مایکل استنفورد استاد برجسته تاریخ، در این کتاب مهم‌ترین مسائل فلسفی تاریخ و علوم اجتماعی را با کمک مثال‌هایی روشنگر و به زبانی بسیار ساده بیان می‌کند. او با همسنجی بنیادها و ویژگی‌های هستی‌شناسانه، شناخت‌شناسانه و روش‌شناسانهٔ تاریخ، علوم اجتماعی و علوم تجربی می‌کوشد جایگاه متمایز معرفت تاریخی را به‌درستی روشن کرده، به پرسش‌ها و تردیدهای مربوط به اعتبار چنین معرفتی پاسخ‌های مناسب بدهد. بنابراین پس از بحثی کوتاه دربارهٔ چیستی فلسفهٔ تاریخ و رابطه و نسبت میان تاریخ، فلسفه و علوم اجتماعی به بررسی مسائل و موضوع‌های بسیار مهم و پایداری مانند علت، تبیین، عینیت، حقیقت و معنا می‌پردازد. فصل پایانی کتاب هم دربرگیرندهٔ بحث جالبی در پاسخ به این پرسش است که آیا تاریخ پایان یافته است؟

اوپک در اواخر ۱۹۶۰ میلادی تأسیس شد و فؤاد روحانی در دومین کنفرانس (فوریه ۱۹۶۱) به دبیرکلی آن برگزیده شد. یادداشت‌های او شامل مسائلی است که در فاصله‌ی چهارمین کنفرانس (خرداد ۱۳۴۱) و نشست مشورتی فروردین ۱۳۴۳ که هر دو در ژنو برگزار شد اتفاق افتاد. در کنفرانس چهارم سه قطعنامه به شماره‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ به تصویب رسید و روحانی مأموریت یافت که برای اجرای مفاد آن‌ها به مذاکره با کمپانی‌ها بپردازد.

روحانی همین ماجرا را طی مقاله‌ای با عنوان «یادی از نظریه و روش دولت ایران نسبت به اوپک در سال‌های اول تأسیس آن سازمان» در ۱۱ مهر ماه ۱۳۷۵ انتشار داده است.

ویراستاران کتاب که از همکاران روحانی در سازمان اوپک بوده‌اند، پس از دستیابی به یادداشت‌های روزانه‌ی او با تحقیق در اسناد آزادشده‌ی وزارت خارجه ایالات متحده و بریتانیا و نیز اسناد شرکت نفتی توتال فرانسه بیست فصل کتاب را، از ایجاد سازمان اوپک دبیرکلی روحانی، تصویب قطعنامه‌ها، مذاکره با شرکت‌های نفتی و رویه‌ی شاه و دولت ایران در قبال اوپک تا پایان دبیرکلی روحانی، به‌طور مشروح نگاشته‌اند و جای‌جای آن را به یادداشت‌ها و مقاله‌ی روحانی ارجاع داده‌اند. ویراستاران در ادامه سرگذشت اوپک را تا تنظیم و تقدیم قرارداد الحاقی به مجلس شورای ملی دنبال کرده‌اند. بدنه‌ی اصلی کتاب پژوهش و نگارش ویراستاران و یادداشت‌ها و مقاله‌ی روحانی پیوست‌های کتاب است.

تاریخ جهان تحولات و رخدادهای بشر را در چهل فصل از عصر حجر تا انرژی هسته‌ای با زبانی بسیار ساده و صمیمی، بی‌تکلف، شیرین و جذاب روایت می‌کند، چنان‌که کثیری از خوانندگان آن در گروه‌های سنی و سطوح آموزشی مختلف گفته‌اند از مطالعه‌ی این کتاب نه‌تنها بسیار لذت برده‌اند، بلکه آن را دریچه‌ی نوینی به جهان تاریخی و تاریخ جهان یافته‌اند و بر آن شده‌اند که با کتاب‌های دیگری، مطالعه تاریخ را پی بگیرند. مفسر لوس آنجلس تایمز  می‌گوید گامبریچ به تاریخ جان می‌بخشد و خواننده را همراه خود در سفینه‌ای زمان‌پیما بر فراز تاریخ جهان به پرواز درمی‌آورد و او را همواره در طول کتاب به سیر و سلوکی فکری و عاطفی میان گذشته و حال وامی‌دارد.
گامبریچ فصل پایانی کتاب با عنوان «بخش کوچکی از تاریخ که من خود در آن زیسته‌ام» را این‌گونه به پایان می‌برد: «اکنون هر زمان یک زلزله، یک سیل، یک توفان سهمگین، قحطی و خشکسالی و بلایای دیگر در نقاط دورافتاده‌ای از جهان، مردان، زنان و کودکان زیادی را به کام مرگ می‌برد، هزاران انسان در کشورهای ثروتمند، پول و نیروی‌شان را برای یاری‌رساندن به بازماندگان آن‌ها به‌کار می‌گیرند. چنین نیکوکاری‌هایی در گذشته صورت نمی‌گرفت. بنابراین همچنان حق داریم به آینده‌ای بهتر امیدوار باشیم.»

بسیاری موج اول فمینیسم را در ارتباط با پیشرفت‌های فکری و اقتصادی قرن نوزدهم، به‌ویژه لیبرالیسم و انقلاب صنعتی می‌دانند و بر این نظر تأکید دارند که انقلاب صنعتی با کشاندن کار به خارج از خانه و دادن اوقات فراغت به زنان طبقهٔ متوسط، فرصت عملی شدن آن ایده را فراهم کرد. در واقع با انقلاب صنعتی جنبش بورژوازی غرب استثمار نیروی کار زنان و دختران جوان را در پیش گرفت و کار سخت و طاقت‌فرسا در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را علاوه بر کار منزل به آن‌ها تحمیل کرد. باید عجله کنیم، چون به خانه که می‌رسیم، کارمان تازه آغاز می‌شود؛ چیزهای زیادی ما را فرا می‌خوانند، کاش ده تا دست داشتیم و به کارشان می‌گرفتیم. کودک را با نهایت مراقبت می‌خوابانیم و همه چیز را برای آمدن تو آماده می‌کنیم: تو غذایت را می‌خوری و بی‌درنگ به رختخواب می‌روی، و تا روز بعد تن و بدن خود را می‌آسایی. اما ما! افسوس! خواب خوشی نخواهیم داشت، چون کودک بیدار می‌شود و گریه سر می‌دهد، و روز بعد، با دمیدن سپیده‌دم، باز وقت کار در مزرعه است. کتاب حاضر با رویکردی علمی تاریخ جنبش فمینیستی را به تفصیل باز می‌گوید و ریشه‌های کهن آن را بازمی‌کاود.

بسیاری موج اول فمینیسم را در ارتباط با پیشرفت‌های فکری و اقتصادی قرن نوزدهم، به‌ویژه لیبرالیسم و انقلاب صنعتی می‌دانند و بر این نظر تأکید دارند که انقلاب صنعتی با کشاندن کار به خارج از خانه و دادن اوقات فراغت به زنان طبقهٔ متوسط، فرصت عملی شدن آن ایده را فراهم کرد. در واقع با انقلاب صنعتی جنبش بورژوازی غرب استثمار نیروی کار زنان و دختران جوان را در پیش گرفت و کار سخت و طاقت‌فرسا در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را علاوه بر کار منزل به آن‌ها تحمیل کرد. باید عجله کنیم، چون به خانه که می‌رسیم، کارمان تازه آغاز می‌شود؛ چیزهای زیادی ما را فرا می‌خوانند، کاش ده تا دست داشتیم و به کارشان می‌گرفتیم. کودک را با نهایت مراقبت می‌خوابانیم و همه چیز را برای آمدن تو آماده می‌کنیم: تو غذایت را می‌خوری و بی‌درنگ به رختخواب می‌روی، و تا روز بعد تن و بدن خود را می‌آسایی. اما ما! افسوس! خواب خوشی نخواهیم داشت، چون کودک بیدار می‌شود و گریه سر می‌دهد، و روز بعد، با دمیدن سپیده‌دم، باز وقت کار در مزرعه است. کتاب حاضر با رویکردی علمی تاریخ جنبش فمینیستی را به تفصیل باز می‌گوید و ریشه‌های کهن آن را بازمی‌کاود.

این پژوهش نگاهی انتقادی به مطالعات قومی از دیدگاه روش‌شناسی دارد و برآن است تا مسائلی نظیر قومیت، ملیت و هویت را با نگاهی نقادانه به مطالعات قومی در غرب و شیوهٔ تعمیم غیرتاریخی مفاهیم قومیت، قوم‌گرایی و قبایل به جوامعی نظیر ایران مورد ارزیابی قرار دهد.
نویسنده برآن است آن‌چه در ادبیات کنونی علوم سیاسی و جامعه‌شناسی به قومیت و ناسیونالیسم قومی موسوم است در گذشتهٔ ایران قابل مشاهده نیست و تنها از اواسط قرن بیستم به‌بعد است که تلاش‌هایی در جهت سیاسی‌کردن مسائل زبانی و مذهبی صورت گرفته است. وی در پاسخ به این سؤال که چه عواملی در تلاش برای سیاسی‌کردن این مسائل در ایران معاصر نقش داشته است، معتقد است که تنها یک چارچوب نظری مبتنی بر جامعه‌شناسی تاریخی ایران قادر به پاسخ‌گویی به این سؤال است. نویسنده چارچوب نظری خود را که براساس سه متغیر اساسی دولت مدرن اقتدارگرا، مبارزهٔ نخبگان سیاسی و تأثیر سیاسی بین‌المللی استوار است، در رابطه با تحولات کردستان، آذربایجان و بلوچستان ایران به‌کار می‌گیرد تا اعتبار تجربی آن را به سنجش گذار

تقریباً همهٔ ما واژهٔ «دولت» را کم‌وبیش در موقعیت‌های مختلف به کار می‌بریم زیرا می‌دانیم چیزی به‌نام دولت وجود دارد و نقش بسیار مهمی در زندگی اجتماعی ما بازی می‌کند. ولی علی‌رغم آگاهی از وجود و اهمیت دولت، نمی‌توانیم آن را به‌روشنی تعریف کنیم و بگوییم چرا چنین اهمیت فوق‌العاده‌ای در زندگی ما دارد. کتابی که پیش‌رو دارید نه‌تنها به پرسش از چیستی و اهمیت دولت پاسخ‌های روشن و معتبری می‌دهد بلکه تصویری از تحول تاریخی دولت ترسیم می‌کند تا نشان دهد که در سال‌های آغازین هزارهٔ سوم دولت چه وضعیتی دارد و چه چشم‌اندازی را می‌توان برای آن تصور کرد.