هابرماس به‌عنوان مهم‌ترین روشنفکر آلمانی در حوزه‌های گوناگون از جامعه‌شناسی و علوم سیاسی گرفته تا فلسفه و مطالعات فرهنگی صاحب‌نظر است. گرچه او در کشور خود در کانون توجه است، خارج از آلمان به‌ویژه در زمینه? علوم انسانی چندان مورد اقبال قرار نگرفته است. نظریه? او بر اهمیت ارتباط و تفاهم تأکید می‌گذارد و شیوه? جدل و مباحثات او مبتنی بر حفظ وحدت نظریه و عمل از دیدگاهی سیاسی است. کتاب حاضر نخستین شرح مبسوط از مباحثات عمده‌ای است که هابرماس از اوایل دهه 1960 در آن‌ها شرکت داشته است. نویسنده? این کتاب معتقد است که منتقدان هابرماس استراتژی سیاسی نهفته در مباحثات و مداخلات گوناگون او و همچنین رشته? پیوند فعالیت‌های فکری وی را درنیافته‌اند. در این‌جا مباحثات هابرماس با فلاسفه? مهم معاصر و مداخلات او در جریانات اجتماعی و سیاسی آلمان بررسی می‌شود. چنان‌که نویسنده شرح می‌دهد، هابرماس ابعاد مختلف مواضع و نظرات مخالفان خود را در جریان فکری خود درهم می‌آمیزد و درعین حال از دموکراسی و بحث آزاد در مقابل تهدیدها و خطرات مختلف دفاع می‌کند.

سپیده‌دمان فلسفه‌‌ی تاریخ بورژوایی، که همزمان با انتصاب هورکهایمر به ریاست مؤسسه‌ی تحقیقات اجتماعی فرانکفورت نوشته شده (۱۹۳۰)، آزمایشگاهی بود برای آشکارشدن «نظریه‌ی انتقادی» در پگاه زایش آن. هورکهایمر با ماکیاولی، هابز، یوتوپیاپردازان بزرگ دوره‌ی رنسانس، ویکو و هگل تبادل‌نظر می‌کند. مسیری انتقادی که در پایان آن آشکار می‌شود که راه به‌سوی حقیقت، بخشی از حقیقت است. هورکهایمر به دور از بی‌طرفیِ تاریخمندی و خواست فروکاهنده‌ی جامعه‌شناسیِ شناخت «به یک موضوع تاریخی نزدیک نمی‌شود مگر هنگامی که با آن چونان جوهر فرد (موناد) برخورد کند.» (والتر بنیامین). فلسفه نمی‌تواند به ایدئولوژی فروکاسته شود. سپیده‌دمان فلسفه‌‌ی تاریخ بورژوایی، افزون بر افشای ابزارانگاری سیاسی ــ سیاست در مقام فن چیرگی بر انسان‌ها، در تداوم برنامه‌ی غربیِ سلطه بر طبیعت ــ طرح تاریخ انتقادی عقل سیاسی را که از پیدایش دولت خودکامه جدایی‌ناپذیر است، ارائه می‌دهد. فراخوان به عمل، مایه‌ی وحدت و توان این اثر است. هورکهایمر در همان حال که با متافیزیک و ذات‌های شیءواره‌ی حاصل آن ــ هستی، روح، طبیعت یا تاریخ ــ مبارزه می‌کند از هشداردادن در مورد «فروتنی اندیشه» و بردباری ایده‌آلیسم دمی بازنمی‌ایستد. «آن‌کس که شکیبایی در برابر رنج و مرگ را موعظه می‌کند، نباید از یاد ببرد که شکیبایی همگانی که رویاروی حرکت تاریخی می‌ایستد، دلیلی اساسی بر «ضرورت انتظارکشیدن» است.»

حیات اجتماعی دنیای غامض و پیچیده‌ای است و هم از این رو نظریه‌های فراوانی برای تشریح و تبیین آن شکل گرفته است که هریک به نوعی وجهی از دنیای اجتماعی‌مان را روشن می‌کند. نظریه‌ی جامعه‌شناسی کتاب جامعی در بیان و توصیف و نقد نظریه‌های جامعه‌شناسی از نظریه‌های کلاسیک تا آخرین نظریه‌هاست همراه با تاریخچه‌ای از پیدایش جامعه‌شناسی و تحولات آن برای نشان دادن بستر تاریخی و اجتماعی و سیاسی شکل‌گیری نظریه‌ها و نیز زندگینامه‌ی مختصر عبرت‌انگیز و مسحورکننده بسیاری از مهم‌ترین متفکران.
بخش اول این کتاب توصیف مبسوط نظریه‌پردازان کلاسیک کارل مارکس و ماکس وبر و امیل دورکیم و جورج زیمل است.
بخش دوم به نظریه‌ی مدرن جامعه‌شناسی اختصاص دارد: کارکردگرایی ساختاری، نوکارکردگرایی، نظریه تضاد، نظریه‌های نئومارکسیستی، نظریه‌ی سیستم‌ها، تعامل‌گرایی نمادین، مردم‌روش‌شناسی، نظریه‌ی مبادله، شبکه، شبکه‌ی مبادله، انتخاب عقلانی و نظریه‌های فمینیستی معاصر.
بخش بعدی به نظریه‌ها و نظریه‌پردازان متأخر اختصاص دارد: نظریه‌های معاصر مدرنیته، جهانی‌شدن، ساختارگرایی و فراساختارگرایی، نظریه‌ی اجتماعی پست‌مدرن و فراپست‌مدرن، نظریه‌ی نامتعارف‌ها، نظریه‌های انتقادی نژاد و نژادپرستی، نظریه‌ی کنشگر و شبکه و فرانسان‌گرایی و فرااجتماعیت و نظریه‌ی عمل.

چهارمین ویراستِ کتاب درسی کلاسیک آنتونی گیدنز همانند ویراست‌های قبلی آن در خاطر دانشجویان و استادان باقی خواهد ماند. در این کتاب گیدنز با مهارت کامل یکی از شرح‌های مقدماتی معتبر رشتهٔ جامعه‌شناسی را با روایتی تازه و جذاب دربارهٔ تغییر اجتماعی در دنیای معاصر، که مفهوم جهانی‌سازی در کانون توجه آن است، درهم می‌آمیزد.
آنتونی گیدنز در این کتاب جوهرهٔ ایده‌هایی را در اختیار دانشجویان جدید قرار می‌دهد که دربارهٔ آن‌ها با رهبران سیاسی جهان گفت‌وگو کرده است. این کتاب فراتر از کتاب‌های درسی است. گیدنز نشان می‌دهد که اگر بخواهیم به مسائل بزرگ جهانی که زندگی‌مان را تحت‌الشعاع قرار داده بپردازیم، شناخت جامعه تا چه حد ضروری است. نتیجهٔ خواندن کتاب مشارکت بیشتر و توانایی افزون‌تر برای برخورد با این مسائل است.
* * *
کتاب گزیده جامعه شناسی شامل شش فصل از 21 فصل ترجمهٔ ویراست چهارم جامعه شناسی آنتونی گیدنز است.
دلیل انتشار این نسخه از کتاب تدریس فصل‌های یادشده برای جامعه‌شناسی به‌عنوان درس عمومی برخی از رشته‌های درسی در دورهٔ کارشناسی است.

چه چیزی نفت را جام زهرآلود می‌سازد؟ چرا مردمان زیادی درعین‌حال که بر روی میلیاردها بشکهٔ نفت نشسته‌اند، به‌ویژه طی رونق نفتی، چنین فقیراند؟ این‌ها پرسش‌هایی است که میلیون‌ها نفر از ساکنان کشورهای صادرکننده نفت ده‌ها سال است از خود می‌پرسند.
کتاب معمای فراوانی نشان می‌دهد چگونه با ورود سیل‌آسای درآمدهای نفتی به اقتصاد کشورهای صادرکنندهٔ نفت، حوزهٔ اختیارات و تعهدات دولت گسترش می‌یابد امّا درعین‌حال اقتدار و نهادهای قانونی آن تضعیف می‌شود. وابستگی به نفت آن‌ها را به سمت تمرکزگرایی شدید قدرت سیاسی و نظام اداری آشفته و نامنسجم هدایت می‌کند. نویسنده مهم‌ترین ویژگی دولت‌های نفتی را در قوانینی جستجو می‌کند که حقوق منابع را به دولت اعطا می‌کند: رانت عظیمی که بسیار بیشتر از سود به‌دست‌آمده در بخش خصوصی است.
مطالعهٔ این کتاب که متکی به اسناد دقیق و نوآوریهای تئوریک است برای علاقه‌مندان به مباحث اقتصاد سیاسی توصیه می‌شود.

میلیون‌ها نفر در سراسر جهان فیلم ذهن زیبا را دیده‌اند اما عده‌ی کمی ریاضیاتی را درک کرده‌اند که ذهن زیبای جان نش خلق کرده است. امروزه ریاضیات زیبای نش به زبانی جهانی برای تحقیق در علوم اجتماعی تبدیل شده است و در دیگر رشته‌های علمی نظیر زیست‌شناسی تکاملی، علوم اعصاب و حتی فیزیک کوانتومی نیز نفوذ کرده است. جان نش برای تحقیقات برجسته‌اش در دهه‌ی ۱۹۵۰ در زمینه‌ی بازی‌ها برنده‌ی جایزه‌ی نوبل سال ۱۹۹۴ شد. زیست‌شناسان تکاملی این نظریه را در دهه‌ی ۱۹۷۰ به کار بردند و اقتصاددانان در دهه‌ی ۱۹۸۰ آن را پذیرفتند. امروزه دانشمندان علوم اعصاب با استفاده از نظریه‌ی بازی‌ها مغز را بررسی می‌کنند و انسان‌شناس‌ها به کمک آن خود را به مطالعه‌ی مردم فرهنگ‌های مختلف مشغول می‌کنند. زیست‌شناسان آن را برای تبیین تکامل به کار می‌گیرند، و ریاضی‌دانان از آن برای درک بهتر شبکه‌های اجتماعی بهره می‌برند. تام سیگفرید در این کتاب شرح می‌دهد که نظریه‌ی بازی‌ها چگونه علوم زیستی، علوم اجتماعی، و علوم طبیعی را به طریقی به یکدیگر پیوند می‌دهد که رؤیای آسیموف را درباره‌ی روان‌تاریخ یا رمز طبیعت به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند.

الگویی از تحلیل گفتمانی که در این کتاب به‌کار رفته است، نصّ دینی را همواره در مرکز دایره‌ی فرهنگ سیاسی مسلمانان قرار می‌دهد و آن‌گاه با توجه به ساخت و روابط قدرت در جهان اسلام به تحلیل دانش سیاسی و سازوکارهای اقتداری آن در تمدن اسلامی اقدام می‌کند. نصوص دینی در جوامع اسلامی متن پایه و مولدی است که تمام یا بیشتر گونه‌های متون و اندیشه‌ی سیاسی را، که فرهنگ ما انباشته از آن‌ها است، زاده و پرداخته است. اما، چرا از بین امکان‌های مختلف تنها وجه اقتداری این نصوص به عقلانیت پایه‌ی تاریخ ما بدل شده است؟ چرا چنین است؟ این نظریه‌های اقتدارگرا از کجا آمده‌اند؟ چگونه تدوین شده‌اند؟ چگونه عمل کرده و می‌کنند؟ و چه نقش و سلطه‌ای در زندگی و اکنون ما دارند؟ پرسش‌هایی هستند که نوشته‌ی حاضر شاید بتواند پرتویی بر برخی زوایای ناروشن آن بیفکند و دایره‌ای از دوایر ممتد و پیچیدهٔ اقتدار در دانش سیاسی سنتی ما را بازنماید.

بسیاری موج اول فمینیسم را در ارتباط با پیشرفت‌های فکری و اقتصادی قرن نوزدهم، به‌ویژه لیبرالیسم و انقلاب صنعتی می‌دانند و بر این نظر تأکید دارند که انقلاب صنعتی با کشاندن کار به خارج از خانه و دادن اوقات فراغت به زنان طبقهٔ متوسط، فرصت عملی شدن آن ایده را فراهم کرد. در واقع با انقلاب صنعتی جنبش بورژوازی غرب استثمار نیروی کار زنان و دختران جوان را در پیش گرفت و کار سخت و طاقت‌فرسا در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را علاوه بر کار منزل به آن‌ها تحمیل کرد. باید عجله کنیم، چون به خانه که می‌رسیم، کارمان تازه آغاز می‌شود؛ چیزهای زیادی ما را فرا می‌خوانند، کاش ده تا دست داشتیم و به کارشان می‌گرفتیم. کودک را با نهایت مراقبت می‌خوابانیم و همه چیز را برای آمدن تو آماده می‌کنیم: تو غذایت را می‌خوری و بی‌درنگ به رختخواب می‌روی، و تا روز بعد تن و بدن خود را می‌آسایی. اما ما! افسوس! خواب خوشی نخواهیم داشت، چون کودک بیدار می‌شود و گریه سر می‌دهد، و روز بعد، با دمیدن سپیده‌دم، باز وقت کار در مزرعه است. کتاب حاضر با رویکردی علمی تاریخ جنبش فمینیستی را به تفصیل باز می‌گوید و ریشه‌های کهن آن را بازمی‌کاود.

بسیاری موج اول فمینیسم را در ارتباط با پیشرفت‌های فکری و اقتصادی قرن نوزدهم، به‌ویژه لیبرالیسم و انقلاب صنعتی می‌دانند و بر این نظر تأکید دارند که انقلاب صنعتی با کشاندن کار به خارج از خانه و دادن اوقات فراغت به زنان طبقهٔ متوسط، فرصت عملی شدن آن ایده را فراهم کرد. در واقع با انقلاب صنعتی جنبش بورژوازی غرب استثمار نیروی کار زنان و دختران جوان را در پیش گرفت و کار سخت و طاقت‌فرسا در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را علاوه بر کار منزل به آن‌ها تحمیل کرد. باید عجله کنیم، چون به خانه که می‌رسیم، کارمان تازه آغاز می‌شود؛ چیزهای زیادی ما را فرا می‌خوانند، کاش ده تا دست داشتیم و به کارشان می‌گرفتیم. کودک را با نهایت مراقبت می‌خوابانیم و همه چیز را برای آمدن تو آماده می‌کنیم: تو غذایت را می‌خوری و بی‌درنگ به رختخواب می‌روی، و تا روز بعد تن و بدن خود را می‌آسایی. اما ما! افسوس! خواب خوشی نخواهیم داشت، چون کودک بیدار می‌شود و گریه سر می‌دهد، و روز بعد، با دمیدن سپیده‌دم، باز وقت کار در مزرعه است. کتاب حاضر با رویکردی علمی تاریخ جنبش فمینیستی را به تفصیل باز می‌گوید و ریشه‌های کهن آن را بازمی‌کاود.

ای خواننده‌ی عزیز، خدا نکند هیچ‌وقت به آن احساسی دچار شوید که من آن لحظه دچارش شده بودم! خدا نکند چشمهای‌تان هیچ‌وقت آن اشک‌های طوفانی و سوزان و دلخراشی را ببارد که آن لحظه از چشم‌های من می‌بارید. خدا نکند هیچ‌وقت آن‌طور درمانده و دردمند به درگاه خدا استغاثه کنید که من در آن لحظه می‌کردم. خدا نکند که شما هم مانند من بترسید که مبادا باعث بدبختی کسی شده باشید که از جان و دل دوستش دارید.

تنبیه‌الأمة و مؤلف ارجمندش نماد مکتبی فقهی ـ سیاسی شد که بیان دینی از آزادی و دموکراسی در مذهب شیعه فراهم می‌کرد و یا حداقل مقدمات چنین مهمی را تدارک می‌دید. به همین دلیل است که تنبیه‌الأمة در مرکز مناقشات معاصر ما، درباره‌ی استبداد و مردم‌سالاری از یک‌سو، و نوگرایی مذهبی و سکولار از سوی دیگر نشسته و در این چهار سوق، همزمان مورد توجه علاقمندان به مذهب، سیاست، تاریخ و ملیت قرار گرفت و «جاذبه و دافعه‌ی» پردامنه‌ای برانگیخت.
بحران اندیشه و سیاست در ایران معاصر، و اهتمام و توسعه‌ی علوم انسانی در سطوح آموزش عالی، موجب اقبال روزافزون به تاریخ اندیشه‌ی سیاسی معاصر گردید و باز هم تنبیه‌الأمة نائینی اهمیت مضاعفی از دیدگاه رابطه‌ی دین و دموکراسی پیدا کرد. اما ادبیات کتاب نائینی چنان فشرده و دشوار است که خواننده و پژوهشگر امروز را با مشکلات جدی مواجه می‌کند.
در این کتاب مؤلف کوشیده است با توضیح واژگان در کنار متن و شرح و تحشیه‌ی تنبیه‌الأمة اندیشه‌ی مکنون در آن را بازنماید و امکانات و تنگناهای این اثر مهم را در راستای رابطه‌ی دین و دموکراسی، و به‌طور کلی، دین و دولت مدرن آشکار سازد.