌ها آغاز شده و با قاعده‌سازی یک فرضیه ادامه می‌یابد که تبیین تجربی پدیده‌ها در یک مساله است و سپس فرضیه به آزمون گذاشته می‌شود که در حالت ایده‌آل از طریق تکرار آزمایش در شرایط مشابه است که ظرفیت آن برای ایجاد پیش‌بینی‌های قابل اتکا را مورد تایید قرار می‌دهد و بنابراین «واقعیتی» را شکل داده که مستقل از زمان و مکان است. اگر این فرضیه در چنین سنجش‌هایی موفق باشد از یک فرضیه محض به یک نظریه یا حتی یک قانون تبدیل می‌شود. بنابراین نشانه‌های تحقیق علمی استفاده از بینه و دلیل به‌عنوان یک فرآیند عینی منتج از رویه‌های شناخته شده است که فارغ از دخالت ارزش‌های بشری بوده و منجر به ایجاد دانش عینی و قابل اتکا می‌شود (کوزو، 2011، صص 1-2؛ گاور ، 1997، ص 5). این دیدگاهی آرمانی‌تر در مورد چگونگی حصول علم است. در عمل، نه دانشمندان و نه فرضیه‌ها و نظریه‌هایی که آنها مطرح می‌سازند به عینیتی نیستند که ما تصور می‌کنیم. دانشمندان و به طور کلی انسان ها همواره تمایل به برخی عناصر ذهنی در تولید دانش علمی داشته‏‌اند. به دلیل اینکه این یک فعالیت انسانی است، از این رو تحقیق در علم با تعریف فعالیت «اجتماعی» با تمام شاخص‌های پویای تعامل اجتماعی موجود درآن نظیر همکاری، رقابت و منازعه، آغاز می‌شود. به‌علاوه، روشی که در آن علم تولید می‌شود اغلب محتمل‌تر و خلاقانه‌تر از توصیف رسمی الزامات روش علمی است. مشاهدات تصادفی، واکنش‌های غیرمنتظره، یافته‌های تصادفی یا نتایج تجربی پیش‌بینی نشده دارای اهمیت بیشتری از فعالیت‌های روشی متصلب هستند. مناقشات نظری فراوانی وجود دارد که چگونه روش‌های پایه‌ای علوم طبیعی می‌تواند (یا باید) با علوم اجتماعی وفق داده شود. تولید دانش در حوزه علوم اجتماعی با استفاده از روش‌های موجود در علوم طبیعی طرفداران زیادی در گذشته داشته و اکنون نیز دارد. ما قطعاً می‌توانیم فرضیه‌هایی در مورد طیف وسیعی از پدیده‌های اجتماعی تولید کنیم، و می‌توانیم داده‌های تجربی در مورد آنها گردآوری نماییم، لیکن نمی‌توانیم آزمایش (به شکلی که در علوم طبیعی در شرایط کاملاً مشابه و یکسان انجام می‌شود) را در جهان اجتماعی انجام دهیم. عدم تشابه رفتار انسانی، وجود رفتارهای غیرعقلانی، وجود چارچوب‌های سیاسی و اجتماعی مختلف، عدم دسترسی به اطلاعات خاص و وجود تعداد زیادی از عوامل و متغیرهای تاثیرگذار سبب می‌شود تا نتوانیم روش‌های علمی اشاره شده در بالا را به راحتی به کار بندیم. اما چه روش‌های دیگری در دسترس است؟ برخی دانشمندان اجتماعی از داده‌های آماری استفاده گسترده‌ای می‌کنند که به نظر می‌رسد مانعی بر سر مداخله ارزش‌های مدنظر محقق در نتیجه تحقیق باشد. با این وجود، حتی اگر داده‌ها تا حد زیادی عینی باشند (که بستگی زیادی به نحوه و چگونگی سنجش و اندازه‌گیری دارد)، تفسیر آن موضوعی دیگر است. تقریباً در تمام مراحل یک پروژه عناصر ذهنی دخالت خواهند داشت. همچنین محدودیت‌های جدی در مورد دانشی که می‌توانیم از طریق این روش‌های محدود به داده‌های کمی کسب نماییم، وجود دارد. استفاده از روش‌شناسی کمی در تحقیق علوم اجتماعی اغلب عنوان اثبات‌گرایی به خود گرفته است، واژه‌ای که اولین بار توسط آگوست کنت مورد استفاده قرار گرفت. کنت «جامعه‌شناسی» را به‌عنوان یک علم اثباتی در نظر می‌گیرد که قادر به تنظیم قوانین یکسان در فضای اجتماعی است. او معتقد به اصالت قوانین طبیعی به‌عنوان تنها مبنا برای گزاره‌های علمی بود. اثبات‌گرایی گاهی مترادف با «تجربه‌گرایی» در نظر گرفته می‌شود، دکترینی که براساس آن دانش واقعی تنها می‌تواند از طریق مشاهده و آزمایش (کمابیش) مستقیم حاصل می‌شود. تجربه‌گرایی می‌گوید كه منشا دانش در تجربیات (آزمایشات) و ادراكات حسی نهفته است. اثبات‌گرایی فراتر از تجربه‌گرایی می‌رود در اینکه هدف تولید و آزمایش نظریه‌هاست درحالیکه اتکا بر داده‌های تجربی (معمولاً به شکل داده‌های آماری) است که می‌تواند متراکم و تجمیع شود. نتایج حاصله و مورد پذیرش، عینی و نتایج فارغ از ارزش هستند که در نهایت براساس آن نظریه معتبر و حتی قوانین انسانی و رفتار اجتماعی شکل می‌گیرد. بنابراین اثبات‌گرایی در مقابل روش‌های غایت‌گرایانه و متافیزیکی دستیابی به «حقیقت» قرار دارد که در دوران گذشته رویکردهایی مسلط بودند. با این وجود، اندیشه کانت در مورد اینکه دانش واقعی جهانِ اجتماعی و سیاسی می‌تواند تنها از طریق اثبات‌گرایی تولید شود بسیار محدودکننده و مضیق تلقی می‌شود. حتی اگر خود ماهیت قرائن تجربی اکنون به‌عنوان یک حوزه رفتاری وسیع در نظر گرفته شود که همیشه متمایل به اثبات‌گرایی محض نیز متمایل نیست. روش‌های کیفی بر اساس روش‌های تفسیری امروزه جایگاه مهمی در مطالعه سیاست و جامعه به خود اختصاص داده‌اند. قوم‌شناسی درون مردم‌شناسی، جمع‌آوری و تفسیر آثار باستانی در باستان شناسی، ترکیب اطلاعات آرشیوی و منابع دیگر با هم برای شکل دادن به تاریخ روایی، و مشاهده مشارکتی در جامعه‌شناسی و همچنین تجزیه و تحلیل مورد مطالعه، تمرکز بر تحلیل گروهی، اشکال مختلف مصاحبه، و غیره، در طیفی از رشته‌های علوم اجتماعی مشترک هستند که در تمام آنها از نظر روشی در سطح بالایی روش‌های کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که هیچکدام از تعاریف مضیق ذکر شده در بالا از روش علمی به شکل کامل متناسب نیست. برخی معتقد به ترکیب روش‌های کمی و کیفی هستند و بنابراین یک چارچوب روش‌شناسانه گلچین شده را ارائه می‌دهند (که همچنین به‌عنوان روش‌های تحقیقی ترکیبی نیز معروف است) که در آن مطالعه پدیده‌های سیاسی و اجتماعی پیچیده می‌تواند بهتر صورت پذیرد (تدی و تشکری ، 2011، صص 285-290). همچنین به نظر می‌رسد تلاش برای محدودسازی علوم اجتماعی در درون چارچوب اثبات‌گرایی محض، مانعی بر سر توجه به مسائل اخلاقی و هنجاری است، موضوعی که تاکنون یکی از اصلی‌ترین مسائل حوزه سیاسی و اجتماعی در هر دو سطح داخلی و بین‌المللی بوده است. تمرکز جدی بر بخش عینیت‌گرای علم ایجاب می‌کند که چنین ملاحظاتی کنار گذاشته شود، برای علم (دست کم در برداشت مضیق) مطالعه آنچه «هست» اهمیت دارد نه آنچه که «باید» باشد. بیان اینکه «هست» بیانی اثبات‌گرایانه و بنابراین فارغ از ارزش بوده در حالیکه بیان اینکه «باید» عبارتی هنجاری و ارزش‌محور است. من براین باور هستم که در مطالعه سیاست نیاز به استفاده از هر دو سطح داخلی و بین‌المللی است. به عبارت دیگر، ما باید در پی «شناسایی» و «تشریح» با درجه‌ای از صحتِ جهان سیاسی به‌عنوان آنچه که «هست»، باشیم و این در جایی است که روش‌های قابل اتکا (چه کمی و چه کیفی یا هردو) مکانی برای تولید دانش هستند. ما سپس نیاز به «نظریه هنجاری» برای در نظر گرفتن قضاوت‌ها درباره بودن یا نبودن مطلوب‌ترین جهان‌های ممکن از منظر اخلاقی داریم. هم برای دانشمندان علوم اجتماعی و هم برای کسانی که به مطالعه علوم انسانی می‌پردازند، موضوع اجتناب از انجام قضاوت‌های ارزشی مطرح نیست، با این وجود مسئله قضاوت‌های دقیق بر پایه ارزیابی اصول کلی و همچنین خصوصیات ویژه هر مورد است. مسائل هنجاری در سیاست، تفاوت زیادی با نگرانی‌های کلی بسیاری از حوزه‌های علمی ندارند که اغلب (و نه همیشه) تمرکز بر بهبود برخی وجوه جهان دارند. در واقع، قضاوت‌های هنجاری اغلب نزدیک با پروژه‌های علمی هستند که از طریق نهادهای سیاسی و اجتماعی اجرا می‌شوند. ریشه‌کنی بیماری‌هایی که سبب آلام گسترده می‌شود از طریق ترکیب مناسب پژوهش علمی و اقدام سیاسی بین‌المللی مثال خوبی برای این مورد است. مطالعه موردی 1-1 به این موضوع می‌پردازد. مسئله مهم دیگر در نظریه هنجاری مرتبط با منابع ذهنیت انسانی و بنابراین ارزش‌ها، هنجارها و حساسیت‌های اخلاقی است. یک جواب ممکن است در مفهوم «فرهنگ» باشد. ما تمایل به آموزش یا جذب ارزش‌ها و هنجارهای مان از محیط اجتماعی نزدیک خود داریم. در ابتدا، این به معنای خانواده است اما خانواده‌ها در در گروه‌های اجتماعی بزرگتر یعنی «جوامع» مجسم می‌شوند و جوامع عمدتاً بر حسب عوامل فرهنگی یعنی زبان، مذهب، سازمان‌های اجتماعی-سیاسی و فرهنگ مادی تعریف می‌شوند. در سطح ملی، دولت‌ها اغلب صاحب آنچه هستند که گاهی «فرهنگ سیاسی» خوانده می‌شود. واژه‌ای که در سیاست تطبیقی برای گرایش هنجاری شهروندان نسبت به نظام سیاسی‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نظریه روابط بین‌الملل، انگاره فرهنگ نقشی مهم (دست کم از پایان جنگ سرد) ایفا نموده، و مناظرات زیادی بر سر هنجارها و ارزش‌ها (به‌ویژه در ارتباط با دموکراسی و حقوق بشر) به وجود آورده است که می‌تواند به شکل صحیحی کلی یا به شکل اجتناب ناپذیری محصول فرهنگ‌هایی خاص و بنابراین همیشه مرتبط با آن فرهنگ باشد. موضوع بسیار مهم دیگر در شیوه‌های تئوریزه نمودن روابط بین‌الملل، انگاره «طبیعی» و «طبیعت» است. این نکته به شکل جدی در نظریه‌های واقع‌گرایانه آشکار است که در آن مفاهیم «حالت طبیعی» و «طبیعت انسان» بیشتر دارای بار معنایی منفی هستند و این در حالی است که نظریه‌های لیبرالی تمایل به دید مثبت‌تر به آنها دارند. سپس در دیدگاه‌های هنجاری واژه «طبیعی» تعیین کننده «حق» یا «خوب» هستند. برای مثال، سلسله‌مراتب اجتماعی بر پایه طبقه، نژاد یا جنسیت اغلب به‌عنوان طبیعی و بنابراین حق در نظر گرفته می‌شوند. این رهیافت در ادوار و مکان‌های مختلف، تبعیت توده‌ها از نخبگان، سیاه پوستان از سفیدپوستان و زنان از مردان را توجیه نموده است. مخالفان این رویه‌ها اغلب معتقدند که سلسله‌مراتب‌ اصلاً طبیعی نیستند ولی به شکل تصنعی طرح‌ریزی شده‌اند. در جهان معاصر و در پرتو نگرانی‌های زیست‌محیطی، «طبیعت» به نماد هنجاری جدیدی تبدیل شده است. خودِ طبیعت از تاراج انسانی حفاظت می‌شود. هنوز این مسئله که اخلاق «در» طبیعت وجود دارد یا خیر و چگونه طبیعت راهنمایی برای آنچه که حق یا مطلوب است را فراهم می‌کند، مورد توجه اندیشمندان قرار دارد. آنچنان که در فصول بعد مورد اشاره قرار می‌گیرد، مسائل مرتبط با موضوع طبیعت در دیدگاه‌های مختلف نظری بازتاب یافته است.

با نزدیک شدن جمهوری خلق چین به نیمه هفتمین دهه [از حیات خود]، اقتصاد آن به سیر شکوفایی ادامه داده و آشکارا به‌مثابه یکی از قدرت‌های برجسته جهانی پذیرفته شده است. هم‌زمان، مسائل عمده‌ای نیز ظهور کردند که از ظرفیت به تحلیل بردن این موفقیت‌ها برخوردارند…

اقتصاد سیاسی بین الملل بر روی ۷ موضوع تمرکز دارد. این محورها علم اقتصاد و سیاست را به هم نزدیک می کند که برای تحلیل رویدادهای جهانی بسیار مهم است. تجارت بین الملل، مسائل مالی بین المللی، رابطه میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، شرکتهای چند ملیتی، هژمونی و جهانی شدن و تولید دانش موضوعاتی است که اقتصاد سیاسی بین المللی را تعریف می کند.

تجارت بین الملل؛ مسأله مطرح در اقتصاد سیاسی بین المللی این است که برای درک چارچوب تجارت بین المللی باید بر روی نقش کشورها نیز تمرکز داشته باشیم. تصمیمات اتخاذ شده در سطح جهانی برگرفته از قوانین کشورهای مختلف و سازمان های بین المللی است و این مسأله بر روی تجارت بین المللی بسیار تعیین کننده است. به عنوان مثال اگر فقط نقش بازار مطرح باشد ایران به راحتی می تواند به تجارت بین الملل بپردازد اما مسأله تحریم و قوانین مربوط به آن در این خصوص تعیین کننده است. اقتصاد سیاسی بین المللی نشان می دهد که چگونه تجارت بین الملل ترکیبی از تصمیمات بازاری و تصمیمات دولی به شمار می آید.

پایان جنگ سرد، سبب بروز تحولات قابل­ توجهی در عرصه روابط بین‌الملل شد كه از مهمترین نمونه آنها، ورود و قدرت‌گیری روزافزون مجموعه‌ای جدید از بازیگران بود. چین یكی از همین بازیگران است كه روند قدرت‌گیری آن ـ كه از سال‌های پیش از پایان جنگ سرد آغاز شده، توجه بسیاری از تحلیلگران را به خود جلب كرده است.

کاملاٌ به طرزی غیر مترقبه و حزن انگیز، همکار نویسنده ما رابرت آلفورد به علت سرطان لوزالمعده در 14 فوریه سال 2003 در سن 74 سالگی از دنیا رفت. می‌خواهم نکاتی را درباره او بیان کنم. باب در حوالی سیراس در کالیفرنیا، جایی که والدین او یک مزرعه پرورش دام در منطقه آوری در نزدیکی آنجلس کمپ داشتند و با خاطرات مربوط به جشن قورباغه پرانی بزرگ شد. قد باب بیش از شش فوت بود و عاشق قدم زدن در جنگل، باغات میوه و کوهستان بود. او از دبیرستان برت هارد در ییلاق خوش آب و هوایی در کالیفرنیای شمالی فارغ التحصیل شد و در سال 1946 وارد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی شد. او مدیریت استیلز هال را به عهده گرفت و در مجموعه آموزش تفریحی شبانه روزی دانشگاه و اتحادیه کارگران جوان به صورت عضو فعال در آمد. او مرتباٌ در گروه میوزیک چمپر (اتاق موسیقی) برکلی، پیانوی کلاسیک می‌نواخت. باب در مقطع فوق لیسانس در رشته جامعه‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیا در طول روزهای جنجال برانگیز سوگند وفاداری، آغاز به کار کرد و به جای اتمام این دوره در سال 1951 دانشگاه را ترک گفت.

کتاب حاضر ترجمه چاپ دهم کتابی است که نخستین بار در سال 1972، توسط تعدادی از برجسته‌ترین اساتید علوم سیاسی دانشگاه‌های آمریکا و انگستان تحریر شده است. متن انگیسی کتاب در پنج بخش به چاپ رسیده که بخش پنجم در ترجمه فارسی حذف شده است. در بخش نخست مباحثی چون چیستی علم سیاست، نظریات کلاسیک و مدرن، دولت و حکومت، افراد و قانون اساسی و … مطرح شده است. در بخش دوم، مفاهیمی چون ایدئولوژی‌های سیاسی، فرهنگ سیاسی، افکار عمومی بررسی شده است. در بخش سوم به موضوعاتی مانند ارتباطات سیاسی و رسانه اشاره شده است. در بخش چهارم نیز نهادهای بنیادین حکومت تشریح شده است.

بحث مربوط به تقارب و تعامل حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل از مدتها ذهن صاحبنظران و نظریه‌پردازان بین‌المللی را بخود مشغول كرده است. وجود پارادایم‌های گوناگون و نیز به تبع آن حضور رویكردهای مختلف، گاه برقراری ارتباط میان این دو رشته مطالعاتی را تسهیل نموده و گاه محدودیت‌ها و موانعی برای دیالوگ میان آنها به وجود آورده‌اند. در حالیكه تبیین، تفسیر و اجرای قوانین بین‌المللی در بستر سیاست بین‌الملل و ویژگیهای ساختاری نظام بین‌الملل میسر است، همكاری‌ها و تعارضات كنش‌گران بین‌المللی نیز می‌باید در چارچوب قوانین و مقررات حقوق بین‌الملل قابل توجیه باشند. تحت این شرایط الزاما حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل از یكدیگر تغذیه كرده و نمی‌توانند حیات جداگانه‌ای داشته باشند.
با ورود به هزاره سوم همكاری و تعامل میان این دو رشته مطالعاتی بیش از پیش احساس شده كه این خود می‌تواند بر تحولات جاری و آتی بین‌المللی تاثیر بسزائی بگذارد.
امید است این اثر كه برای اولین بار در ایران در اختیار دانش پژوهان حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل قرار می‌گیرد، بتواند به هم افزائی رشته‌های مطالعاتی مزبور كمك كند.

خاورمیانه به منطقه جغرافیایی گسترده‌ای گفته می‌شود که از ایران در شرق تا ترکیه، عراق، شبه‌جزیره عرب، شرق مدیترانه و شمال افریقا در غرب امتداد می‌یابد. با آنکه در میان و داخل تاریخ‌ها، فرهنگ‌ها، سنن و سیاست هر کدام از این مناطق در قلمرو خاورمیانه تفاوت‌های وجود دارد اما ویژگی‌های مشترکی چون زبان، دین و توری است این منطقه را یکپارچه می‌کند. ولی با این حال نیروهای قدرتمندی که خاورمیانه را متحد می‌کنند گاه نیز باعث تفرقه و مناقشه بوده‌اند. در این کتاب تاریخ خاورمیانه معاصر از جنگ جهانی اول تا بهار عربی بررسی می‌شود.

بنیان هر دانش و رشته علمی ازجمله روابط بین‌الملل را اصول، مفروضه‌ها، مفاهیم و مقولاتی تشكیل می‌دهد كه بدون شناخت آنها تحلیل و تبیین موضوع مطالعه آن مقدور نیست. از این رو، شناخت جهان روابط بین‌الملل و تعاملات و مناسبات بازیگران بین‌المللی در چهارچوب درس «اصول و مبانی روابط بین‌الملل» برای دانشجویان رشته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل موضوعیت و ضرورت می‌یابد. در این درس از یك سو، اصول و مبانی، رهیافت‌ها، مكاتب و قالب‌های فكری و فرضیه‌های مندرج در آنها كه دانش روابط بین‌الملل بر آن استوار است آموزش داده می‌شود و از سوی دیگر، مفاهیم، مقولات و موضوعاتی مورد بحث قرار می‌گیرد كه برای درك و فهم و سپس تحلیل و تبیین موضوعات، پدیده‌ها، فرایندها، الگوها و نتایج بین‌المللی و انگیزه‌ها، آرمان‌ها و رفتارهای كشورها و دیگر بازیگران بین‌المللی لازم و ضروری است. بر این اساس، درس «اصول و مبانی روابط بین‌الملل» هم در صدد تعیین، توصیف و تبیین اصول و مبانی دانش و رشته روابط بین‌الملل، و هم شناخت اصول حاكم بر روابط و مناسبات بازیگران بین‌المللی است. تأمین این هدف نیز مستلزم و متضمن تبیین چرایی، چگونگی، و چیستی روابط بین‌الملل در دو سطح عملی و علمی است، به گونه‌ای كه این درس به چرایی مطالعه روابط بین‌الملل، چگونگی و روش مطالعه آن، ماهیت و محتوای روابط بین‌الملل می‌پردازد.
روش و شیوه مطالعه روابط بین‌الملل در این كتاب، تركیب و تلفیقی از روش‌های سه گانه توصیفی ـ تاریخی، موضوعی و نظری است. به گونه‌ای كه، از یك سو، سعی می‌شود، همانند رویكرد نظری، ماهیت، روندها، الگوها و فراگردهای روابط بین‌الملل و عوامل و كنشگران تأثیرگذار بر آنها از منظر مهمترین رهیافت‌ها و قالب‌های نظری رایج در روابط بین‌الملل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. هدف آن است كه بدون جانبداری از یك رهیافت نظری خاص، بازیگران بین‌المللی، نتایج بین‌المللی، اصول، مبانی و الگوهای كلی در روابط بین‌الملل از منظر رهیافت‌های مختلف توضیح داده شود. زیرا تركیبی از برداشت‌های علمی و تجارب اجتماعی و تاریخی بهتر می‌تواند واقعیت‌های موجود درصحنه روابط بین‌الملل را تبیین نماید. از آنجا كه اتخاذ رهیافت نظری صرف نیز متضمن خطر تجریدی و انتزاعی شدن بیش از حد مباحث است، نخست، تلاش می‌شود از نمونه‌ها و مثال‌های عینی از جهان واقعی روابط بین‌الملل و پدیده‌های بین‌المللی برای ملموس شدن مفاهیم انتزاعی استفاده شود. به سخن دیگر، تاریخ و مسائل و موضوعات جاری بین‌المللی به مثابه شواهدی است برای تبیین بهتر و بیشتر مفاهیم و دیدگاه‌های نظری مختلف در مورد روابط بین‌الملل. دوم، موضوعات و مسائل روابط بین‌الملل نیز از منظر هریك از رهیافت‌های نظری و قالب‌های فكری توضیح داده می‌شود. البته سعی بر این است كه هر یك از این موضوعات و مقولات از منظر رهیافتی كه مناسبت بیشتری با آن دارد مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه‌های سایر رهیافت‌ها در نقد و تكمیل آن طرح گردد. از این رو، مفاهیم و موضوعات روابط بین‌الملل در این كتاب در چهارچوب چهار رویكرد كلی به سیاست جهان طرح و بررسی می‌شوند كه عبارتند از: سیاست قدرت و امنیت یا پارادایم واقع‌گرایی؛ سیاست وابستگی متقابل و جهانی شدن یا پارادایم لیبرالیسم؛ سیاست سلطه و مقاومت یا پارادایم انتقادی؛ و سیاست هنجاری و انگاره‌ای یا پارادایم سازه‌انگاری.
بر این اساس، این كتاب واجد چند ویژگی است. اول، همانگونه كه توضیح داده شد، این كتاب از روش تلفیقی برای تبیین اصول و مبانی روابط بین‌الملل استفاده می‌كند. دوم، در این كتاب سعی می‌شود، علاوه بر توصیف و مطالعه اصول روابط بین‌الملل، در دو سطح عملی و نظری، از منظرهای مختلف به نقد و بررسی آنها نیز پرداخته شود. سوم، به جای تحلیل روابط بین‌الملل از منظر رویكردها و چهارچوب‌های نظری خاص، به ویژه جریان اصلی و واقع‌گرایی، این كتاب رویكرد تكثر‌گرا دارد. به طوری كه تا حد امكان مفاهیم، اصول و مبانی روابط بین‌الملل از منظر رهیافت‌های نظری مختلف توضیح داده می‌شود. افزون بر این، تلاش می‌شود تا این مطالعه همراه با نقد و ارزیابی باشد تا نقاط قوت و ضعف هر یك از نظریه‌ها و رویكردها مشخص گردد. چهارم، این كتاب سعی دارد تا به مطالعه و تبیین روابط بین‌الملل در نسبت با ایران بپردازد؛ یعنی توصیف و توضیح ابعاد عملی و نظری روابط بین‌الملل در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران. زیرا، اگر چه رویدادها و پدیده‌های بین‌المللی كم و بیش یكسانند، ولی تأثیر آنها بر كشورهای مختلف همسان نیست. این امر حتی باعث درك و فهم متفاوت از آنها در كشورهای مختلف می‌شود. ایران نیز از این قاعده كلی مستثنی نیست. از این رو، مطالعه و تبیین روابط بین‌الملل در ایران باید به گونه‌ای باشد كه برای دانشجوی ایرانی ملموس باشد. به ویژه، چگونگی تأثیرگذاری موقعیت ژئوپلیتیك ایران و ماهیت و هویت اسلامی جمهوری اسلامی بر روابط بین‌الملل را باید مورد توجه قرار داد. بنابراین، از نمونه‌های عینی و تاریخی و حوادث و وقایع مرتبط با ایران برای تبیین مفاهیم و مقولاتی انتزاعی و تجریدی روابط بین‌الملل استفاده می‌شود.
با توجه به این توضیحات، جوهره، هدف و ضرورت مطالعه روابط بین‌الملل و قلمرو و گستره آن در دفتر اول «كلیات روابط بین‌الملل (1)» توضیح داده می‌شود. مفاهیم بنیادی لازم برای تحلیل روابط بین‌الملل نیز در این دفتر تبیین می‌گردد. در دفتر دوم «كلیات روابط بین‌الملل (2)»، زیرشاخه‌ها و گرایش‌های مطالعاتی مختلف در چهارچوب رشته روابط بین‌الملل بررسی و مطالعه می‌شود. در فصل اول، روابط بین‌الملل به مثابه یك حوزه مطالعاتی در قالب جوهره این حوزه، سیر تكاملی رشته روابط بین‌الملل، گستره رشته روابط بین‌الملل و مناظره‌های نظری كلان توضیح داده می‌شود. در فصل دوم سطوح تحلیل، واحدهای تحلیل و بازیگران در روابط بین‌الملل مورد بحث قرار می‌گیرند. فصل سوم، به بحث و بررسی پیرامون تحول مفاهیم بنیادی روابط بین‌الملل، مفهوم و پدیده قدرت و مفهوم امنیت در روابط بین‌الملل اختصاص دارد. به گونه‌ای كه پس از مفهوم‌شناسی قدرت، انواع و عناصر قدرت، گونه‌شناسی قدرت و موازنه قدرت تبیین می‌گردد و در بخشی دیگر مفهوم متحول امنیت، سطوح امنیت و بخش‌های امنیت مورد بحث قرار می‌گیرد.
در فصل چهارم، ذیل دفتر دوم، موضوعات اصلی روابط بین‌الملل یعنی جنگ و صلح در روابط بین‌الملل و مفاهیم، عوامل و انواع این دو موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، از آنجا كه در اثر اهمیت و نقش تعیین‌كننده فرهنگ و نهادها و بازیگران فرهنگی در عرصه جهانی، زیرشاخه دیگری تحت عنوان مطالعات فرهنگی در روابط بین‌الملل شكل گرفته است، جهت آشنایی، ولو مختصر، با این گرایش نسبتاً جدید در روابط بین‌الملل، ذیل این فصل به بحث و بررسی این مبحث مهم پرداخته می‌شود. بازگشت مقتدرانه دین به روابط بین‌الملل در سال‌های اخیر ایجاب می‌كند كه نقش و تأثیر آن نیز تبیین گردد. فصل پنجم به روندهای اصلی در روابط بین‌الملل اختصاص دارد كه در قالب آن همكاری بین‌المللی، همگرایی منطقه‌ای و جهانی‌شدن به بحث گذارده می‌شود. در فصل ششم سیاست خارجی به عنوان یكی از مهمترین موضوعات و مسائل روابط بین‌الملل مطالعه و واكاوی می‌شود، چون اگرچه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی مساوی و یكسان نیستند، ولی بدون فهم سیاست خارجی شناخت روابط بین‌الملل نیز ممكن و كامل نخواهد بود. این فصل به تعریف سیاست خارجی از منظر رهیافت‌های گوناگون، منابع سیاست خارجی، ابزارهای سیاست خارجی و مدل‌های تصمیم‌گیری در سیاست خارجی می‌پردازد.
در درس «اصول و مبانی روابط بین‌الملل (2)» قاعدتاً دانشجو باید با نظریه‌های روابط بین‌الملل آشنا شود. این آشنایی به دو صورت ممكن است حاصل شود. روش نخست، اختصاص یك فصل مستقل به توضیح نظریه‌های مختلف روابط بین‌الملل است. بسیاری از متون بین‌المللی این درس، این روش را برگزیده‌اند. به گونه‌ای كه در اغلب آنها نظریه‌های روابط بین‌الملل در یك فصل توضیح داده می‌شود. در روش دوم، نظریه‌های روابط بین‌الملل در هنگام مطالعه مفاهیم، مقولات و مسائل مختلف روابط بین‌الملل به فراخور موضوع طرح و تبیین می‌شود. در این كتاب، تلفیق دو روش انتخاب شده است. چون نگارنده بر این باور است كه با این شیوه بهتر می‌توان مباحث و مفاهیم انتزاعی نظریه‌های روابط بین‌الملل را توضیح داد. با این حال، هدف و انتظار این نیست كه همه نظریه‌های روابط بین‌الملل به طور كامل تبیین شود. این هدف، در مقطع كارشناسی ارشد و در درس «نظریه‌‌های روابط بین‌الملل» تحقق می‌یابد. بنابراین با توجه به مراتب تحصیلی مربوط به دانشجویان كارشناسی، فصل هفتم به مرور نظریه‌های روابط بین‌الملل می‌پردازد.

روابط بین‌الملل همواره شاهد فرایندهای متضاد و متعارض بوده است. از یك سو، منازعات و مناقشات بین‌كشوری جنگ و ستیزش در سطح بین‌المللی را در پی داشته است؛ تعارضات و اختلافات درون‌كشوری نیز جنگ‌های داخلی و واگرایی ملی را برانگیخته است. از سوی دیگر، اشتراكات و انتظارات مشترك بین ملت‌ها و كشورها همكاری بین‌المللی و همگرایی منطقه‌ای را به بار آورده است. این دو فرایند و پدیدة متضاد باعث پردازش نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای شده است. بعضی از نظریه‌ها منازعه و جنگ را در كانون تحلیل خود قرار داده‌اند؛ برخی دیگر از نظریه‌ها بر همكاری و همگرایی تأكید و تمركز كرده‌اند. از این رو، دو دسته از نظریه‌های جنگ‌محور و صلح‌محور ساخته و پرداخته شده‌اند.