مشدی حسن خیز برداشت؛ در حالی که دیوا وار دورِ طویله می دوید و شلنگ می انداخت. هرچند قدم کله اش را می زد به دیوار و نعره می کشید تا که رسید جلو کاهدان و ایستاد. چند لحظه سینه اش بالا و پایی رفت. بعد کله اش را برد توی کاهدان و دهانش را پر کرد از علوفه و آمد ایستاد روی چاه؛ همان جایی که اصلان کاه رویش ریخته بود. با صدایی که به زحمت از گلویش بیرون می آمد؛ گفت: ” مگه دُم نداشته باشم نمی تونم گاو باشم؟ مگه بی دُم قبولم نمی کنین؟ ها؟”

خوابید آفتاب و جهان خوابید از برج فار، مرغک دریا، باز چون مادری به مرگ پسر، نالید. گرید به زیر چادر شب، خسته دریا به مرگ بخت من، آهسته.

در سال ۱۳۵۷ توفانی سرکش در مدت کوتاهی کشور را درنوردید و فرزندانِ ایرانِ مدرن، که شب و روز در میانشان شاه‌دوستی و غرب‌گرایی ترویج شده بود، بساط شاهنشاهی را برای همیشه برچیدند و به این ترتیب، از میان همه‌ی نیروهای سیاسی ایران، از چپ‌گرایان گرفته تا روشنفکران لیبرال، هُمای قدرت به‌ناگاه بر شانه‌ی روحانیت نشست؛ اما چرا و چگونه؟ چه منطقی بر اذهان ایرانیان حاکم بود و چه شد که آنان با پشت‌کردن به مظاهر نوگرایی، «جمهوری اسلامی» را ترجیح دادند؟ چرا جامعه‌ی ایرانی راهی برخلاف سکولاریسم، موج غالب جهانی، در پیش گرفت؟ چرا مردم ایران از میان همه‌ی مخالفان رژیم پهلوی، که در میان آنان سیاست‌مداران کارکشته، متخصصان برجسته و مبارزان باصداقت و وطن‌پرست از چپ و راست بودند، روحانیان و نظام پیشنهادی آنان را برگزیدند؟ و سرانجام این که نبرد قدرت در این سرزمین به چه سویی خواهد رفت؟ در این کتاب تلاش شده است با تکیه بر روش‌های علمی و فارغ از نگاه‌های ایدئولوژیک به این پرسش‌ها پاسخ داده شود.

باور راسخ بسیاری از اندیشمندان دوران مدرن این بود که مدرنیته بر زمین ویرانه‌ی دین پی‌ریزی شده است. در این دوران، پارادایم غالب بر حوزه‌های گوناگونی چون فلسفه، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روان‌شناسی، روان‌کاوی و غیره نابودی گریزناپذیر دین در سیر تحول و دگرگونی اندیشه‌ی بشری بود. این پارادایم به‌ویژه از نیمه‌ی دوم سده‌ی بیستم با چالش جدی رشد و شکوفایی باورها، آداب و اعمال دینی در درون کشورهای غربی رهاشده از قیمومیت کلیسا روبه‌رو شد. کتاب حاضر گزیده‌ای است از نوشته‌ها و کنکاش‌های اخیر چند چهره‌ی برجسته‌ی جامعه‌شناس دین در فرانسه درباره‌ی وضعیت کنونی امر دینی این کشورها. نویسندگان بر این باورند که بازگشت امر دینی بیش از این‌که به‌معنای رجعت به گذشته باشد، فراورده‌ی پدیده‌ی بازخوانی منابع معنایی گذشته و نیز درهم‌آمیزی آن‌ها با منابع مشروعیت‌بخش مدرن است. در چنین وضع و حالی، ملاکِ حقانیتِ یک باور تجربه‌ی شخصی و رهاورد سودمند آن برای فرد است. روی‌هم‌رفته، کتاب حاضر می‌تواند نکات بسیار ارزنده‌ای را در اختیار خوانندگان فارسی‌زبان قرار دهد و آنان را در دریافت بهتر از جایگاه دین، صور دین‌داری در جوامع مدرن و چالش‌هایی که دین در ظرف و زمینه‌ی نوین با آن روبه‌رو است یاری دهد.

نقد قوه‌ی حکم در «سه‌گانی» (تریلوژیِ) نقدیِ کانت اثری است که نقش میانجی و پیونددهنده‌ی دو اثر دیگر، یعنی نقد عقلِ محض و نقدِ عقلِ عملی را برعهده دارد و گذار از فلسفه‌ی نظری به فلسفه اخلاق را عملی می‌کند. کانت همان‌گونه که برای عقل محض و عقل عملی اصولی پیشین جُست‌وجو می‌کرد برای قوه‌ی حکم نیز، که قوه‌ای است مربوط به احساس لذت و الم، در جُست‌وجوی مبانی پیشین برآمد و کوشید فلسفه‌ای پیشین از ذوق برپا کند. مبنا یا اصل بنیادی نهفته در شالوده‌ی قوه‌ی حکم غایت‌مندی طبیعت است. این غایت‌مندی به دو صورت ممکن است، یا صوری و ذهنی یا واقعی و عینی. حکم به غایت‌مندی صورت یک عین بدون آن‌که هیچ غایت معینی برای آن قائل شویم حکم زیباشناختی است و اگر غایت معینی برای آن درنظر بگیریم حکم غایت‌شناختی است. بر همین مبنا، نقد قوه‌ی حکم نیز به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: در بخش اول فلسفه‌ی ذوق (مبحث زیبا و والا) و در بخش دوم غایت‌شناسی و غایت‌شناسیِ طبیعت بررسی می‌شود و بدین‌گونه سرانجام تأمل درباره‌ی زیبایی و نظم، زیباشناسی و غایت‌شناسی، در یک کل واحد، به‌هم پیوند می‌یابد. درک ساختار جامع فلسفه‌ی نقادی کانت بدون درک مباحث این اثر، که به گفته‌ی کاسیرر «بیش از هر اثر دیگری عصب زمانه‌ی خود را تحریک کرده است» میسر نیست.

نظریه‌ی طبقه‌ی تن‌آسا، نخستین و معروف‌ترین کتاب وبلن است که در آن بسیاری از معیارهای رفتار انسان به چالش کشیده می‌شود. او با طنزی ویرانگر، توخالی بودن معیارهای سلیقه، آموزش، لباس، و فرهنگ طبقهٔ تن‌آسا را افشا می‌کند. به گفته‌ی وبلن، طبقه‌ی تن‌آسا معیارهایی را می‌پروراند که هر فردی در هر سطحی از جامعه، به‌گونه‌ای وادار به رعایت آن می‌شود. نشانه‌ی بارز عضویت در طبقه‌ی تن‌آسا، پرهیز از مشقت کار تولیدی و موفقیت در مصرف تظاهری است.
وبلن با نگاهی نقادانه به سراسر جامعه نظر می‌اندازد. آماج اصلی نقد او، اثبات توخالی بودن فلسفه‌ی سرمایه‌داری و استفاده‌ی نادرست از ثروت است. مصرف تظاهری ــ که ابتکار شخصی وبلن است ــ از دید انتقادی او، معیار اعتبار در جامعه‌ی مرفه شناخته می‌شود.
به گفته‌ی سی. رایت میلز، وبلن بیشتر یک تاریخدان است تا دانشمند اجتماعی. کتاب نظریه‌ی طبقه‌ی تن‌آسا اثری بنیادی برای هر دانشجوی تاریخ، سیاست، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی است

از روشنگری تا افول لیبرالیسم
در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی غرب، با شرحی روشن و پویا از افکار مهم‌ترین اندیشمندان سیاسی غرب مواجه‌ایم. نویسنده به توصیف صرفِ اندیشه‌ها بسنده نمی‌کند و ناظری بی‌طرف باقی نمی‌ماند، بلکه عملاً با مسائل فکری درگیر می‌شود و درنهایت به شرحی متوازن و درعین‌حال روزآمد از اندیشه‌های قدیم و جدید می‌رسد. با توجه به مسائل حاد معاصر، تأکید نویسنده بر طرح مباحث این اندیشمندان اثر را هرچه بیش‌تر روز‌آمد می‌کند. در این میان، آن‌چه بیش‌تر اهمیت دارد، احاطه‌ی مکللند به موضوعات سیاسی و طرح مسائل بنیادی است. از‌این‌رو تاریخ اندیشه‌ی سیاسی غرب می‌تواند مدخلی مناسب برای آشنایی با سیر تحول مبانی و مفاهیم سیاسی غرب باشد.
جلد دوم تاریخ اندیشه‌ی سیاسی غرب با بحثی نسبتاً کوتاه درباره‌ی ریشه‌های فکری دولت مدرن آغاز و نسبت آن با جنبش روشنگری سنجیده می‌شود. سپس در افکار مونتسکیو ــ یکی از پیشگامان برجسته‌ی عصر روشنگری ــ کنکاش می‌کند. پس از آن، مطالب مفصلی درباره‌ی روشنگری در امریکا ارائه می‌شود و در فصل بعد، در چارچوب دیدگاه‌های هیوم و ادموند برک، محدودیت‌های روشنگری ارزیابی می‌شود. بخش بعد به بررسی لیبرالیسم و اوج و فرودهای آن در فاصله‌ی سال‌های پایانی قرن هجدهم م. تا اواخر قرن نوزدهم م. اختصاص دارد. به‌طور کلی، لیبرالیسم و روشنگری دو موضوع اصلی این مجلد را تشکیل می‌دهند. این دو موضوع هنوز هم جزء مباحث بسیار مناقشه‌برانگیز در اندیشه‌ی معاصر محسوب می‌شوند.

انتساب نابسامانی‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به عوامل خارجی، مانند امپریالیسم و دیگر دشمنان شناخته‌شده یا ناشناس، درواقع ارائهٔ تبیین‌های ساده، سطحی و عامه‌پسند از پدیده‌های بسیار پیچیدهٔ اجتماعی است. این فروکاستن علل و عوامل پیچیده پدیده‌های مختلف اجتماعیِ پیوند خورده با پدیده‌های اجتماعی دیگر و بسترهای تاریخی گوناگون، به یک امر اخلاقی فردی یا جمعی (توطئه) تحویلی ناروا است و امکان درک و تبیین درست تحولات و رویدادهای اجتماعی را از بین می‌برد. ولی در ایران معاصر چنین رهیافت توطئه‌محورانه بسیار رایج و شایع بوده است. گفتارهایی که در این کتاب آمده است دربرگیرندهٔ تصویری گویا از جایگاه محوری مفهوم توطئه و توطئه‌باوری در فرهنگ، سیاست و تاریخ معاصر ایران است.