«فلسفه ی پول» در میان آثار زیمل، که جستارنویسی زبردست بود، اثری منحصر به فرد است. با آن که تودرتو و چندرگه و ترکیبی پیچیده و درهم تنیده از رشته هایی چون فلسفه و جامعه شناسی و تاریخ و روانشناسی به نظر می رسد، باید گفت کتاب زیمل در اصل متنی مشخصاً فلسفی است که، به مدد یک روش فلسفی منسجم و مشخص، پیوندی دیالکتیکی میان انبوهی از جزئیات تاریخی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی برقرار می سازد. او در فلسفه ی پول تحلیل های جامعه شناختی و روانشناختی را برای تبیین و تفسیر فلسفی بحران سوژه ی مدرن به کار می گیرد، بحرانی که در همه ی اجزای زندگی اجتماعی رخنه کرده است. این بحران چیزی نیست جز تلاش فرد برای دستیابی به آزادی و خودآیینی در مواجهه با نیروهای عظیمی چون جامعه و سنت و فرهنگ و تکنولوژی. وقتی عملکرد پول را در وجه تاریخی و فرهنگی اش در نظر بگیریم عملیات های ارزشگذاری و دلالتگری و معنابخشی آن را به عیان می بینیم.
قابلیت پول در تشدید نیروهای متضاد بدان قدرتی ظاهراً نامحدود می دهد تا همزمان تجزیه کند و وحدت بخشد، تا چیزهای کاملا ناهمسان و نامشابه را هم‌ارز گرداند، تا کیفیت را به کمیت تبدیل کند، و از مادی ترین جنبه های حیات مادیت زدایی کند.
زیمل بصیرت های شوپنهاوری و نیچه ای را در تفسیر فلسفی خویش از تطور فرهنگی مسایل مربوط به معنا و ارزش ادغام می کند و بدین سان استراتژی فلسفی ویژه ای طراحی می کند تا پروژه ی هگلی تاریخ فکری و فرهنگی را از نو صورت بندی کند.

دورۀ جو (1122-256 ق. م) نزد مورخان به دورۀ باستانی معروف است. این دوره را می‌توان به عصر طلایی یونان مانند کرد؛ چه در این دوره، هم‌چون همتای غربی آن، هنجارهای فرهنگی جامعه بنیاد نهاده شد و همۀ فلسفۀ آیندۀ چین بر بنیاد آموزه‌های فیلسوفان بزرگ دورۀ جو نهاده شده است. در حدود 900 ق. م اولین نشانه‌های زوال امپراتوری فئودال جو نمایان شد و دولت‌های ناتوان برافتادند. در 771 ق. م سلسلۀ جو پایتخت خود را به غرب، به شهر لویی در هونان برد و از این جا بود که این سلسله به جوی غربی معروف شد. آن‌گاه عصر “چون چیو” رسید به دنبال آن “جن گوئو” یا دورۀ دولت‌های جنگنده (480 تا 222 ق . م) آمد. در سراسر این دوران، فعالیت سیاسی، اجتماعی و عقلی سخت رواج داشت و طی آن همۀ آیین‌ها و نهادهای بنیادگرفته را به انتقادی بنیان‌کن گرفتند. زمانه چنان آشکارا ناخشنودکننده بود که همان انتقاد و اعتراض‌ها چنان درجه‌ای از پیچیدگی رسید که بدل به مکاتب اندیشه شد. تولد این حس انتقاد نتیجۀ بیدار شدن چیزی در مردم چین بود که آن را در اروپای قرن 18، روح نو و روح آزادی‌خواهی خواندند. این روح نو در چین تنوعی از اندیشه‌های اصیل را گسترش داد. چنین پیداست که جان چین که دیری پای‌بند سنت بود، ناگهان بندها را درید و خود را به این آزادی نو سپرد. چینی‌ها آزاد بودند از زاویۀ دلخواهشان نگاه کنند و به نتیجۀ مورد پسندشان برسند. همین آزادی بود که به بزرگ‌ترین جنبش فکری تاکنون شناخته شدۀ چین انجامید. از قرن 6 تا قرن 3 ق. م دورۀ شکوفایی فلسفۀ باستانی چین و پیدا شدن مکاتب معروف به “صد مکتب اندیشه” بود که از میان آن‌ها مکتب‌های کنفوسیوس و دائو بسیار مهم هستند. در این کتاب تاریخ فلسفۀ چین از آغاز بیان شده است و فیلسوفانی چون کنفوسیوس، مسنیوس، یانگ جو، موزه، هن فی‌زه و… معرفی شده‌اند.

این كتاب مشتمل است بر معرفی اصلی‌ترین فیلسوفان سیاسی قرن بیستم (از 1917 تا 1991) و آرای آنان. بر این اساس بحث اصلی كتاب با “ماكس وبر” آغاز می‌شود.

پس از آن سه منتقد سرمایه‌داری مصر‌ف‌گرا یعنی “ماركوزه”، “آرنت”، و “مك فرسن” معرفی می‌شوند. بخش دوم كتاب كه “لیبرالیسم صف آراسته” نام دارد، چهار نویسنده‌ی كم و بیش لیبرال گرد آمده است. این افراد عبارت‌اند از: “اوكشات”، “هایك”، “پوپر” و “برلین” و سرانجام در بخش سوم كه عنوان آن “معاصران” است به بحث درباره‌ی سه فیلسوف سیاسی مهم كه هنوز در قید حیات هستند. یعنی “راولز”، “نوزیك” و “هابرماس” اختصاص یافته است.

به تصریح نگارنده: “نگاه تكنیكی به عقلانیت و پیامدهای اجتماعی آن از كانون‌های اصلی توجه عمدتا با خصمانه‌ی فیلسوفان سیاسی قرن بیستم بوده است. این مطلب به خصوص درباره‌ی نظریه‌پردازان انتقادی مكتب فرانكفورت مصداق دارد كه نمایندگانش در بحث حاضر، “هربرت ماركوزه” و “یورگن‌هابرماس” هستند. ماركوزه جامع‌تر از دیگران، نگاه تكنوكراتیك (یا پوزیتیویستی) را به نفع آزادی انقلابی رد می‌كند. اما نظریه‌پردازان گرایش‌های ایدئولوژیكی كاملا مخالف آن نیز در طرد این نگاه و نظر یعنی تحقق اجتماعی آن در شكل مثلا بوروكراتیزه كردن غیر انسانی ـ كه انسان‌ها را تبدیل به وسایل اداره‌ی امور می‌كند ـ با ماركوزه اتفاق نظر دارند هرچند به اندازه‌ی او تند نمی‌روند.

مثال اوكشات محافظه‌كار درباره‌ی تكیه‌ی بیش از اندازه‌ به دانش تكنیكی خبر می‌دهد و به نفع سنت و رویه‌های جاری و تثبیت شده سخن می‌گوید؛ اقتصاددان دست راستی و لیبرال، “هایك”، نیز به رد هرگونه كوششی برای سازمان دادن تمام‌عیار جامعه برمی‌خیزد و آن را به یكسان برای آزادی، كارآیی، و پیشرفت، مضر و ویرانگر می‌داند؛ نظر سوسیال دموكرات رادیكالی چون هابرماس در زمینه‌ی اداره‌ی بوروكراتیك امور تا حدی با نظر “هایك” مطابقت دارد.

در میان فیلسوفان سیاسی بحث شده در این كتاب، فقط “كارل پوپر” (آن هم به شكل كاملا محدودی) بر خرد تكنیكی در شكل “مهندسی اجتماعی تدریجی” صحه می‌گذارد.

چون تكنواكراسی، بوروكراسی و جامعه‌ی تحت كنترل بر این مبنا مورد نقد قرار می‌گیرند كه سبب می‌شوند با انسان صرفا هم‌چون ابزار رفتار شود، پس این دسته از منتقدان با حكم مطلق كانتی كه دقیقا همین‌ را منع می‌كند، توافق دارند و “رابرت نوزیك” اختیارگرا نیز همین را اصل و اساس قرار می‌دهد.

نظریه‌پردازان دست راستی و دست چپی در خصومت مخالفت با بوروكراتیزه كردن جامعه و جامعه‌ی تحت كنترل، هدف مشتركی را تعقیب می‌كنند، اما زمانی كه جنبه‌ی مهم دیگری از عقلانی كردن غربی یعنی بازار، خصوصا در شكل سرمایه‌دارانه‌ی آن مطرح می‌شود، این اشتراك هدف و همراهی به پایان می‌رسد.

هایك بازار را نمونه‌ی كامل آزادی می‌داند، حال آن كه در نظر ماركوزه، سرمایه‌داری مصرف‌گرا مظهر تمام‌عیار رفتار و بهره‌كشی غیرانسانی در زمانه‌ی ماست.

خصومت و مخالفت با فرهنگ مصرف‌گرای مدرن، هم‌چنین ترجیع‌بند در نظریه‌پردازان دیگر خصوصا هانا آرنت جمهوری‌خواه و ماركسیست لیبرال سی. بی. مك فرسن نیز هست“.

موضوع این کتاب، مطالعة جنبه‌های جامعه شناختی خجالت و شرم در ایران است. پژوهش حاضر، با هدف شناخت حس اخلاقی شرم و دریافت ایرانیان از شرم از دیرباز تاکنون تدوین شده است. در این راستا نخست، شرم، حس گناه، حس تقصیر و حس شرم تعریف شده و سپس حس شرم در فرهنگ سنتی و حیات سیاسی اجتماعی ایرانیان مطالعه شده و در همین زمینه به ارتباط میان اخلاق دینی و گناه، اخلاق عرفانی و حیا، استبداد و بی‌شرمی و شرم در قلمرو اجتماعی نیز توجّه شده است. در پایان کتاب، کلیاتی دربارة ضرورت تجربة حس شرم و چگونگی تحقق آن در فرد و جامعه بیان گردیده است.