کتاب پیش‌رو گزیده چند مقاله از آنتونیو گرامشی است.

این مقالات همگی به دوران تولد فاشیسم در ایتالیا مربوط می‌شوند؛ دورانی که در بنیتو موسولینی درحال قدرت‌گیری بود و چپ هیچ برنامه منسجمی برای مبارزه با این موج جدید در چنته نداشت. گرامشی را باید در دل همین وضعیت نومیدانه جست؛ وضعیتی که در آن هیچ امیدی برای بهبود وجود ندارد و گویی هیچ کورسویی از رهایی به‌چشم نمی‌آید.

اگر بتوان امروزه از گرامشی درسی گرفت، این درس هماره درک رادیکالیته نهفته در این نومیدی است.

این مجموعه دانش سیاسی حاوی گفتارهایی با عناوین متنوع است، به‌عنوان مثال: «مسائل بنیادی در فلسفه سیاسی»، «تغییرات نوین در تفکر سیاسی و اقتصادی در غرب: رویکردهای لیبرال جدید»، «مکتب فرانکفورت: نقد آیین‌های اثباتی و نقد جامعه‌شناسی انتقادی»، «مکس وبر و نقش اسلام در جامعه‌شناسی مذهبی»، «تحولات در رابطه دولت و جامعه مدنی در خاورمیانه»، «تئوری وابستگی و نقد توسعه‌نیافتگی: درآمدی به رشد فکری آندره گوندر فرانک»، «از دیالکتیک تمدن‌ها تا دیالوگ متون»، «ایدئولوژی و فرهنگ سیاسی گروه‌های حاکم در دوران پهلوی»، «جامعه مدنی، قدرت و ایدئولوژی: موانع در راه تحقق جامعه مدنی در ایران»، «کاریزما، سنت و قانون: منابع مشروعیت سیاسی در ایران» و «ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران».

کتاب «بانوی آهنین» اثری نوشته «جان کمپل» است که اولین بار در سال 2009 به انتشار رسید. در این کتاب که به‌عنوان منبع الهام برای ساخت فیلم «بانوی آهنین» استفاده شده است، زندگی اولین نخست‌وزیر زن در بریتانیا را پی می‌گیریم ـ از دوران کودکی و نوجوانی او در «گرانتام» تا نبرد غیرمنتظره او با «ادوارد هیث» برای رهبری حزب محافظه کار و کنار رفتن همیشگی او از قدرت. این کتاب، شرحی خارق‌العاده از زنی خارق‌العاده است. «جان کمپل» زنی بلندپرواز و مصمم را به تصویر می‌کشد که کارش را با ترس و تردید آغاز می‌کند اما پس از وقوع جریانات «فالکلند»، خودرأی‌تر و بی‌پرواتر می شود و در نهایت، اعتماد همکارانش را از دست می‌دهد.

استالین زندگی‌نامه‌ جامع ایوسیف استالین، رهبر شوروی، از کودکی تا مرگ است. ادوارد رادزینسکی، نویسنده‌ کتاب، چند زندگی‌نامه دیگر نیز درباره‌ شخصیت‌های تاریخی روسیه نوشته است و همچنین به نوشتن نمایش‌نامه هم شهرت دارد. وی در نوشتن این زندگی‌نامه از اسناد و مدارکی فوق‌محرمانه استفاده کرده که پیش از فروپاشی شوروی در دسترس نبوده‌اند و اینگونه از چند راز بزرگ ازجمله؛ راز مرگ استالین پرده برداشته است. رادزینسکی، بدون اینکه دست به تحریف وقایع بزند، روایتی نسبتاً دراماتیک از زندگی استالین و تاریخ روسیه در آن سال‌ها ارائه می‌دهد. چنان‌که خود رادزینسکی می‌گوید، هدفش بیش از نمایش شخصیت استالین، توصیف زمانه‌ای بوده که دیگر گذشته و از یاد رفته است. استالین مستقیماً از زبان روسی ترجمه شده و در سال 1394 برنده‌ جایزه‌ کتاب سال شده است.

بروز پدیدۀ توتالیتاریسم در غرب و شرق اروپا، نظریه‌پردازان علوم سیاسی و اجتماعی را به بازبینی جدّی در برداشت‌های سیاسی و اجتماعی خویش وادار کرد و به مطالعات گسترده‌ای دامن زد که هم تأمل در قوانین اساسی را شامل می‌شد، هم سنجش مجدد نقش و فعالیت سازمان‌های صنفی و سیاسی را در بر می‌گرفت و هم ارزیابی اندیشه‌ها را ایجاب می‌کرد. کتاب حاضر مشتمل بر تعدادی از مقالات و مباحث مهمی است که در نتیجۀ این مطالعات منتشر شدند.

خزان خود كامه رمانی است از گابریا گارسیا ماركز كه درباره ژنرال پیری است كه بین 107 و 232 سال دارد و 5هزار بچه نامشوع به دنیا آورده است. دیكتاتوری شكاك و هذیان‌گو كه بر كشور استوایی كوچكی در منطقه كارائیب فرمان می‌راند و تن تنهایش را در كاخ فرسوده‌ای آلوده به تاپاله و فضله حیوانات به این سو و آن سو می‌كشد. این رمان كه هجو‌نامه‌ای تلخ از زندگی دیكتاتور‌های آمریكای جنوبی است، سبك نگارش خاصی دارد و با همه آثار گابریل گارسیا‌ ماركز فرق دارد. متن بدون جداكردن پاراگرف‌ها از یكدیگر و تقریباً بدون فواصل لازم دنبال می‌شود. جمله‌های طولانی گاه تا یك فصل فقط با ویرگول از هم جدا شده‌اند.

پری آندرسون مورخ و نظریه‌پرداز بزرگ بریتانیایی در سال 1938 متولد شد. او از پایه‌گذاران مکتب مارکسیسم است. آندرسون در کتاب پیش‌رو به بررسی تاریخ قرن شانزدهم اروپا و چگونگی رشد و شکل‌گیری حکومت‌های استبدادی با هدف پاسخگویی به مسائل امروزی پرداخته است. او سعی دارد در این اثر شکاف عمیق مابین اندیشه‌های دو گروه مورخان و فیلسوفان مارکسیست را از بین برده و تجارب تاریخی و ایدئولوژی را با یکدیگر هم‌سو سازد.

شاید به‌نظر رسد دیدگاه‌‎ها و اندیشه‌های تورن در پیوند با جوامع «پساصنعتی» طرح می‌شود و نمی‌تواند برای جامعۀ «شبه‌صنعتی» ایران رهاوردی داشته باشد. این شبهه هم وارد است و هم وارد نیست؛ وارد است، زیرا بسیاری از مفاهیم نظری و مصادیق عملی که نظریۀ تورن را شکل می‌دهد، برآمده از تحولات تاریخ غرب و وضعیت امروزی جوامع «اطلاعاتی» است و پاره ای از نظرات او مانند تقدم کنش اجتماعی بر کنش سیاسی بر جوامعی صادق است که پس از کسب حقوق سیاسی، در پی کسب حقوق فرهنگی‌اند و طرح بحث «جنبش‌های اجتماعی در کشورهای غیردموکراتیک» در این کتاب نیز برآمده از همین ملاحظه است. اما این شبهه از دیگر سو وارد نیست، زیرا نظریۀ تورن بیانگر صورت‌بندی جدیدی از میان کنش‌های اجتماعی است که کنشگر کانونی آن نه اصلاحگر دینی، دولت ملی و طبقۀ اقتصادی که کنشگر انسانی است.

یکی از مهم ترین رهاوردهای نظری تورن برای جامعۀ ایرانی کمک به داشتن درکی بهتر در رویارویی با مدرنیته است؛ چیزی که دست‌کم از زمان عباس‌میرزا یکی از پیچیده‌ترین پرسش‌ها و دشواره‌های ما ایرانیان بوده است. دو قرن از رویارویی جامعۀ ایرانی با مدرنیته می‌گذرد؛ مواجهه‌ای که گاهی چهره‌ای شوق‌آفرین و رهایی‌بخش و گاهی سیمایی دردناک و هراس‌انگیز به خود گرفته است. گاهی از آن به تلبیس ابلیس و گاهی به تنها راه رهایی یاد شده، اما یک چیز روشن است و آن اینکه جامعۀ ایرانی هنوز نتوانسته نسبت خود را با مدرنیته تعیین کند و در هزارتوی تردید میان پناه‌بردن به گذشته یا فرار به آینده سرگردان است.

اینکه کمونیسم در حرکت برای «تغییر جهان»، خود تا چه حد دستخوش تغییر شده، ماهیت این تغییر چیست، و چه پیامدهای سیاسی‌ای به‌بار آورده، مسائله‌ای است که مطالعهٔ آن ضروری می‌نماید.

کتاب حاضر، در این راه ارزش‌هایی نمایان دارد و از سه مزیت عمده برخوردار است: نخست اینکه جنبه توصیفی واقع‌بینانه‌ای دارد که از پیشداوری فارغ است؛ دوم اینکه به زبانی نگاشته شده که درک مطلب را بدون داشتن اطلاعات قبلی بالنسبه گسترده از مارکسیسم کاملاً ممکن می‌سازد؛ و آخر اینکه نویسندهٔ آن به تجربه‌های ملموس و عینی سال‌ها اقامت در شوروی و کشورهای «بلوک شرق» اتکا دارد.

کتاب «مبارزه علیه وضع موجود» تاریخچه‌ای از نقش تأثیرگذار فوق‌العاده ضدفرهنگ در زندگی فرهنگی و سیاسی آلمان غربی است. نویسنده این کتاب « سابینه فون دیرکه» با بررسی جنبش‌های ضدفرهنگی نوپا در آلمان غربی طی دهه 1950 آغاز به‌کار کرد. او سپس به سراغ گزارش ظریف جنبش دانشجویی دهه 1960 می‌رود ، و توصیف سازگاری آن با نظریه‌های مارکوزه، آدورنو و بنیامین، و سپس حمله خود به مفاهیم «بورژوازی» استقلال هنر و فرهنگ را بازگو می‌کند. وی در ادامه توسعه بعدی زیبایی‌شناسی بنیادی و تأثیرات تروریسم چپ بر فضای سیاسی آلمان را بررسی می‌کند. در فصل‌های بعدی به «داگ تاژسایتونگ»، جنبش بوم‌شناسی و ظهور حزب سبزها توجه شده است.

«سابینه فون دیرکه» در پایان با طرح این سؤالات که آیا تحولی که این کتاب دنبال می‌کند ـ از نقدهای متأثر از مارکسیست به فرهنگ و جامعه گرفته تا مواضع چپ‌گرایانه متنوع‌تر – نشان‌دهنده پیشرفت است یا خیانت به آرمان‌های رادیکال. کتاب «مبارزه علیه وضع موجود» با جاه‌طلبی در مورد چپ آلمان، سهم مهمی در درک ما از تاریخ اروپا پس از جنگ دارد.

لیا اوپی یازده‌ساله و نابالغ، به‌عنوان پیشگامی جوان، به حرکت جمهوری سوسیالیستی خلق آلبانی به‌سوی آزادی که رهبران کشور وعده‌اش را داده‌اند، کمک می‌کند. سپس، به‌ناگاه دیوار برلین و ستون‌های ایدئولوژیک جامعه فرومی‌ریزند و مجسمه استالین ـ که او را رهبری مهربان و دوستدار کودکان می‌دانست ـ به زیر کشیده می‌شود.

آلبانی به‌همراه دیگر کشورهای پساکمونیستی، انتقالی آشفته را برای پیوستن به دنیای ««بازار آزاد»» آغاز کرد؛ ملغمه‌ای از فساد اقتصادی و جنایات سازمان‌یافته. پدرش با وجود داشتن اعتقادات چپ رادیکال، مجبور شد کارگران کارخانه را اخراج کند. مادرش با الگو قراردادن مارگارت تاچر، سیاستمداری محافظه‌کار شد، و نگرانی‌های نوجوانانه لیا اوپی درباره زندگی آینده به صخره سخت واقعیت برخورد کرد.

نویسنده توصیف دوران بلوغ خود را که همزمان با گذار کشور از تحولات سیاسی است، با پرسش‌هایی درباره رابطه بین امر شخصی و امر سیاسی و نگاه به موضوع آزادی پیوند می‌دهد؛ اینکه آزادی چیست و برای چه کسانی است؟ و چه کسی واقعاً آزاد است؟