مخاطب مثنوی در همان آشنایی های نخستین درمی یابد که با چیزی دیگر سروکار یافته است. توضیح این دیگر بودن و تمایز مثنوی از منظومه ها و کتاب های دیگر کار آسانی نیست؛ اما این قدر هست که شکل و شیوه ی متن با راز امتیاز آن پیوندی نزدیک و استوار دارد: شیوه ی عجیبی که روایت با آن پیش می رود و در نمودی فراتر شکل غریبی که در کلیت کتاب چشمگیر است بوطیقای روایی مولانا ویژگی ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد و در پیوندی ژرف با جهان شناسی و شخصیت و تجربه های اوست. این کتاب شاید دریچه ای کوچک باشد به هنر روایت گری حضرت خاموش و در آن بر چشمگیرترین جنبه های روایت شناختی مثنوی انگشت نهاده می شود؛ مسائلی چون دگردیسی زاویه ی روایت اسالیب خطاب چندآوایی شدن روایت گریز و تداعی رها کردن قصه و باز آمدن بدان بداهه و حسّ لحظه جنبه ی شفاهی روایت زبان و روایت دو جانب شاعرانه و داستانی روایت پیوند دادن و درآمیختن قصه ها زمان و روایت روایت و تلقی موسیقایی راوی از هستی کوشش راوی برای قرار دادن مخاطب در موقعیت قصه و آغازگری و پایان بندی روایت.

در این شماره می‌خوانید:

1. فرزند خلف دهخدا و معین/ محمدرضا شفیعی کدکنی؛
2. قرآن در سعدی (بخش سوم)/ سید مصطفی محقق داماد؛
3. بازشناسی واژه نادر «نژندان» در بیتی از شاهنامه/ سجاد آیدنلو؛
4. زنجیر سنگین تقدیرپرستی/ هوشنگ دولت‌آبادی؛
5. سکوت تاریخ‌نویس درباره قونیه درباره مولانا/ محمود فتوحی رودمعجنی؛
6. داستان داستان‌نویسی (19)/ حسن میرعابدینی؛
7. رمان فارسی در قرنی که گذشت: یکلیا و تنهایی او؛
8. ده نفر قزلباش (63)؛
9. وقایع‌نگاری داستان کوتاه ـ بخش اول (66)؛
10. آوازه‌خوانه، نه آواز ـ 1 (78)؛
11. و غیره.
    

در این شماره می‌خوانید:

1. صورتگر افسونگرِ معانی؛ محمدرضا شفیعی کدکنی؛
2. آسیب‌شناسی زبان فارسی/ حسن انوری؛
3. قرآن در سعدی (5)/ سید مصطفی محقق داماد؛
4. ایران مظلوم/ نصرالله پورجوادی؛
5. محل «مکران» و «آبِ زره» در جغرافیای شاهنامه/ سجاد آیدنلو؛
6. هبه‌نامه‌ای از هفتصد سال قبل/ آیدین آغداشلو؛
7. یونانِ صبح: استعاره‌ای برای حکمت متعالیه/ محمود فتوحی رودمعجنی؛
8. داستانِ داستان‌نویسی (21)/ حسن میرعابدینی؛
9. رمان فارسی در قرنی که گذشت ـ 1342: «تنگسیر»؛
10. مرگ مؤلف: مصطفی فرزانه: ناشناخته‌ای از جریان رمان مدرنیستی فارسی؛
11. و غیره.
    

سرزمین آذربایجان از مهم‌ترین کانون‌های فرهنگ و تمدن آریایی، از زمان تأسیس کشور ایران، همواره بخشی از کشور ایران بوده است. در سده نوزدهم میلادی و در میان پریشانی‌های برآمده از شکست‌های دوره قاجار، این سرزمین از سوی استعمارگران اروپایی برای رخنه در سامان فرهنگی و تاریخی ایران، هدف قرار گرفت. بی‌کفایتی دولت‌های ایرانی در سده‌های نوزدهم و آغاز سده بیستم میلادی به این استعمارگران که در لباس میسیونر مذهبی در آذربایجان سرگرم پیشبرد هدف شوم خود، یعنی تجزیه فرهنگی آذربایجان در گام اول و زمینه چینی برای تجزیه سیاسی آن بودند، میدان داد.

فیروز منصوری، پژوهشگر معاصردر این کتاب به بررسی دقیق رویدادهای تاریخی در ایران دوره قاجار می‌پردازد و با ژرف‌نگری در مبادی این رویدادها و جست‌وجوی دقیق برای یافتن علت آن‌ها، شکل‌گیری چیزی را نشان می‌دهد که امروزه در متن‌های تاریخی و سیاسی ایران «مسئله آذربایجان» نام گرفته است. او با بررسی تاریخ‌نامه‌های فارسی و ترکی ایران و عثمانی، سفرنامه‌های جهانگردان اروپایی و دیوان‌های شعر شاعران فارسی و ترکی زبان ایران و عثمانی و ترکیه امروز، کوشش مذبوحانه گروهی از تاریخ‌نگاران در زمینه پیشینه‌سازی برای ترکان و هویت‌سازی دروغین برای آذربایجان را نشان می‌دهد.

خواننده با خواندن این کتاب، آگاهی‌های سودمندی درباره آذربایجان ونقش مهم آن در زندگی سیاسی، فرهنگی و تاریخی ایران به‌دست خواهد آورد و با سیمای درخشان گروهی از بزرگان این سرزمین در مقام مدافعان یکپارچگی ایران آشنا خواهد شد.

ادری هیپبورن، ستاره محبوب هالیوود، به‌خاطر نقشش به‌عنوان سفیر یونیسف و بازی در فیلم‌های «تعطیلات رومی» و «صبحانه در تیفانی» مشهور است. اما روی دیگر ادری هیپبورن مشهور تجربیات تلخی است که او طی جنگ جهانی دوم و اشغالگری نازی‌ها از سر گذراند. کتاب حاضر، داستان زندگی این هنرمند را در پنج سال اشغال نازی‌ها در هلند تعریف می‌کند؛ از حضور او در سازمان مقاومت هلند، نبرد مشهور پلی در دوردست در آرنهم، مرگ و اعدام بی‌رحمانه نزدیکانش و همچنین تقلا برای جان به‌در بردن از زمستان قحطی‌زده 1944.

با خواندن این کتاب متوجه می‌شویم که جنگ چگونه ادری هیپبورن را به شخصیتی انعطاف‌پذیر و البته سرسخت تبدیل کرد. شرح جزئیات دقیق از پیامدهای جنگ و ایفای نقش ادری در سازمان مقاومت، آن دوره از زندگی هیپبورن را برای ما به تصویر کشیده است. نویسنده، شمایلی واضح از مردمی تحت اشغال را ترسیم می‌کند که یکی از آن‌ها اتفاقاً روزی ستاره هالیوود می‌شود.

چو ایران نباشد، تن من مباد. بدین بوم و بر زنده یك تن مباد. اگر سر به سر تن به كشتن دهیم. از آن به كه كشور به دشمن دهیم. دریغ است ایران كه ویران شود. كنام پلنگان و شیران شود.

آرزوهای بر باد رفته حماسه تراژیک – کمیک سلطه سرمایه بر ذهن و آفریده‌های معنوی بشر است. تبدیل ادبیات به کالا، درونمایه این رمان است و تحقق بسیار گسترده این روند، تراژدی عام نسل پس از ناپلئون را درون چارچوبی اجتماعی جای می‌دهد. بالزاک این فرایند تبدیل ادبیات به کالا را با تمامی ابعاد و جوانبش ترسیم می‌کند: از تولید کاغذ گرفته تا باورها، اندیشه‌ها و احساسات نویسندگان، همه و همه به کالا تبدیل می‌شوند و بالزاک نیز به ذکر کلی پیامدهای فکری و نظری این سلطه سرمایه‌داری بسنده نمی‌کند؛ بلکه در تمامی عرصه‌ها فرایند واقعی سرمایه‌داری‌شدن را در تمام مراحل و با همه خصوصیاتش آشکار می‌سازد.

گئورگ لوکاچ (۱۸۸۵–۱۹۷۱) اکنون به‌عنوان یکی از مبتکرترین و آگاه‌ترین منتقدان ادبی قرن بیستم شناخته می‌شود. او که در سنت فلسفی آلمانی کانت، هگل و مارکس آموزش دیده بود، با فرار به اتحاد جماهیر شوروی در سال 1933 از آزار نازی‌ها گریخت. در آنجا با مجموعه جدیدی از مشکلات روبه‌رو شد: جزم‌اندیشی استالینیستی درخصوص ادبیات و نقد ادبی. او با مانور بین موانع سانسور، طولانی‌ترین اثر نقد ادبی خود، رمان تاریخی، را در سال 1937 نوشت و منتشر کرد.

رمان تاریخی که با رمان‌های سر والتر اسکات شروع می‌شود، تکامل ژانری را که در سال‌های پس از ناپلئون بر ادبیات داستانی اروپا تسلط یافت، مستند می‌کند. رمان به نقطه‌ای رسیده بود که می‌توانست از نظر اجتماعی و سیاسی انتقادی و همچنین روان‌شناختی داشته باشد. لوکاچ فصل آخر خود را به داستان‌های ضد نازی آلمان و اتریش اختصاص می‌دهد.

«افسانه‌های دره‌ی سند»، اثر برجسته‌ی آنه ماری شیمل، نویسنده و شرق‌شناس آلمانی، از جمله کتاب‌هایی است که به شرح و تفسیر ادبیات سندی و غنای فرهنگی آن منطقه می‌پردازد. شیمل که برای تسلطش بر ادیان و فرهنگ‌های شرق شناخته شده، در این کتاب به بررسی عمیق ادبیات و فرهنگ سندی و نقش آن در شکل‌گیری هویت فرهنگی مردمان دره‌ی سند می‌پردازد. او با تکیه بر دانش گسترده‌ی خود از تاریخ و فرهنگ اسلامی، پلی میان فرهنگ‌های ایرانی، هندی و اسلامی می‌زند و تأثیر آن‌ها بر ادبیات سندی را نشان می‌دهد. «افسانه‌های دره‌ی سند» مجموعه‌ای است از داستان‌ها و افسانه‌هایی که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی سند دارند. شیمل با استفاده از یک رویکرد تحلیلی و در عین حال داستانی، به نقل قصه‌هایی می‌پردازد که در آن‌ها مضامین عشق، شجاعت، حکمت و تعالیم صوفیانه به وفور یافت می‌شود. این اثر نه تنها برای معرفی داستان‌های محلی به خوانندگان غیربومی طراحی شده، بلکه به عنوان یک پژوهش عمیق در مورد چگونگی انتقال این داستان‌ها از یک نسل به نسل دیگر و نقش آن‌ها در حفظ هویت فرهنگی عمل می‌کند. شیمل با بهره‌گیری از سبک نگارشی روان و توصیفی، خواننده را به یک سفر تاریخی دعوت می‌کند که در آن زیبایی‌های ادبیات سندی به صورتی جذاب و ملموس ارائه می‌شود. او با دقت به جزئیات، فضاهای داستانی را به گونه‌ای ترسیم می‌کند که خواننده می‌تواند با پیش‌زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی اثر ارتباط برقرار کند. این کتاب به خوانندگان فارسی‌زبان امکان می‌دهد تا با بخشی از میراث ادبی جهان اسلام که کمتر مورد توجه قرار گرفته، آشنا شوند. آنه ماری شیمل با نگاهی عمیق و مطالعه‌ی فرهنگی دقیق، جنبه‌های مختلف ادبیات سندی را که بر اساس تاریخ و سنت‌های غنی آن منطقه شکل گرفته‌اند، بررسی می‌کند. «افسانه‌های دره‌ی سند» نه تنها یک معرفی ادبی است، بلکه به عنوان یک منبع ارزشمند برای درک بهتر تاریخ ادبیات منطقه و تأثیرات متقابل فرهنگ‌ها عمل می‌کند. این کتاب می‌تواند به عنوان یک مرجع برای دانشجویان و پژوهشگران علاقه‌مند به شرق‌شناسی، ادبیات مقایسه‌ای و مطالعات فرهنگی به کار رود و بینشی جدید به آن‌ها ارائه دهد. در نهایت، «افسانه‌های دره‌ی سند» کتابی است که فراتر از مرزهای یک ژانر خاص یا یک فرهنگ مشخص عمل می‌کند و به عنوان یک اثر جامع در زمینه‌ی ادبیات سندی شناخته می‌شود. شیمل با نگارش این کتاب، میراثی را به یادگار گذاشته است که همچنان می‌تواند الهام‌بخش مطالعات آینده و پلی بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها باشد.