فهم موسیقی

فهم هر پدیده، نخستین بنیان برای داشتن اندیشه‌ای انتقادی و اتّخاذ رویکردی منتقدانه به آن است. فهم و نقد در حوزۀ هنر، هر دو امری فلسفی و زیباشناسانه هستند. در کنار رویکردهایی چون نقد جامعه‌شناسانه، نقد روان‌شناسانه، نقد اقتصادمحور و دیگر نگرش‌هایی از این دست، ابتدا و در درجۀ نخست باید آن پدیده را فهمید و سپس به بررسی و پژوهیدن آن از زوایای گوناگون پرداخت. موسیقی، به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و اسرارآمیزترین توانایی‌ها و هنرهای انسانی، پدیده‌ای است که بیشترین چالش را در جهت فهم و ادراک پیش‌روی ما قرار می‌دهد. پرسش اصلی آن است که معنای یک قطعۀ موسیقی را چگونه باید فهمید؟ چگونه می‌توان احساس یا مطلب خاصی را در قالب نغمه‌ها و اصوات به شنونده «فهماند» و اساساً چگونه می‌توان انتظار داشت که همگان آن را به یک اندازه و یکسان فهم کنند؟ معنا، برآیند صورت هنری (فُرم) و درون‌مایه (محتوا) است. به بیان دیگر، آنچه قرار است به مخاطب انتقال داده شود (معنا)، باید به‌واسطۀ برگزینش سازمایه‌های مناسب (درون‌مایه) و شکل‌دادن آن درون قالبی هنری (فُرم) پیش‌روی وی قرار گیرد. در فرایند انتقال احساس یا یک مفهوم (درون‌مایه) به زبان موسیقی نیز، آن را در قالب و فُرم مشخصی باید به گوش شنونده رساند. از‌این‌رو، آهنگساز آنچه را از موسیقی خود مراد می‌کند با شنونده به اشتراک می‌گذارد، اما مسئله آن‌جایی پیچیده‌تر می‌شود که ما با این پرسش مواجه می‌شویم که آیا شنونده نیز مقصود آهنگساز و معنای موسیقی وی را به همان صورت فهم می‌کند یا خیر؟