کتابی که اکنون با نام « انسان آزاد، آزادی انسان» در دست دارید، پیش از این به عنوان فصل چهلرم مجموعه آثار بیست و چهار منتشر شده است. این مقاله ی بلند دست نوشته ای از علی شریعتی است که در اواخر سال 1355 به تحریر درآمده اما تاریخ دقیق آن مشخص نیست. از آنجا که در متن نوشته اشاره به انتخاب جیمی کارتر به ریاست جمهوری آمریکا می شود. به نظر می رسد که در زمستان 1355 نوشته شده باشد. این نوشته، از جمله آثاری است که ذیل عنوان « اجتماعیت» دسته بندی می شود.

انسان در موقع کار کردن جذب ابزار کار و هدف کار است و بنابراین غافل از خویشتن است. لذا تمام تمدن مادی و همه این فن و صنعت به قیمت لحظاتی ساخته شده و به وجود آمده است که انسان خود را احساس نمی کرده است و ابعاد گوناگون و موارد و مصالح    (( تمدن))، که به قول((مارکس)) مجموعه ای از (( کارهای فشرده است))، مجموعه ای از لحظه هایی در زندگی است که انسان در آن لحظات به واقع زندگی نمی کرده است و ((خود)) نبوده است، و به قول(( هایدگر)) همه به قیمت قربانی شدن زندگی و لحظات آزاد و واقعیت وجود اصلی و حقیقی آدمی است؛ یعنی نتیجه ((غفلت)) از خویشتن است…

انقلاب بهمن 57 در ایران به مثابه یک فروپاشی و انفجار سیاسی و اجتماعی، بازتاب دگردیسی های سیاسی، اجتماعی و طبقاتی و نیز از هم گسیختگی های ارزشی و معنایی گسترده ای بود که در سایه فقدان یک فضای عمومی رسمی و شفاف با پهنای وسیعی در اعماق لایه های مختلف اجتماعی شکل می گرفت. با توجه به چنین زمینه ای کتاب حاضر به بررسی و واکاوای نقش تاثیر انسجام گفتمانی علی شریعتی در ایجاد یک نظم هویتیی و معنایی خاصی پرداخته است که در چارچوب ایدئولوژیک خود توانست به بسیج بخشی از لایه های اجتماعی در حال دگردیسی علیه نماد ها نشانه ها و سمبل های معنایی و سیاسی نظام حاکم یاری رساند.

غرض از انتشار این کتاب ( به یاری خدا) پس از سالیان طولانی این که اولا تمامی آثار دکتر به چاپ رسد و از طرفی درخواست کنندگان و علاقه مندان به این آثار برآورده شود.

…البته ترجمان درک و احساس او نسبت به مسائل اجتماعی و مذهبی و تعهدات اخلاقیش می باشد لازم به تذکر است این کتاب بعدها تجدید چاپ نشد. شاید در برنامه ی آموزشی درس اخلاق تغییراتی حاصل شده بود.

…با توجه به اینکه تمام نوشته های یک نویسنده باید به چاپ برسد تا علاقه مندان به شناخت سیر و رشد اندیشه اش آشنایی بیشتری پیدا کنند و باتوجه به خواست خوانندگان آثار دکتر این چاپ منتشر می شود.

همه چیز باید درخدمت انسان باشد. فلسفه مذهب،علم،تحقیق، تعلیم و تربیت و ادبیات و هنر باید مسئولیت پیامبری جامعه، ملت و نوع شعر را بر عهده گیرند.

خاتمیت،بدین معنی است که پس از پایان رسالت انبیاء:

العلماء ورثه الانب

بی شک وجدان عصر ما از چنین اهانت زشتی نسبت به زن جریحه دار می گردد، اما در گذشته و به خصوص جامعه های ابتدایی، این اصل به بسیاری از زنان محروم و بی سرپرست که خود و احیانا فرزندان یتیم شان برای همیشه از زندگی گرم و امن و سالم خانوادگی محروم می شده اند، امکان آن را می داده است که آینده خویش را که فقر و پریشانی و فساد تهدید می کرد، در پناه مردی که درآن روزگار تنها پناهگاه زن و کودک بوده است نجات دهد و خانواده ی که با مرگ سرخ که در گذشته غالبا سراغ مردن را می گرفت سرپرستش را از دست می داد و متلاشی می شد، سامانی تازه گیرد.

نهضت سوسیالیسم را در جهان، فلاسفه و متفکرینی مانند سن سیمون، فوریه، سه، رابرت اوون، ژرژسان، میشله، لوک ویکتور هوگو، کارلیل، دیکنس، ویکتور کنیدران، لاسال پرودن لوئی، بلان، شارل هارل، ژود برتیس، برنشتاین و دیگران بوجود آوردند و انقلاب کمونیسم زائیده طرز تفکر فلاسفه و نویسندگان بزرگی چون هگل، مارکس،،انگلس پله خانف، تولستوی و ماکسیم گورکی و انقلاب کبیر فرانسه معلول قلم و فکر منتسکیو، ولتر، روسو و امثال آنها بوده است.

مفهوم فرهنگ گویای مبارزه است. فرآهنگ یعنی آهنگ و عزم پیروزی کردن. بدین جهت، وجه تسمیه این کتاب (فرهنگ شرق و غرب) به معنی آهنگ پیروزی کردن غرب است؛ و چگونگی این عزم پیروز شدن را به طور کلی و در اصول دراینجا خواهید یافت که یکی مبتنی بر مبارزه یک فرد در راس است  و دیگری مبارزه همه ملت؛  اولی سبک تاریخی شرقی است و دومی سبک تاریخی اروپایی. زمان حال ترکیبی از سراسر تاریخ گذشته است و در این کتاب سعی برآن است که گذشته تجزیه و تحلیل شود. دراین کار، در مشرق زمین به دو عنصر اصلی آزادگان و بردگان می رسیم. گذشته ای که حال را شکل داده است با دقت بیشتری در این کتاب بررسی می شود.

عشق همواره با شک آلوده است و دوست سرا پا یقین است و شک ناپذیر. از عشق هر چه بیشتر می نوشیم، سیراب تر میشویم و از دوست داشتن هر چه بیشتر، تشنه تر، عشق هرچه دیرتر می پاید کهنه تر می شود و دوست داشتن نوتر.

عشق نیرویی است در عاشق، که او را به معشوق می کشاند؛ و دوست داشتن جاذبه ای در دوست، که دوست را به دوست می برد. عشق، تملک معشوق است و دوس داشتتن تشنگی محو شدن در دوست.

مسئله روشن فکر، مسئله ای است در یک اسل جهانی- همچنین در یک زمینه اجتماعی و منطقه ای- بسیار حساس و مهم و اساسی، مسئله روشنفکر، مسئله ای است که در دنیا پس از قرون وسطی طرح شده و از قرن هفدهم طبقه ای بنام روشنفکر در اروپا تشکیل می شود و بعد از قرن نوزدهم، این طبقه روشنفکر که در اروپا با همین نام و خصوصیت خاص خودش تکوین پیدا، به کشور های غیر اروپایی ( آفریقایی،آسیایی و امریکای لاتینی) را می یابد.