همهٔ ما کم‌وبیش از وجود و اهمیت «معنا» و «فرهنگ» در زندگی اجتماعی آگاهیم و دربارهٔ آن‌ها بسیار سخن می‌گوییم. ولی معمولاً تصور روشنی از ماهیت یا چیستی آن‌ها نداریم، نمی‌توانیم آن‌ها را به‌دقت تعریف کنیم و به‌خوبی نمی‌دانیم چرا چنین اهمیت فراوانی در زندگی ما دارند. در این کتاب، یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان و نظریه‌پردازان معاصر فرهنگ می‌کوشد به پرسش از چیستی و اهمیت معنا و فرهنگ پاسخ‌های معتبر و روشن بدهد. او، که فرهنگ را چیزی جز «معناهای مشترک» نمی‌داند، با قلمی بسیار دقیق، عمیق، و در عین حال ساده، می‌گوید که معنا چیست و چگونه به‌وجود می‌آید یا به اصطلاح تولید می‌شود. او سپس به بیان اهمیت معنا می‌پردازد و می‌گوید که معنا، در قالب اسطوره و گفتمان، چه رابطه و نسبتی با قدرت دارد.

شیوه‌های متعارف پژوهش چنان با تکنیک‌های پیچیده و فنون خاص مطالعات تجربی و به‌ویژه روش‌های آماری گره خورده است که گاه پاره‌ای از گرایش‌های فکری و نظری عطای این گونه پژوهش را به لقایش می‌بخشد. اما با ظهور نظریه‌های بدیعی چون سازه‌انگاری دریچه‌ای نوین به پژوهش اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی گشوده شده است. این نظریه مبتنی بر شناخت لایه‌های مختلف آگاهی انسانی و به دنبال یافتن عمق ساختارهای معنایی است؛ آن‌چه نظام و کارگزاران اجتماعی در جریان کنشی متقابل آن را برمی‌سازند.
راهبرد پژوهش سازه‌انگارانه در پی کاری متفاوت و متمایز از تصویرگری دقیق واقعیت اجتماعی است. بر این مبنا که چگونه با مشاهده‌ای مشارکت‌جویانه می‌توانیم تفاسیر، ذهنیت‌ها و معانی گوناگونی را درک کنیم که هویت اجتماعی و کنش‌های جمعی را تشکیل می‌دهند.
این کتاب برای کسانی طراحی شده است که خواستار کاربرد دیدگاه‌های سازه‌انگارانه‌اند، اما درعین‌حال در جست‌وجوی راهنمایی برای پرسش‌های «چگونه»، «چه» و «کجا»یند که در پژوهش‌های تجربی مطرح می‌شوند. در این کتاب بر مفاهیم و ابزاری تأکید می‌شود که به پژوهشگران در بررسی، تفسیر و تحلیلِ تداوم و تغییر کمک می‌کنند و به جای طرفداری از مدلی واحد یا مجموعه‌ای از روش‌ها، بر چگونگی تلفیق و گزینش مجموعه‌ای از راهبردها در طراحی پژوهش توجه می‌شود. کتاب با تکیه بر این نگرش تازه، افق‌های جدیدی بر پژوهش‌های معناگرا در حوزه‌ی سیاست و روابط بین‌الملل می‌گشاید.

مطالعات پسااستعماری می‌کوشد روابط پیچیده‌ی بین غرب و غیرغرب را بررسی کند. این مطالعات با رویکردی نقادانه متعهد به گشودن فضایی است که در آن خاموش‌ماندگان بتوانند سخن بگویند و صدایشان شنیده شود؛ متعهد به گسترش چشم‌اندازها و تحلیل‌های نظری، دانش‌ها و ادراکاتی است که در جهان‌های فکری بیرون از غرب توسعه یافته است. کردشناسی قلمروی موضوعی است که در بطن این نوع مطالعات قرار می‌گیرد. از سده‌ی ۱۷ میلادی، بر اثر رقابت‌های استعماری، گرایش به تصرف ممالک شرقی، از جمله خاورمیانه و قلمروهای زندگی کردها، شکل گرفت و آن‌ها در مقام ملتی متمایز و تأثیرگذار جلب نظر کردند. «کردشناسی» که به‌نوعی حاصل این توجه بود، تا میانه‌های قرن بیستم در چارچوب «ایران‌شناسی» صورت می‌گرفت. پس از آن، بخش پژوهش‌های کردشناسی در دانشکده‌ی شرق‌شناسیِ آکادمی علوم سن‌پترزبوگ به‌صورت مستقل به کار خود ادامه داد. در بخش تجربی کتاب حاضر، آثار نویسندگان غربی درباره‌ی مردم کرد و سرزمین آن‌ها در حوزه‌های تاریخ، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تحلیل شده است.

اثر حاضر، شرحی است بر افکار و عقاید و تجربیاتی که انسان در طول دورة حیات خود بر روی کرة زمین از سر گذرانده ‌است. نگارنده در این اثر، پس از تحقیق در ادیان ابتدایی، اسطوره‌ها و عقاید انسان‌های قدیم در مورد آفرینش را مورد بررسی قرار داده‌ و سپس، به افکار فلاسفه و تجربیات علمی در این خصوص اشاره‌کرده ‌است. مطالب اثر در سه بخش کلّی تدوین شده که بخش نخست به بررسی تحوّلات فکری انسان در مورد آفرینش اختصاص دارد. در این بخش، در شش فصل، عقاید انسان از عصر حجر تا ظهور اسلام در مورد خلقت و آفرینش تحلیل شده ‌است. مطالعات علمی دربارة خلقت بشر و سایر موجودات در دوره‌های مختلف علمی، در بخش دوم تشریح شده‌ و در بخش پایانی نیز، پیدایش انسان از ابتدا تا دورة صنایع سنگی تبیین شده ‌است.

«کارل مارکس» در دست‎نوشته‎های اقتصادی و فلسفی خود در سال 1844 درباره قدرت پول در جامعه‎ی بورژوایی نوشته است؛ « پول، وفاداری را به بی‎وفایی، عشق را به نفرت، نفرت را به عشق، فضیلت را به شرارت، شرارت را به فضیلت، خدمت‎کار را به ارباب، ارباب را به خدمت‎کار، حماقت را به هوش، هوش را به حماقت تبدیل می‎کند. چون پول به مثابه‎ی مفهومی فعال از ارزش، تمام چیزها را در هم می‎آمیزد و معاوضه می‎کند. خود نیز بیان‎گر در هم آمیخته‎گی و معاوضه‎ی عام همه چیزها – جهانی وارونه – یا به عبارتی در هم آمیخته‎گی و معاوضه‎ی همه‎ی کیفیت‎های طبیعی و انسانی است….

اگر انسان، انسان باشد و روابطش با دنیا روابطی انسانی، آن‎گاه می‎توان عشق را فقط با عشق، اعتماد را با اعتماد و غیره معاوضه کرد.

کتاب « امکان فروپاشی سرمایه‎داری و دلایل شکست سوسیالیسم اردوگاهی» درآمدی به تناقض‎های درونی و تبیین بحران‌های بزرگ سرمایه‎داری است. و اگر چه دوران ما، به حکم قانون تکامل و روند پویایی تاریخ اجتماعی و سیر مستمر مبارزه‎ی طبقاتی، عصر زوال و سقوط جهان سرمایه‎داری است اما برهه‎ی تاریکی از خون‎بارترین دوران سلطه‎ی آن نیز هست.

حال وقت آن رسیده است که بار دیگر ضمن تبیین سازوکارهای سازنده‎ی پیکر جهان سرمایه‎داری و ترسیم مجدد متناقض‎های درونی آن، صورت‎های متفاوت‎اش را مشخص کرد. منظور از ماهیت جهان سرمایه‎داری، ماهیت آن و شیوه‎ی تولید سرمایه‎داری است. شیوه‎یی که بر مبنای استثمار نیروی کار و مبتنی بر مزد و ایجاد ارزش اضافه و انباشت سرمایه، انواع مالکیت‌های خصوصی و دولتی را به عرصه‎های مختلف بازار آزاد و برنامه + بازار پیوند زده است. این شیوه‎ی تولید بنا بر تناقض‎های ذاتی‎اش طی صد سال گذشته، دست‌کم دو جنگ فراگیر، ده‎ها جنگ منطقه‎ای و بحران‌های متعدد اقتصادی را به جامعه‌ی جهانی تحمیل کرده است. ضد انسانی‎ترین جنبه‎ی این روند معیوب در جریان جبران خسارت‎های ناشی از بحران ادواری سرمایه از طریق یورش به معاش کارگران و زحمت‎کشان قرار گرفته است.

کتاب حاضردر 7 فصل جداگانه «چرا امکان فروپاشی؟»، «انباشت سرمایه»، «تبیین بحران»، «اضافه تولید»، «نرخ نزولی سود»، «سرمایه در بحران» و «دلائل شکست سوسیالیسم اردوگاهی» تدوین شده است که در هر فصل به توضیح مطالب آن پرداخته شده است.

كتاب «گذشته چراغ راه آینده است» كه اینك چاپ ویراسته آن به خوانندگان ارائه مى‌شود، بى‌تردید در میان كتاب‌هاى سیاسى مربوط به دوره تاریخ 1331-1320 از منابع یگانه و منحصر به فرد به‌حساب مى‌آید، تا سالیان همگان بر این تصور بودند كه این كتاب نگاشته سازمانى سیاسى و كار گروهى است، اما امروز مى‌دانیم كه این اثر نگاشته مردى فرهیخته، تاریخنگار و فروتن است كه گوشه گرفته و دوست دارد كه كماكان پوشیده‌نام بماند و اسمش زینت‌بخش اثرش نگردد، نویسنده با حوصله‌اى شگرف و قابل ستایش تمام نشریات، روزنامه‌ها، اعلامیه‌ها و بیانیه‌هاى دوره مورد نظر را به‌دقت كاویده و با گزیده‌گرایى تلاش كرده با بهره‌جویى از این منابع پرتوى بر این دوره بیندازد. تردید نیست كه این اثر نیز همانند هر كار پژوهشى دیگر خالى از نقایص و مبرا از عیب و كاستى‌ها نیست، مثلا عدم توجه نویسنده به حوزه‌هاى اجتماعى و فرهنگى این دوران دوازده ساله و تأثیرات تحولات سیاسى این سال‌ها بر این حوزه‌ها به‌ویژه در حوزه تفكر و اندیشه كه موجب اوج‌گیرى ادبیات رئالیسم سوسیالیستى از ادبیات دوره استالین در ایران شد، هرگز مورد توجه نویسنده قرار نگرفته، از سویى تأثیرات فرهنگى بر تحولات سیاسى نیز چندان مورد نظر صاحب اثر نبوده، تكیه بیش از حد كتاب بر منابع روزنامه‌اى و مجلات، اگرچه شاید دلیل آن كمى منابع مكتوب یا شفاهى بوده است. در خلال كتاب به‌خوبى آشكار مى‌شود كه نویسنده گرایش یا تمایلاتى به اندیشه‌هاى چپ دارد و اگرچه در بخش عمده‌اى از كتاب با سیاست‌هاى اتحاد جماهیر شوروى آن روز در ایران همسویى نشان مى‌دهد و لاجرم به تأیید سیاست‌هاى حزب توده نیز مى‌پردازد، اما آنجا كه روش‌هاى اپورتونیستى حزب توده و پیروى بى‌چون چرا و چشم‌بسته این حزب از همسایه شمالى آشكار مى‌شود، جانب انصاف وبى‌طرفى تاریخنگارى را رعایت و به نقد سیاست‌هاى شوروى و حزب توده مى‌پردازد.

کتاب گذار به موج سوم جامعه‌شناسی، بر آن است تا اصول مشترک اندیشه‌های آنتونی گیدنز، پیربوردیو و یورگن هابرماس را در رهیافت کنش و ساختار، تاکید بر فرهنگ، ارتباطات و زبان و نیز وجود رابطه‌ی دیالتیکی بین آن‌ها، که از مولفه‌های تفکر دو رویکرد یاد شده است، بر رسد.

کتاب در شش بخش و نوزده فصل تنظیم شده‌است.