بستان الحق

رساله ی بستان الحق با اشاره ای به حوادث عصر مشروطیت و تحولی که در نظام و اندیشه ی سیاسی آن زمان به وجود آمده است، به بررسی مطالبات مشروطیت مبادرت و ساختارهای اجرایی آن را با تشریح آموزه های دینی هماهنگ می سازد. این رساله با گفتاری در علل ترقی و آبادانی اروپا و عقب ماندگی شرق، سخن از توأم بودن ترقی خواهی با باورهای اسلامی می راند. اهمیت قانون در انتظام جامعه و امنیت و قانون خواهی به عنوان مقدمات پیشرفت علمی و فکری، از دیگر مباحث مطرح شده در رساله ی بستان الحق است. بخش دیگری از این رساله مقدمات اخلاقی در سطوح فردی و اجتماعی را در فصل های مختلف به بحث گذاشته است. نویسنده با آغاز از مسائل اخلاقی، به مباحث اعتقادی پرداخته و بر پایه ی آن ها، ضرورت قانون مندی و ترقی خواهی را در جامعه ی ایرانی خاطرنشان می کند. از نظر نویسنده، اجتماع ایرانی به واسطه ی دور ماندن از ترقی و پیشرفت علمی و فکری، به انحطاط اخلاقی در حوزه های شخصی و عمومی گراییده و تنها راه برون رفت از این عقب ماندگی، آگاهی از دانش های جدید، پایبندی به اخلاقیات و سیاست روز است.