مولف این اثر، یرواند آبراهامیان در 1319 شمسی در تهران متولد شد؛ در ده سالگی راهی انگلستان شد و در آنجا به تحصیل پرداخت. در سال 1342 دوره کارشناسی ارشد را در دانشگاه آکسفورد به پایان آورد. ایشان سپس به آمریکا مهاجرت و در 1348 از دانشگاه کلمبیا دکترای خود را دریافت نمود.آبراهامیان در دانشگاه های پرینسون و آکسفورد به تدریس تاریخ ایران پرداخت و همچنین در کالج باروک شهر نیویورک تاریخ جهان و خاورمیانه را درس گفت.بسیاری از تاریخ پژوهان او را از برجسته ترین تاریخ نگاران معاصر می شناسند و فرد هالیدی در زمینه تاریخ احزاب سیاسی در ایران او را برترین محقق جهان می شناسد.

انتساب نابسامانی‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به عوامل خارجی، مانند امپریالیسم و دیگر دشمنان شناخته‌شده یا ناشناس، درواقع ارائهٔ تبیین‌های ساده، سطحی و عامه‌پسند از پدیده‌های بسیار پیچیدهٔ اجتماعی است. این فروکاستن علل و عوامل پیچیده پدیده‌های مختلف اجتماعیِ پیوند خورده با پدیده‌های اجتماعی دیگر و بسترهای تاریخی گوناگون، به یک امر اخلاقی فردی یا جمعی (توطئه) تحویلی ناروا است و امکان درک و تبیین درست تحولات و رویدادهای اجتماعی را از بین می‌برد. ولی در ایران معاصر چنین رهیافت توطئه‌محورانه بسیار رایج و شایع بوده است. گفتارهایی که در این کتاب آمده است دربرگیرندهٔ تصویری گویا از جایگاه محوری مفهوم توطئه و توطئه‌باوری در فرهنگ، سیاست و تاریخ معاصر ایران است.

این کتاب پنج پژوهش موردی با عنوان های «نقش جمعیت های مردمی در انقلاب مشروطه ی ایران»، «نقش جمعیت های مردمی در سیاست ایران؛ ۱۳۳۲ـ۱۲۸۵»، «نقش جمعیت های مردمی در انقلاب ایران»، «کمونیسم و مسئله ی اشتراک در ایران: حزب توده و فرقه ی دموکرات» و «شکل گیری پرولتاریا در ایران مدرن، ۱۳۳۲ـ۱۳۲۰» است.
دو مقاله ی نخست کتاب اواخرِ دهه ی شصتِ میلادی نوشته شده اند، اولی به نقشِ جمعیت های مردمی در تحولاتی می پردازد که نهایتاً به انقلابِ مشروطه انجامید و دومی، رد این اثرگذاری های مردمی را تا مقطعِ کودتای 1332 پی می گیرد. مقاله ی سوم که چهل سالی بعدتر از آن دو مقاله نوشته شده، سهمِ جمعیت های مردمی را در پیشبرد و پیروزیِ انقلابِ 1357 می سنجد و ضمناً، نشان می دهد دلبستگی به بررسیِ جایگاهِ مردم در سیاست، همه ی عمرِ پژوهشیِ آبراهامیان ادامه و دوام داشته. چهارمی مقاله ای است درباره ی سرخوردگیِ جمعی مردمی و بنیان گذارانِ فرقه ی دموکراتِ آذربایجان از سازمانی سیاسی، حزبِ توده، و رو آوردن شان به مبارزه ی خودبنیاد. و پنجمی که متن ویراسته ی یک سخنرانی دانشگاهی است، گزارشی از فراز و فرودهای جنبش کارگری ایران می دهد در مقطعی کوتاه از تاریخِ ایران مدرن که آدم های خیابان توانستند بسیاری از خواسته های شان را به حاکمان تحمیل کنند.

آنچه بیش از هر موضوع دیگری روش تاریخنگاری یرواند آبراهامیان را از روش- و یا در اکثر موارد فقدان یک روش و بینش مشخص- دیگر پژوهندگان تاریخ معاصر ایران متمایز می‌سازد، تأکید خاص اوست بر مبانی اجتماعی تحوّلات سیاسی ادوار مورد بحث. توجهی که در درجة اول خود را به صورت احتراز از تأکید بر نقش تحوّلات خارجی بر دگرگونی‌های داخلی کشور نشان می‌دهد و آنگاه در بررسی تأثیر تنش‌های اجتماعی بر چگونگی شکل‌گیری حرکت‌های سیاسی.

ایران در مقام یک قدرت منطقه ای اگر نگوییم در خاورمیانه، دستکم در منطقة خلیج فارس وارد سدة بیست و یکم شد. ایران با جمعیتی بالغ بر 70 میلیوننفر، بزرگترین کشور منطقه محسوب میشود و سومین تولیدکنندة عمدة نفت و صاحب دومین ذخایر گازی اثبات شده در جهان است. برخلاف برخی از دولتهای منطقه، دولت ایران را نمیتوان یک دولت شکستخورده اطلاق کرد. کتاب حاضر بررسی جامعی از ایران سدة بیستم و پاسخ به این سوال است که چگونه از قرن نوزدهم به شرایط کنونی در سدة بیستم رسیده است. نویسنده از یک طرف چگونگی شکلگیری دولت مرکزی و فشارهای آن بر جامعه را بیان میکند و از طرف دیگر چگونگی تاثیر فشارهای اجتماعی بر تحول دولت به ویژه طی دو انقلاب را توضیح میدهد. وی نخست به دولت و جامعه در دورة قاجار میپردازد و سپس مشروطیت و جنگهای داخلی و تنگناهای نظام مشروطه را بررسی مینماید. فصل سوم و چهارم اشاره ای بر سیاست مشت آهنین رضاشاه و ظهور دوبارة اعیان و اشراف دارد. در بخش پنجم درباره دوران پادشاهی محمدرضا شاه و انقلاب سفید مطالبی بیان شده، و در فصل آخر نیز، جمهوری اسلامی و دولت کنونی مورد توجه تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برخی از عنوانهای مطالب کتاب عبارت اند از: جامعه در دورة قاجار؛ آغاز انقلاب مشروطیت؛ جنگ داخلی؛ کودتا؛ تاسیس دولت رضاشاه؛ جنبش سوسیالیستی؛ و کودتای 28 مرداد 1332.