در برابر استبداد

«در برابر استبداد» کتابی نوشته تیموتی اسنایدر، مورخ و پژوهشگر متخصص نازیسم و کمونیسم است.

ماجرای این کتاب از یک پستِ فیس‌بوک شروع شد؛ پست فیس‌بوکیِ تیموتی اسنایدر، مورّخِ بنام در حوزهٔ تاریخِ حکومت‌های جبّارِ نازی و شوروی، که این‌بار نه به حاکمی اروپایی یا شرقی که به انتخابِ رئیس‌جمهوری جدید در قلب دنیای غرب واکنش نشان می‌داد.

انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوریِ امریکا، تیموتی اسنایدر را به واکنش واداشت تا در فیس‌بوک، همان بستری که به انتخاب ترامپ کمک کرده بود، به او بتازد و سرنوشتی را هشدار دهد که امریکایی‌ها مدت‌ها بود خیال می‌کردند هرگز بر سرشان نخواهد آمد.

تیموتی اسنایدر در این پست فیس‌بوک، که بعدا بسط یافت و شد همین کتابی که در دست دارید، به هم‌وطنان امریکایی‌اش هشدار می‌دهد که «آمریکایی‌های امروز هیچ باهوش‌تر و خردمندتر از اروپاییانی نیستند که در قرن بیستم شاهدِ غلتیدن دموکراسی‌هایشان در دام فاشیسم، نازیسم یا کمونیسم بودند. مزیت ما در این است که شاید بتوانیم از تجربهٔ آنان درس‌هایی بگیریم و حالا وقت خوبی برای این کار است.»

پستِ فیس‌بوکیِ اسنایدر بیش از ۱۸ هزار بار به اشتراک گذاشته شد، و به‌سرعت در همه‌جای فیس‌بوک و اینترنت و رسانه‌های جهان پخش شد. چنین بود که اسنایدر به فکر افتاد بیست درسی را که برشمرده بود، با توضیحات بیشتر و مثال‌هایی تاریخی از حکومت نازی و شورویِ سابق، در کتابی کوچک گرد آورَد.

اسنایدر در این کتاب، دانش جامع و گسترده‌اش از تاریخِ جهان و به‌ویژه تاریخِ استبداد را به کار می‌گیرد تا از تحولات قرن بیستم ۲۰ درس تنظیم کند. این اثر «بیست درس از قرن بیستم» نام گرفت و خیلی زود به جمع کتاب‌های میلیون‌نسخه‌ایِ جهان راه پیدا کرد.

اسنایدر که پیش از این با کتاب «سرزمین خون» خودش را در جایگاه یکی از برترین مورخانِ معاصر جهان نشانده بود، در این کتابِ کم حجم حاصلِ سال‌ها مطالعه در تاریخِ تحوّلات سیاسیِ جهان را، به شیوه‌ای موجز و مؤثر، در اختیار خواننده می‌گذارد.

خواننده در این کتاب می‌آموزد که اطاعت از حاکمانِ جبّار خیلی اوقات اجباری و ناگزیر نبوده است و خیلی‌ها پیش از آن‌که کسی از آن‌ها اطاعت بخواهد، زانو می‌زنند و فرمان‌برداری‌شان را پیشکشِ حاکم می‌کنند. یا این‌که نداشتن زندگیِ خصوصی و استقلال فکر و عمل بستری است برای سوء استفادهٔ استبداد و در میانه جست‌وجوی حقیقت، نه کاری تجمّلی یا پُز روشنفکری، که از ضرورت‌های حیاتیِ زندگی در عصرِ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است.