پیردختر

رمان نه‌چندان طولانیِ «پیردختر» جای ویژه‌ای در «کمدی انسانی» دارد و بالزاک نیز آن را از بهترین آثار خود می‌داند. این رمان نخستین‌بار به‌صورت پاورقی دنباله‌دار در مجلۀ «لاپرس» چاپ شد و اولین رمانی است که به این صورت در فرانسه منتشر گردید.

این رمان، تصویرپرداز دوران بازگشت سلطنت در فرانسه است و درخلال تضاد میان یک شوالیه ـ ‌به‌مثابۀ مظهر نمونه‌وار دنیای کهن، اشرافیت و کلیسای حامی آن ـ و سیورساتچی نوخاسته و جاه‌طلبی به نام دوبوسکیه ـ به‌مثابۀ نمونه‌وار دنیای نوین‌ ـ یورش تدریجی این بورژوازی را به جامعه اشرافیت که پس از 1815 و با روی کار آمدن حکومت دوران بازگشت، کوشید تا دوباره به خود سروسامان دهد، به شیوه هنری دلنشینی ترسیم کرده است و نشان می‌دهد که چگونه آخرین بازمانده‌های اشرافیت، دربرابر ترکتازی‌های تازه به دوران رسیده‌های عامی، به‌تدریج از پای می‌افتند. بدین‌سان در وجود نمونه‌وار دوبوسکیه و شوالیه، کشمکش‌ها و مسائل اساسی یک دوران تاریخی خلاصه می‌شود و بالزاک این مبارزۀ نمونه‌وار تاریخ جهانی را به‌عنوان موضوع داستان خود انتخاب کرده است. همین ویژگی «پیردختر» باعث می‌شود که علاوه‌بر حکایت ماجراهای خصوصی زندگی افراد مختلف، شاهد راستین و زندۀ جامعه، دوران و بشریت معاصر نیز باشد و در شناخت دنیای کنونی به خواننده یاری رساند. بالزاک در «پیردختر»، پرسش‌آفرین است، و اساس نظام اجتماعی عصر خود را به زیر سؤال می‌برد. به همین جهت، این کتاب یک اثر هنری ناب است؛ بدین معنا که اثری است که بر واقعیت مسلط است و به خواننده نیز اجازه می‌دهد که بر آن مسلط شود.