دیدار دوباره در کافه اروپا (چطور در زمانه پساکمونیسم بمانیم و حتی بخندیم)

یکی از اعضای حزب کمونیسم شوروی، 25 سال پس از فروپاشی شوروی و بلوک شرق در یادداشتی نوشت که تفاوت مردم روسیه امروز با زمان شوروی این است که دیگر حوصله‌شان سر نمی‌رود چون مثل زمان شوروی نیست که دغدغه مسکن، بهداشت، آموزش و… وجود نداشت و امروز این‌قدر بدبختی دارند که سر میز شام درباره‌شان با همدیگر حرف بزنند و حوصله‌شان سر نرود! از طنز نهفته در این مله‌ها که بگذریم و قبول کنیم که مقصود حرف تطهیر رژیم سرکوبگر شوروی نیست، می‌توانیم به نکته دیگری توجه کنیم؛ همان چیزی که روشنفکران بسیاری در بلوک شرق به آن پرداخته‌اند. اینکه به‌واقع فروپاشی شوروی و یوگسلاوی سابق و دیگر کشورهای نزدیک به این‌ها، آیا به پیشرفت کشورهای برآمده از دل این ماجرا و سعادت و خوشبختی مردمش منتهی شد؟! اسلاونکا دراکولیچ کروات مانند بسیاری دیگر معتقد است که به‌واقع این‌گونه نبوده است! این نویسنده که پیش از این، بالکان اکسپرس، کافه اروپا و… از او منتشر شده بود، حال در آغاز دهه سوم هزاره سوم و سی سال پس از فروپاشی شوروی و یوگسلاوی، با کتاب «دیدار دوباره در کافه اروپا»، سعی کرده وضعیت مردم شرق اروپا را شرح دهد که گویی هیچ‌گاه نمی‌توانند عضوی از اروپا باشند و در کافه حضرات غربی خوش بگذرانند. دراکولیچ که معتقد است چیزی که نام کمونیسم بر آن گذاشته بودند – همان موقع هم ما می‌دانستیم نسبتی با کمونیسم ندارد – و وقتی رفت سر جایمان در کافه اروپای خیالی‌مان نشتسم و خندیدیم حتی، امروز پس از سه دهه، کشورهای برآمده از آن، به‌واسطه فساد همه‌گیر و سرتاسری، ملی‌گرایی بلاهت‌بار، فقر و بیکاری، جز فرتوتی و ناامیدی، چیزی در چشمان مردمانشان نمی‌بینی. حالا که خوب خندیدند و خندیدیم، وقتش است که به دیدار دوباره در کافه اروپا بپردازیم!