به‌رغم اینکه در ایران از دهه 1350 مباحث مربوط به توسعه و عمران روستایی مورد توجه اندیشمندان و کارگزاران قرار گرفته، لیکن کمتر در قالب چارچوبی مستقل مورد کاوش قرار گرفته است. در سال‌های اخیر با دایر شدن رشتهٔ توسعهٔ روستایی در دورهٔ تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد در زیر مجموعهٔ گروه‌های علوم اجتماعی و کشاورزی در برخی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور، ضرورت تدوین ادبیات توسعهٔ روستایی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. کتاب توسعهٔ روستایی با تأکید بر جامعهٔ روستایی ایران حاوی ابعاد نظری توسعهٔ روستایی است و همچنین به طرح مسائل توسعهٔ روستایی که صورتی انضمامی‌تر دارند می‌پردازد.

کتاب قوم‌شناسی سیاسی مقدمه‌ای برای ورود به بحث پیچیده اقوام در حوزه‌ی سیاسی است که با زبانی ساده و با بهره‌گیری از مثال‌های بی‌شمار تاریخی، جغرافیایی و سیاسی، عمده‌ترین مباحث میان حوزه‌ی سیاسی و حوزه‌ی قومی را روشن می‌کند.
اهمیت این کتاب علاوه بر نکاتی که ذکر شد، از این‌روست که کشور ما مجموعه‌ای از اقوام متعدد است که با وجود تفاوت‌های بی‌شمار توانسته‌اند در طول تاریخ چندهزارساله از انسجامی کافی برای حفظ موجودیت سیاسی این کشور برخوردار باشند. این نکته‌ای است که بی‌شک باید در آینده برای سیاست‌گذاری‌های فرهنگی مدنظر قرار گیرد.
مترجم، دکتر ناصر فکوهی، استادیار و عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران است.

اوپک در اواخر ۱۹۶۰ میلادی تأسیس شد و فؤاد روحانی در دومین کنفرانس (فوریه ۱۹۶۱) به دبیرکلی آن برگزیده شد. یادداشت‌های او شامل مسائلی است که در فاصله‌ی چهارمین کنفرانس (خرداد ۱۳۴۱) و نشست مشورتی فروردین ۱۳۴۳ که هر دو در ژنو برگزار شد اتفاق افتاد. در کنفرانس چهارم سه قطعنامه به شماره‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ به تصویب رسید و روحانی مأموریت یافت که برای اجرای مفاد آن‌ها به مذاکره با کمپانی‌ها بپردازد.

روحانی همین ماجرا را طی مقاله‌ای با عنوان «یادی از نظریه و روش دولت ایران نسبت به اوپک در سال‌های اول تأسیس آن سازمان» در ۱۱ مهر ماه ۱۳۷۵ انتشار داده است.

ویراستاران کتاب که از همکاران روحانی در سازمان اوپک بوده‌اند، پس از دستیابی به یادداشت‌های روزانه‌ی او با تحقیق در اسناد آزادشده‌ی وزارت خارجه ایالات متحده و بریتانیا و نیز اسناد شرکت نفتی توتال فرانسه بیست فصل کتاب را، از ایجاد سازمان اوپک دبیرکلی روحانی، تصویب قطعنامه‌ها، مذاکره با شرکت‌های نفتی و رویه‌ی شاه و دولت ایران در قبال اوپک تا پایان دبیرکلی روحانی، به‌طور مشروح نگاشته‌اند و جای‌جای آن را به یادداشت‌ها و مقاله‌ی روحانی ارجاع داده‌اند. ویراستاران در ادامه سرگذشت اوپک را تا تنظیم و تقدیم قرارداد الحاقی به مجلس شورای ملی دنبال کرده‌اند. بدنه‌ی اصلی کتاب پژوهش و نگارش ویراستاران و یادداشت‌ها و مقاله‌ی روحانی پیوست‌های کتاب است.

پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، نگاه جوامع و دولت‌های غربی نسبت به مسلمانان تغییری بنیادین کرد. این تغییر نگاه نه فقط بر روابط میان کشورهای مسلمان و غیرمسلمان تأثیر گذاشت، که بسیار بیش از آن، موجب تحول روابط میان جوامع غربی و اقلیت‌های مسلمانشان شد. امروزه مواضع احزاب و سیاستمدارانِ این کشورها در قبال مسلمانان و نحوه‌ی رفتار با آن‌ها در صدر عواملی هستند که سرنوشت انتخابات را برایشان رقم می‌زند. این کتاب نخستین بررسیِ جامع وضعیت مسلمانان در کانادا است؛ کشوری که به لحاظ تجربه‌ی جهانیِ مهاجران در کشورهای مقصد، غالباً به‌مثابه استثنایی بر قاعده شناخته می‌شود. آگاهی از این تجربیات باید برای خواننده‌ی ایرانی اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، چرا که سالانه نزدیک به ۱۰ هزار ایرانی کشور خود را به قصد اقامت دائم در کانادا ترک می‌کنند؛ رقمی که در ده سال گذشته ایران را به یکی از ده کشور عمده‌ی مهاجرفرست به کانادا تبدیل کرده است.
این کتاب حاصل کار پژوهشیِ سنگین و چندین‌ساله‌ای است بر روی داده‌های مربوط به سرشماری‌ها، نظرسنجی‌ها، مصاحبه‌های رودررو، مباحثات طولانی با سایر پژوهشگران، و بالاخره مشاهدات نویسنده. نسخه‌ی انگلیسیِ کتاب را انتشارات دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در ۲۰۱۴ منتشر کرد، و در ۲۰۱۵ این کتاب از سوی انجمن جامعه‌شناسی کانادا به‌عنوان کتاب سال انتخاب شد و جایزه‌ی معروف جان پورتر را دریافت کرد. نویسنده‌ی کتاب، عبدالمحمد کاظمی‌پور، متولد بروجرد ایران است و در حال حاضر استاد جامعه‌شناسی و صاحب کرسی مطالعات قومی در دانشگاه کلگری کانادا است.

هر فصل از کتاب فرهنگ و دانشگاه ابعاد معینی از موضوعات و مسائل دانشگاه و آموزش عالی را در ایران تبیین و  بررسی می‌کند، اما کانون تمرکز  این مباحث رویکرد مردم‌نگارانه و فرهنگی است. موضوعات بررسی‌شده در کتاب اغلب مسائلی‌اند که آموزش عالی و دانشگاه‌های ما سخت با آن‌ها درگیـرند. یکی از مشـکلات اسـاسـی اجتماعـات علمی ایـران، ضعـف و توسعه‌نیافتگی فرهنگِ نقد و نقادی است. یکی از مسائل مهم دیگر  در نظام دانشگاهی ما که در این کتاب بررسی می‌شود، مشکل روش تدریس و راهبردهایی برای مشارکت بیش‌تر  دانشجویان است. در این زمینه به بررسی و تحلیل مباحثه و فرهنگ آن در دانشگاه پرداخته می‌شود. در یکی از فصول کارکـردهـای علـوم انسـانی و علوم اجتمـاعی و معیـارهای ارزیـابی آن‌ها و چالش‌هایی که این علوم با آن روبرویند، واکاوی می‌شود. شاید مهم‌ترین مسئله‎ای که آموزش عالی ایران امروز با آن مواجه است، جهانی شدن و تحولات ناشی از توسعۀ فناوری‌های الکترونیک و دیجیتال باشد. فصل نخست کتاب به این موضوع می‌پردازد. کتاب فرهنگ و دانشگاه می‌تواند طیف گسترده‌ای از مخاطبان را داشته باشد: از محققان آموزش عالی و دانشگاه‌ها، مدیران و برنامه‌ریزان آموزش عالی تا دانشجویان و بدنۀ علمی دانشگاه‌ها.

کتاب مجموعه مباحثی است که در زمینه آموزش عالی و دانشگاه نگاشته شده. هر فصل آن مجموعه ای از ابعاد معین از موضوعات و مسائل دانشگاه و آموش عالی در ایران را بررسی می کند و در مجموع می توان گفت طیف وسیع و کم و بیش همه جانبه ای از موضوعات متعدد مربوط به آموزش عالی و دانشگاه را پوشش می دهد

فهرست این کتاب:
فصل اول: کلیات
فصل دوم: زمینه های شکل گیری تمدن اسلامی
فصل سوم: شکوفایی علوم در تمدن اسلامی
فصل چهارم: سازمان های اداری و اجتماعی تمدن اسلامی
فصل پنجم: هنر در تمدن اسلامی
فصل ششم: تأثیر تمدن اسلامی بر تمدن غرب
فصل هفتم: علل بیرونی و درونی رکود تمدن اسلامی
فصل هشتم: خیزش، اقتدار مجدد جهان اسلام
فصل نهم: علل متأخر رکود فرهنگ و تمدن اسلامی
فصل دهم: بیداری اسلامی

مبحث روانشناسی سیاسی فضای جدیدی در علم سیاست ایجاد می نمایدکه به واسطه آن می توان به فهم بسیاری از وجوه رفتار های سیاسی نائل شد.این امر می تواند موجب اهتمام بیشتری برای کاربردی نمودن وجوه و حوزه های علوم سیاسی با بهره گیری از چشم اندازها و نگرش های روان شناختی شود.

ستیزه و نزاع شامل کشمکش مشهود ، متکی به قدرت بدنی و از نظر اصولی قابل رویت میان دست کم دو نفر است ؛ اما جنگ مستلزم وجود واحد های سیاسی مستقل یا سازمانهای جمعی است. به سخن دیگر یکی از ویژگیهای جنگ وقوع درگیری سازمان یافته است. براساس چنین برداشتی که بسیار کلی است ، جنگ ، هم به معنی مناسبات میان دو جامعه متفاوت و هم به معنی برخورد میان گروههای سازمان یافته در داخل یک جامعه است.
پس باید نتیجه گرفت ستیزه گروهی میان انسانها ناشی از مقتضیات زندگی اجتماعی است ، طبعا قوانین این ستیزه گروهی را نیز باید در جهارچوب علوم اجتماعی جست. در عین حال باید دانست که هرگونه ستیزه گروهی جنگ محسوب نمیشود؛ جنگ جنگ ستیزه خشن و منظمی است که بین دو یا چند اجتماع مستقل در میگیرد . جنگ در این معنی ، نمود اجتماعی جدیدی است.

سخنی از مؤلف نوشتن سخت‌تر از گفتن است و در جوامعی كه فرهنگ شفاهی، آن هم از نوع تک‌گویی و مونولوگ، قوی‌تر و رایج‌تر از فرهنگ مكتوب است، نوشتن سخت‌تر هم می‌شود. در نظام آموزش و پرورش ایران، زنگ انشاء و زنگ تفریح، تقریباً معادل هم تلقی می‌شوند. دغدغه اصلی دانش‌آموزان به خصوص در دوره دبیرستان، حفظ کردن (و نه فهمیدن) حجم زیادی از مطالب، سرعت در جزو‌ه نویسی و قدرت بالای تست‌زدن است. كمتر معلمی در دوره دانش‌آموزی به ما آموخت كه صفحاتی از كتابی را بخوانیم، كتاب را ببندیم، آنچه را كه خواندیم در ذهن خود تجزیه و تحلیل كنیم و سپس یافته‌هایمان را در یك صفحه به صورت خلاصه بنویسیم. كمتر آموخته‌ایم مطالبی كه می‌شنویم، با مفاهیم ذهنی و قلم خود، روی كاغذ بیاوریم. خطابه‌گویی را بیش از نگارش آموخته‌ایم. دوست داریم بیشتر صحبت كنیم تا اینكه اندیشه‌هایمان را روی كاغذ بیاوریم. این فرهنگ از مدارس به دانشگاه‌ها نیز تسری پیدا كرده است. دانشجویان تازه وارد در دانشگاه‌ تمایل به جزوه‌نویسی و حفظ كردن انبوهی از مطالب دارند و ترجیح می‌دهند با تحویل دادن همان محفوظات و نگارش عینی جملات كتاب و استاد، نمره قبولی دریافت كنند. آنها ترجیح می‌دهند در كلاس، به طور شفاهی كنفرانسی ارائه دهند تا اینكه مسئله‌ای را در چند صفحه تحلیل و تبیین نمایند. نتیجه این وضعیت این است كه عموم دانشجویان در رشته‌های علوم انسانی با انبوهی از محفوظات ذهنی فارغ‌التحصیل می‌شوند اما از نوشتن گریزان هستند. این در حالی است كه مزیت و هنر اصلی فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی، قدرت تحلیل، تبیین و تفسیر پدیده‌های اجتماعی است كه باید به صورت مكتوب ارائه بدهند. شناسنامه کارشناس علوم انسانی، آثار مکتوب اوست. اهمیت درس روش‌پژوهش برای دانشجویان رشته‌های مختلف علوم انسانی در همین اصل است. این درس در مقطع كارشناسی و كارشناسی ارشد به دانشجویان می‌آموزد كه چگونه روشمند بیاندیشند و روشمند بنویسند. موفقیت و نمود دانشجویان علوم انسانی در همه درس‌هایی كه در دانشگاه می‌آموزند، در گرو یادگیری درس روش پژوهش است. ضعف دانشجویان در بسیاری از درس‌ها، نمود کمتری در درس‌های دیگر دارد. در این وضعیت دانشجویان شاید بتوانند با تقویت درس‌های دیگر، ضعف خود را جبران كنند اما ضعف دانشجو در روش‌ پژوهش، در همه درس‌ها و به خصوص در ارائه پایان‌نامه تحصیلی به وضوح خود را نشان می‌دهد. بنابراین روش پژوهش برای دانشجویان رشته‌های علوم انسانی درسی بنیادین است و دانشجویان باید توجه و اهتمام ویژه‌ای نسبت به این درس داشته باشند. آنها باید قلم دست بگیرند و شروع به نوشتن کنند. به طور حتم نوشته‌های آغازین آنها مملو از اشتباهات گوناگون خواهد بود اما برای خوب نوشتن هیچ راهی جز غلط نوشتن در آغاز وجود ندارد. درست نوشتن و خوب نوشتن صبوری فراوان می‌طلبد و من و شما باید این صبوری را در خود ایجاد کنیم تا به تدریج خوب، درست و روشمند بنویسیم. صبوری و ممارست در نوشتن مانند صبوری باغبان است كه با صبر و حوصله چندین سال برای باغ خود زحمت می‌كشد تا بالاخره محصولی خوب به طور دائمی برداشت نماید. در این کتاب پس از بررسی انبوه كتاب‌های روش‌‌پژوهش كه در رشته‌های مختلف علوم انسانی نگارش شده است و نیز تجربیاتی كه از تدریس روش پژوهش در دانشگاه علامه‌طباطبایی به دست آورده‌ام، سعی كرده‌ام با قلمی ساده، روان و به صورت کاربردی، درس روش پژوهش را برای دانشجویان علوم انسانی بنویسم. رشته‌های مختلف علوم انسانی در مبانی و اصول بنیادین روش پژوهش با یکدیگر مشترک هستند، اما به لحاظ تکنیک‌های روشی، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. از این رو در نگارش مطالب کتاب به گونه‌ای عمل کردم که برای همه دانشجویان رشته‌های علوم انسانی مفید باشد. در این کتاب تلاش شده است تا مبانی نظری و اصولی در روش‌شناسی به بیانی ساده ارائه شود و از آن مهمتر ارتباط میان مبانی نظری روش‌شناسی با مباحث تكنیكی در روش تحقیق برقرار گردد. در بیان مثال‌ها نیز سعی شده از مباحث رشته‌های مختلف استفاده شود. این كتاب بویژه برای دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، مطالعات منطقه‌ای، تاریخ، علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی سیاسی، جامعه‌شناسی و علوم ارتباطات مفید خواهد بود. دانشجویان و پژوهشگران در این رشته‌ها با خواندن این كتاب می‌توانند ارتباط میان مبانی نظری و تكنیك‌های روش تحقیق را به خوبی بیاموزند و مهمتر آنكه مبانی نظری و تکنیک‌های پژوهش را گام به گام در پژوهش خود به كار ببندند. نتیجه این پژوهش متنی روشمند و منظم خواهد بود. حمد و سپاس، اول و آخر مخصوص خداوند متعال است که قلم به دست ما داد و به ما آموخت آنچه نمی‌دانستیم و می‌آموزاند آنچه نمی‌دانیم. ضروری می‌دانم، خارج از تعارفات مرسوم، عمیقأ از اساتید بزرگوارم آقایان دكتر محمود سریع‌القلم، دكتر محمدرضا تاجیك و دكتر حسین سلیمی كه در طول دوران تحصیل دانشگاهی به من روش تحقیق آموختند، تشكر و قدردانی نمایم. از دانشجویانی كه با حضور فعال خود در كلاس‌های درس روش تحقیق در دانشگاه علامه‌طباطبایی، انگیزه نگارش این كتاب را در من بوجود آوردند، تشكر می‌كنم. از مدیران انتشارات مخاطب نیز كه این كتاب را منتشر كردند، سپاسگزارم. سیدرضا موسوی‌نیا دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبایی فروردین 1396 پیشگفتار واقعیت‌گریزی و تخیل‌اندیشی از نتایج رایج بودن فرهنگ شفاهی و مهجور بودن فرهنگ مكتوب در جوامع است. این آفت از سطوح زیرین جامعه تكوین و در لایه‌های نخبگی نیز نفوذ پیدا می‌كند. یكی از مهمترین دلائل این آسیب اجتماعی، جایگاه تنزل‌یافته علوم انسانی در جامعه ایرانی است. علوم انسانی در جامعه ایرانی، جایگاه درجه دومی دارد و نسبت به علوم پزشكی و مهندسی، به مثابه شهروند درجه دو محسوب می‌شود. دانش‌آموزانی که در درس‌های مانند ریاضیات، شیمی و فیزیك ضعیف هستند، ناگزیر وارد رشته‌های علوم انسانی می‌شوند. کمتر دانش‌آموز ممتازی را سراغ داریم که چشم بر روی رشته‌های مهندسی و پزشکی ببندد و با اشتیاق و علاقه، رشته‌هایی از قبیل جامعه‌شناسی، سیاست و روان‌شناسی را انتخاب نماید. نتیجه جایگاه تنزل‌یافته علوم انسانی در ایران، افت کیفی علوم انسانی، عدم تولید دانش بومی و وابستگی به متون ترجمه شده در رشته‌های مختلف علوم انسانی است. وقتی علوم انسانی جایگاه واقعی خود را در پیشبرد جامعه پیدا نکند، نخبگان علوم انسانی نیز جایگاه واقعی خود را نخواهند یافت. از آنجا كه شالوده علوم انسانی در ایران متأثر از علوم غربی است، نخبگان رشته‌های علوم انسانی نیز عالمان غرب‌زده و غیركارآمد برای مسائل ایران تلقی می‌شوند. بی‌تردید علوم انسانی در ایران باید از مصرف‌گرایی به تولید دانش سیر نماید اما باید بپذیریم كه حركت به سوی بومی كردن علوم انسانی در ایران و تحقق اهداف عالی علمی در ایران، در گرو منزلت دادن به علوم انسانی و نخبگان علوم انسانی، آزاداندیشی و به خصوص تقویت فرهنگ مكتوب در جامعه است. نوشتن ذهن را منظم و شخصیت انسان را متعادل می‌کند. انسان با نوشتن می‌تواند اندیشه‌های خود را ارزیابی و اصلاح کند. برای نگارش باید ذهن را آرام و منظم کرد و این نظم ذهنی کمک می‌کند تا تناقض‌اندیشی را کاهش دهیم و منطقی بیاندیشیم. هر چقدر بیشتر بنویسیم، منطق در گفتار را نیز بیشتر رعایت خواهیم کرد. بر اثر نوشتن عادت ذهنی در ما شکل می‌گیرید که هر چیزی را نگوییم و با استدلال سخن بگوییم. به این ترتیب نوشتن شخصیت انسان را نیز متحول خواهد کرد. دانشجویان علوم انسانی باید به نوشتن اصالت دهند و هنر خوب نوشتن را دغدغه اصلی خود در دوران تحصیل قرار دهند. خوب نوشتن نیازمند اشراف بر اطلاعات، طبقه‌بندی اطلاعات، قدرت تلخیص، افزایش قدرت تحلیل، ذهنیت نظری و از همه مهمتر روشمند اندیشیدن است. ذهن روشمند، ذهن منظم و خلاقی است كه اسیر انبوهی از اطلاعات یا داده‌های خام نمی‌شود، اطلاعات را در ذهن خود طبقه‌بندی می‌كند، ترتیب را در اندیشیدن رعایت می‌كند و مانند یك كارخانه قالب‌ریزی، انبوهی از اطلاعات را با قالب‌های نظری و هدفمند در جای خود می‌چیند و به نگارش درمی‌آورد. درس روش پژوهش، منظم اندیشیدن، چینش اطلاعات، تحلیل اطلاعات و هدفمند نوشتن را به دانشجویان علوم انسانی آموزش می‌دهد. از این منظر مهمترین درس در میان دروس هر رشته علوم انسانی، درس روش پژوهش است. هنر یك عالم علوم انسانی در این است که ایده‌های خود بنویسد و درس روش پژوهش به او می‌آموزاند تا ایده‌های خود را به شكلی درست، كامل، هدفمند و جذاب به خواننده ارائه كند. گاه اطلاعات عادی را با نگارش روشمند می‌توان بسیار جذاب نمود و گاه اطلاعات جذاب با نگارشی نامنظم کم اهمیت جلوه می‌كند. تفاوت نوشته‌ای كه در مقالات علمی‌پژوهی منتشر می‌شود و یادداشت‌هایی كه در سایت‌های غیرمعتبر اینترنتی منتشر می‌شود، به داده‌ها و اطلاعات مطرح شده در آنها مربوط نیست. چه بسا هر دو نوشته از اطلاعات مشابهی استفاده کرده‌اند. آنچه یك نوشته را در منزلت یك مقاله علمی ممتاز قرار می‌دهد، ساخت نظری و روشمند آن است. در این كتاب سعی شده است تا خوانندگان بویژه پژوهشگران و دانشجویان، پیش‌درآمدی بر روش‌شناسی و روش‌پژوهش و ارتباط این دو با یكدیگر را با بیانی ساده و روان بیاموزند. روش‌شناسی به مباحث نظری ناظر بر متدولوژی می‌پردازد و روش‌پژوهش ناظر بر تکنیک‌های پژوهش و طرح پژوهشی (پروپوزال) است. فصول طراحی شده در کتاب کاملأ مرتبط با یکدیگر است. از این رو به دانشجویان و پژوهشگران توصیه می‌شود کتاب را از ابتداء آن مطالعه نمایند. فصل اول كتاب به ماهیت نظری در روش‌شناسی می‌پردازد. این فصل پیش‌نگارشی برای پژوهش محسوب می‌شود و در آن مبانی پارادایمیك دو رویكرد و یا نحله علمی- ‌تجربی و كیفی- ‌تفسیری توضیح داده می‌شود. این دو نحله، رایج‌ترین طبقه‌بندی اولیه روش‌پژوهش در علوم انسانی را تشکیل می‌دهند. برخی از نویسندگان رویکرد انتقادی و یا رویکرد ترکیبی کمی/ کیفی را نیز به عنوان روش سوم و چهارم در روش‌شناسی معرفی می‌کنند. نویسنده کتاب اما معتقد است رویکرد انتقادی و رویکرد التقاطی (مشهور به ترکیبی) در ذیل دو نحله اصلی علمی- تجربی و کیفی- تفسیری مطرح می‌شوند و به لحاظ نظری از این دو روش تغذیه می‌کنند. در این مورد بیشتر خواهیم گفت. فهم مبانی پارادایمیک روش علمی- تجربی و کیفی- تفسیری گام نخست در یادگیری روش‌شناسی است. پژوهشگر پس از آنکه در ذهن خود به مسئله‌ای می‌رسد و تصمیم‌ می‌گیرد که مسئله خود را با پژوهش حل نماید، آنگاه متناسب با مسئله خود، از میان دو رویکرد علمی-‌تجربی و کیفی- تفسیری دست به انتخاب می‌زند. فصل دوم به اهداف، راهبردها و گونه‌های پژوهش می‌پردازد. این فصل نیز پیش‌نگارش و گام‌های دوم، سوم و چهارم پژوهشگر در روش پژوهش را تشكیل می‌دهد. این گام‌ها كاملأ با گام اول پژوهشگر مرتبط هستند. در گام اول هر كدام از رویكردها و نحله‌های علمی- تجربی و کیفی- تفسیری که انتخاب شدند، آنگاه اهداف، راهبرد و گونه تحقیق، مرتبط با آن نحله انتخاب می‌شوند. اهداف توضیحی، توصیفی، تبیینی، پیش‌بینی، تجویری، برآورد و ارزیابی، اكتشافی، تفسیری، قرائت و آینده‌پژوهی؛ راهبردهای استقراعی، قیاسی، علت‌یابی و استفهامی؛ گونه‌های پژوهشی بنیادی، کاربردی، مقایسه‌ای، تطبیقی، ایستاسنجی و مطالعه روند با ذکر مثال از رشته‌های مختلف تحصیلی در این فصل توضیح داده خواهند شد. فصل سوم نیز مانند فصل اول و دوم پیش‌نگارش تحقیق محسوب می‌شود. این فصل به روش التقاطی و یا اختلاطی علمی- تفسیری می‌پردازد. در این فصل پس از توضیح روش‌های کمی و کیفی و نشان دادن وجوه افتراق آنها با یکدیگر، به این سؤال می‌پردازیم كه آیا امكان تركیب روش‌های كمی با كیفی وجود دارد؟ چگونه می‌توان از ویژگی‌های كاربردی روش علمی- تجربی و كیفی- تفسیری در قالب رویکردی سوم در روش‌شناسی بهره برد اما در عین حال اسیر تعارضات معرف‌شناسی آنها نشد؟ در این فصل ضمن تفكیك میان اطلاعات كمی و كیفی با تحلیل كمی و كیفی، استدلال می‌كنیم كه امكان تركیب اطلاعات كمی و كیفی وجود دارد اما امكان تركیب تحلیل كمی با كیفی و یا تركیب رویكرد علمی- تجربی و كیفی- تفسیری وجود ندارد. آنچه می‌توان انجام داد، التقاط و یا اختلاط تحلیل كمی و كیفی است. روش انجام این اختلاط در این فصل بیان می‌شود. فصل چهارم کتاب آغاز نگارش است و به طرح پژوهش یا نگارش پروپوزال پژوهش می‌پردازد. در این فصل دانشجو یا پژوهشگر قلم دست می‌گیرد و طرح كلان پژوهش خود را با بیان مسئله، انتخاب عنوان، سؤالات اصلی و فرعی، فرضیه (در صورت لزوم)، مفروضات، متغیرها، شاخصه‌ها و… به نگارش در می‌آورد. در این فصل با بیان مثال‌های متعدد از رشته‌های مختلف، شیوه طراحی درست سؤال و نگارش فرضیه، تعیین متغیرها و…را توضیح می‌دهیم. همچنین نشان می‌دهیم چگونه می‌توان با مفهوم‌سازی، متغیرها یا شاخصه‌های انتزاعی را به صورت انضمامی مفهوم‌سازی كنیم. فصل‌ پنجم به طرح پژوهش در پژوهش‌های كیفی- تفسیری اختصاص دارد. در این فصل تكنیك‌های كیفی از قبیل تحلیل محتوی كمی، تحلیل محتوی كیفی، مدل‌های آینده‌پژوهی ( شامل برآورد، وجوه عدم قطعیت ممکن، وجوه عدم قطعیت محتمل، لوزی تصمیم‌گیری، مدل دلفی) و تعمیق در گروه‌های اجتماعی با بیان مثال‌ توضیح داده می‌شوند. فصل ششم به شیوه‌های جمع‌آوری و تولید اطلاعات كمی و كیفی می‌پردازد. مفهوم محوری این فصل «پیمایش در علوم انسانی» است. بسیاری از پژوهشگران، روش پژوهش را شیوه جمع‌آوری اطلاعات و ساختارمند‌کردن اطلاعات تعریف می‌کنند. در این فصل می‌آموزیم چگونه در حوزه مطالعاتی خود اطلاعات تولید کنیم، چگونه از اطلاعات سابق بهره ببریم و چگونه اطلاعات را به صورتی ساختارمند در پژوهش خود استفاده کنیم. در این فصل مفهوم پیمایش در علوم انسانی در دو مفهوم سنجش (كمی) و ارزیابی (كمی/ كیفی) تقسیم‌بندی می‌شود. در پیمایش- سنجش، شیوه‌های كمیت‌سازی، اندازه‌گیری مقیاسی و اندازه‌گیری با نمودار و جدول را نشان می‌دهیم. در پیمایش- ارزیابی نیز تكنیك‌های انجام مصاحبه، پرسشنامه و مشاهدات میدانی توضیح داده می‌شود. در پایان این فصل نیز شیوه‌های بخش‌بندی، فصل‌بندی، پاراگراف‌نویسی و رفرنس‌نویسی توضیح داده می‌شود.