پوینده مردی به راه (زندگی و زمانه علی رضاقلی)

«جامعه‌شناسی خودکامگی» و «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی»، از کتاب‌های پرانتشار و پرشمارگانِ چند دهه اخیر هستند که پیوسته تا امروز منتشر می‌‎شوند؛ کتاب‌هایی که به قلم «علی رضاقلی» نگاشته شده‌اند. نویسنده آثاری در این سطح که زمانی دانشجوی علوم سیاسی و سپس جامعه‌شناسی سیاسی بوده، برای فهم مسائل ایران و یافتن راه‌های برون‌رفت از عقب‌افتادگی، چندی در جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، فلسفه علم مطالعه کرده و وقتی با آرای نهادگرایان جدید آشنا می‌شود درنگی موشکافانه در این حوزه داشته است.

اما شاید کمتر کسی بداند که او زندگی بسیار پرفرازونشیبی را طی کرده است؛ روزگاری در قامت نوجوانی اهل قلهک شاگرد نجاری و سپس بنایی و روزنامه‌فروشی را تجربه کرده، چند سالی راننده تاکسی و پس از آن راننده کامیون بوده و از جوانان فعال و پیگیر در حسینیه ارشاد بوده؛ روزگاری در سوربن و سپس در «مدرسه مطالعات عالی علوم سیاسی» درس می‌خواند و پس از انقلاب در دستگاه‌های اجرایی کشور در سطوح بالا، مدیریت اجرایی را تجربه کرده و برای فهمیدن مسائل ایران پای در تاریخ گذاشته و تاریخ ایران از دوران اسطوره‌ها تا امروز را با مطالعه ادیان ایرانی و اسلام و از نظام‌های سیاسی پیش از اسلام تا حکومت‌های ایلیِ پس از اسلام، کاویده است.

این کتاب تنها خاطرات علی رضاقلی نیست؛ بلکه بیشتر به‌دنبال فهم موانع تاریخی توسعه در ایران است تا گره‌های امروز را بهتر بشناسد. از خاطرات دوران کودکی وی شروع شده و به مناسبت بحث، به «تاریخ» پرداخته تا زمینه شناختی عمیق‌تر از ایران را به دست دهد. تجربه‌های شخصی او که در محدوده قلهک است قابل‌تعمیم نیستند؛ ولی تجربه‌های بعدی او به عرصه تاریخ و شناخت او از تاریخ و جامعه ایران راه می‌برد و ازاین‌رو انبانی ارزشمند برای «یادگیری» خواهد بود.