منشات قائم مقام فراهانی

“منشآت” اثر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی بی‌گمان یکی از نثرهای مهم فارسی است و با این که قائم مقام پیش از همه مرد سیاست و عمل است و نویسندگی او نیز به ایجاب ضرورت کار بوده، نه از راه تفنن یا هنرنمایی، با این همه، نوشته‌های وی از ذوق و حسن و سلیقه برخوردار است و از دو نظر حائز اهمیت و اعتبار است: یکی از نظر ارزش ادبی که سبک قائم‌ مقام روی هم‌رفته تابع گلستان سعدی است و دیگر اهمیت تاریخی منشآت. در این باره می‌توان گفت منشآت آیینه‌ی تمام‌نمایی است که حقایق اوضاع اوایل عهد قاجاریه را بی‌کم‌وکاست و عاری از حب و بغض و تزویر و ریا و خویشتن‌داری منعکس می‌نماید؛ چه غالب نوشته‌ها شامل دستورها، فرمان‌ها و گزارش‌هایی است که از جانب شاه و ولی‌عهد صادر شده و مربوط به وقایع روزمره‌ی دربار و دولت و امور جاری کشور بوده است. منشآت قائم‌مقام نخستین بار در سال 1280 ه . ق بر اثر کوشش‌های فرهاد میرزا معتمد الدوله با چاپ سنگی به چاپ رسید. کتاب حاضر تصحیحی است از منشآت قائم‌مقام که به انضمام خطابه‌ی حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی درباره‌ی شرح و احوال و آثار قائم‌مقام به چاپ رسیده است.