لنین انقلابی اکتبر را رهبری کرد؛ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را بنیاد گذاشت و اصول مارکسیسم-لنینیسم را تعیین و مشخص کرد. او به زیر و رو کردن جهان یاری رساند. شاید او برای چند سالی به عنوان چهره‌ای دیده شود که کشورش را و، تحت رهبری استالین، یک سوم جهان را به بن‌بست کشاند. بی‌تردید آینده جایی در کمونیسم لنینیسای ندارد. اما اگر قرار باشد آینده در جایی قرار بگیرد، ما نمی‌دانیم آن‌جا دقیقا کجاست. لنین آدم غیر منتظره‌ای بود. زندگی و دوران کاری خارق‌العاده‌اش، حداقل ثابت کرد هرکسی در زندگی‌اش باید هشیار و گوش به زنگ باشد و از فرصت‌ها نهایت استفاده را بکند. اندک پرسوناژهای تاریخی‌ای وجود دارند که به چنین دستاوردی نایل شده باشند.

«نمسیس» در اسطوره‌های یونان الههٔ عدالت و انتقام است و افراد پر نخوت را به سزای عملشان می‌رساند. او مجری مجازات‌هایی است که انسان پرنخوت و مغرور شایستهٔ آن است. در همین بافتار الههٔ «هبریس» قرار دارد که نماد غرور و نخوت است. در واقع نمسیس الهه‌ای است که فرد هبریس‌زده را مجازات می‌کند. بریتانیایی‌ها ضرب‌المثلی دارند که می‌گوید: «غرور آغاز سقوط است.» به یک معنا، این ضرب‌المثل با آن فضای اسطوره‌ای یونانی همخوانی داشته، هر دو در یک آبشـخور فرهنگی ریشه دارند. تاریخ بشر چهره‌های شایسته، عالی‌رتبه و قدرتمند بسیاری به خود دیده است اما به نظر می‌رسد نمسیس بیش از آن‌که یک انتقام‌گیرندهٔ اخلاقی باشد، یک منتقم سیاسی است و از قرار معلوم بیش از اخلاق به سیاست اهمیت می‌دهد. اغلب از پی دوران درخشان حکمرانان، سیاستمداران و سلطه‌طلبان دوران سرمستی از بادهٔ قدرت فرا می‌رسد و قدرتمندان خیلی زود از بادهٔ قدرت مست شده، همین غرور و سرمستی دولتشان را مستعجل کرده، به ورطهٔ سقوط می‌کشاند. مستبدان و سلطه‌جویان اغلب اسیر خودکامگی خویشند. آن‌ها به یکباره چون ستاره‌ای درخشان می‌تابند، اما با همان سرعت در ورطهٔ پوچی و نسیان فرو می‌غلتند و شتابان از دایرهٔ گردون بیرون می‌جهند، چنان‌که هرگز نبوده‌اند. صفحات تاریخ بشر آکنده از چنین سیاستمدارانی است؛ تو گویی «چه بی‌مرگ است دقیانوس، وای! وای! افسوس!»

وقتی آتش جنگ جهانی دوم زبانه کشید و ارتش‌ها برای پیروزی بر دشمن به هر ابزاری چنگ می‌زدند، رقابتی میان قدرت‌ها برای جلب نظر مسلمانان و بسیج آن‌ها در جبهۀ خودی درگرفت. آلمان با پیشروی در شمال آفریقا و همچنین در اروپای شرقی و قفقاز وارد سرزمین‌های مسلمان‌نشین شد و برای این‌که جبهه و پشت‌جبهه را ایمن و استوار نگاه دارد باید به دو هدف دست می‌یافت: نخست باید رابطۀ خوبی با مسلمانان برقرار می‌کرد تا نارضایتی میانشان ایجاد نشود و دوم، با توجه به وخامت وضعیت جبهه‌ها، باید مسلمانان را برای خدمت در جبهۀ آلمان ترغیب می‌کرد.
رهبران نازی برای تحقق این دو هدف می‌کوشیدند وجهه‌ای نیک از خود نزد مسلمانان ترسیم کنند و پیوسته یادآوری می‌کردند آلمان آزادی دینی و سیاسی برای مسلمانان به ارمغان می‌آورد: آزادی سیاسی از سلطۀ بریتانیا و آزادی دینی و سیاسی از سلطۀ کمونیست‌های ملحد. آلمانی‌ها برای برقراری رابطۀ دوستانه با مسلمانان تمهیدات فراوانی اندیشیدند و حتی به سربازان خود آموزش دادند در مناطق مسلمان‌نشین چگونه رفتار کنند تا هیچ مسلمانی آزرده‌خاطر نشود.
دیوید معتدل ، تاریخ‌نگار جوان آلمانی‌ـ ‌ایرانی در کتاب دنیای اسلام و جنگ آلمان نازی با بررسی دقیق انبوهی از اسناد، روابط آلمان نازی با مسلمانان را در دوران جنگ جهانی دوم بررسی کرده است. این کتاب که در نوع خود بی‌همتاست نخست به زبان انگلیسی منتشر شد و سپس نسخه‌های آلمانی و فرانسوی آن نیز به چاپ رسید.

در سده‌های شانزدهم و هفدهم که به دنبال انقلاب تجاری و صنعتی، قدرت و بازرگانی اروپا به دورترین نقاط جهان گسترش یافت، شماری از مسافران و پژوهشگران غربی، به کشف اندیشه‌ای نائل شدند که با اکتشاف‌های جغرافیایی بزرگ این دوره قابل مقایسه است. آن‌ها با تأمل در تمدن‌های خاور نزدیک و هندوچین، در همة آن‌ها ترکیبی از ویژگی‌های نهادی مهم یافتند که نه در یونان و رم باستان پیدا می‌شد و نه در اروپای سده‌های میانه و نوین. اقتصاددانان کلاسیک با سخن گفتن از نوعی جامعة «شرقی» یا «آسیایی» سرانجام مفهومی برای این کشف پیدا کردند.
آشکارترین جوهرة مشترک این جوامع شرقی، قدرت استبدادی اقتدار سیاسی آن‌ها بود. بی‌گمان، حکومت‌های بیدادگر در اروپا نیز پیدا شدند؛ در واقع پیدایش سامان سرمایه‌دارانه در اروپا با ظهور دولت‌های مطلقه همراه بود، اما ناظران انتقادی، حکومت مطلقة شرقی را فراگیرتر و سرکوبگرتر از نمونه‌های غربی‌شان یافتند. به نظر آن‌ها، استبداد «آسیایی» شدیدترین صورت قدرت تام را باز می‌نمود.