طبقه, سیاست و ایدئولوژی در انقلاب

در تحقیق حاضر، عوامل و فرایندهای انقلاب ایران و نتایج آن از نظر تعامل بین طبقه، سیاست و ایدئولوژی در دوره پس از کودتای 1332 تجزیه و تحلیل شده است. در مقدمه کتاب ابتدا خلاصه ای از نظریه های موجود در زمینه انقلاب، و مفهوم ایدئولوژی در این نظریه ها ذکر می شود؛ سپس از نقش ایدئولوژی در انقلاب ایران و مفاهیمی چون طبقه و کشور سخن به میان می آید تا چارچوب نظری و مفهومی مورد نظر نویسنده روشن شود. در فصل اول به منظور تبیین ویژگی خاص سال های پس از کودتای 1332 تا انقلاب 1357، وضع سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژیکی دوران لیبرال، ملی گرایی که از سال 1320 آغاز شده بود و در دوره نهضت ملی به اوج خود رسید به دست داده شود. فصل دوم به بحث درباره پیوند دولت با سرمایه داری بین المللی و نقش سیاست های اقتصادی در تعیین الگوهای تعارض طبقاتی از نیمه دهه 1320 تا اواسط دهه 1350 اختصاص دارد. نویسنده در فصل سوم خاطر نشان می کند که سیاست های اقتصادی دولت که موجب تقویت بورژوازی وابسته و سرمایه داران بین المللی شد، در دو سطح، با تعارض و مخالفت طبقات اجتماعی بومی رو به رو شد که عبارت اند از: “سطح بازار” و “سطح تولید”. در سطح بازار، تسلط فراینده آنها بر بازار داخلی، دشمنی خرده بورژوازی، تجار و ملاکین را برانگیخت، و در سطح تولید، تعارض کارگری و سرمایه داری را به وجود آورد. به نظر نویسنده، تلاقی چنین تعارضی شالوده بحران اصلی انقلاب اسلامی را تشکیل می داد. بنا بر این موضوع فصل سوم بررسی عملکرد اقتصادی دولت در نقش الگوسازی منازعه طبقاتی است. در فصل چهارم، نویسنده به تحلیل تاریخی سیاست های طبقات خرده بورژوازی، بازرگانان (بازار) و کارگران می پردازد و از تاثیر تعارضات طبقاتی بر تحولات اقتصادی و سیاسی ایران در سال های پس از کودتای 1332 صحبت می کند. وی افزون بر آن به پیوندهای بارز با گفتمان شیعه اشاره نموده سیاست های دولت در قبال طبقات یاد شده را به بحث می گذارد. در فصل پنجم این موضوع مطرح می شود که اگر چه مشکلات اقتصادی و تعارضات طبقاتی پیش گفته، نارضایتی های اجتماعی را پدید آورد، اما این گفتمان انقلابی شیعه بود که نارضایتی اجتماعی را به یک بحران انقلابی تبدیل کرد. در این فصل ابتدا از رویدادهایی بحث می شود که اسلام شیعی را به ایدئولوژی مسلط مخالفین تعبیر کرد؛ سپس از نقش روشنفکران مسلمان در ایجاد این ایدئولوژی یاد می شود؛ آن گاه از زمینه استدلالی مذهب شیعه و مناسک آن سخن می رود که مخالف ایدئولوژی سلطنت بود و به طبقات ناراضی جهت می داد. به زعم نگارنده استعاره ها و مراسم مذهب شیعه وسیله ارتباط بین انقلابیون و مکانیزمی برای بسیج توده ها بود. در آخرین فصل، انقلاب اسلامی با جنبش های انقلابی _ مذهبی دو کشور مصر و سوریه بررسی تطبیقی و مقایسه می شود. کتاب با نتیجه گیری و جمع بندی مباحث، سپس یادداشت های مولف و سرانجام فهرست منابع به پایان می رسد. کتاب در اصل به زبان انگلیسی نوشته شده و اینک به فارسی ترجمه شده است.