معماری شادکامی

«معماری شادکامی» اثری از نویسنده و فیلسوف معاصر، الن دوباتن است که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد. دوباتن در این اثر بر تاثیر سحرانگیز و شادمانه خانه بر روح ادمی تاکید کرده است.

او در این کتاب به جنگ کسانی رفته که بخش کالبدی زندگی را دست کم گرفته‌اند. جریانی که از دیرباز وجود داشته و ردش را در تاریخ به‌خوبی می‌توان گرفت.

دوباتن در فصل اول کتاب خود، به صورتی مداوم و با مثال‌های مکرر، قصد اثبات این مسئله را دارد که «ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در مکان‌های مختلف، افراد مختلفی هستیم.»

دغدغه فصل دوم کتاب دوباتن، «به چه سبکی بسازیم؟» درباره سبک ساخت‌وساز است. او با روایتی تاریخی از مسئله مدعی می‌شود که «خلق زیبایی همیشه تا این اندازه دشوار نبوده است.»

عنوان فصل سوم کتاب، «ساختمان‌های گویا» است که درواقع ادامه نتیجه‌گیری فصل قبل درباره ضرورت سخن‌گویی بناها با انسان‌ است. دوباتن در همان ابتدای بحث می‌نویسد: «اگر ذهنمان را به دریافت پیامی که در پریز برق یا شیر آب نهفته مشغول کنیم آماج تحقیر کسانی قرار می‌گیریم که از این وسایل صرفا برای روشن کردن اتاق خوابشان یا شستن دست‌هایشان استفاده می‌کنند.» او در تمام این فصل، به ماهیت ارتباطی خانه‌ها و وسایلشان اشاره کرده و استدلال می‌کند ما با الهام از بیولوژی و حالت‌های مختلف آن و معانی نهفته در هر حالت، سعی بر نسبت دادن برخی ویژگی‌ها به اشیاء بی‌جان می‌کنیم.

«خانه‌های ایده‌آل» عنوان چهارمین فصل این کتاب است که تاکید خود را روی مفهوم ایده‌آل قرار می‌دهد. دوباتن مدعی می‌شود که ما درون وجودمان، خودهای مختلفی را ذخیره کرده‌ایم که با همه آن‌ها، به یک اندازه احساس نزدیکی نمی‌کنیم. آرزوهایی داریم که در معرض فراموش شدن هستند و خاطراتی که همین آفت، تهدیدشان می‌کند. بنابراین «برای جلوگیری از ناپدید شدن خویشتن واقعی‌مان به کاغذهای دیواری، نیکمت‌ها، نقاشی‌ها و خیابان‌ها متوسل می‌شویم.

دوباتن در فصل پنجم با عنوان «ویژگی ساختمان‌های زیبا» پنج مفهوم نظم، توازن، ظرافت، انسجام و خودشناسی را بررسی می‌کند.

پایان‌بخش این کتاب، فصل ششم آن با عنوان «آینده درخشان این رشته» است. دوباتن در این فصل، ساخت خانه‌های جدید را مورد انتقاد قرار داده و تعبیر «هتک حرمت» را برایش به کار برده و نسبت به سطحی شدن و بی‌تفاوتی هشدار می‌دهد، مسئله‌ای که معتقد است آسیب‌هایش در حوزه معماری به مراتب شدیدتر از سایر حوزه‌های هنر و ادبیات است.

کتاب دوباتن نه یک کتاب تخصصی فلسفی است و نه در حوزه معماری صرف می‌گنجد بلکه تلاشی است برای برقرار کردن پیوندی میان مفاهیم این دو حوزه و دعوتی عمومی به اندیشیدن دوباره و از نوعی دیگر در مورد معماری.

خواندن این اثر برای دست‌اندرکاران معماری در جامعه ما که ساخت و ساز تا حد مقوله‌ای عامیانه تنزل کرده ضروری به نظر می‌رسد.