حوزه‌ی علمیه‌ی معاصر قم پهن‌دشتی است که جریان‌ها و مکاتب فکری گوناگونی را در دل خود پرورش داده است. برای توصیف نقشه‌ی این پهن‌دشت و جریان‌های فکری آن کافی است نگاهی گذرا بیندازیم به حجم اختلاف بین سازوکارهای اجتهاد در شریعت، کیفیت مواجهه با دشواره‌های استنباط و منابع تشریع، ابزارهای علمی برساخته‌ی دیگران و امکان بهره‌وری از آن در فقه. علاوه بر این می‌توان نگاهی انداخت به اختلافات بر سر مسائل مستحدثه که بر ماهیت تکاپوهای حوزوی سایه افکنده است. توسعه، ارتقای سطح زندگی و پیدایش نظریه‌های جدید در علوم انسانی ارائه‌ی پاسخ‌های اسلامی را ضروری می‌سازد. مجموعه‌ی پیش رو درصدد است با بیان اولویت‌های هریک از جریان‌های فکری حوزه، پاسخ‌ها و چاره‌اندیشی‌های‌شان را نشان دهد.

فرهنگ پسامدرن در مدخل‌های گوناگون خود مهم‌ترین چهره‌ها، نظریه‌ها، مفاهیم و اصطلاحات پسامدرن را معرفی می‌کند و دامنه‌ی این معرفی را به حوزه‌های متنوع فرهنگ و اندیشه همچون فلسفه، ادبیات و هنرها، دانش‌های طبیعی و اجتماعی، دانش‌های محض، الاهیات، اخلاق، سیاست، روش‌شناسی، ایدئولوژی، اندیشه‌ی اقتصادی و جنبش‌های نوظهور اجتماعی و فکری معاصر گسترش می‌دهد. ازهمین‌رو، مدخل‌های این فرهنگ که در عین فشردگی پروای دقت و عمق نیز داشته اند می‌توانند برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های گوناگون سودمند باشند و به‌عنوان آغازگاهی برای مطالعات جهت‌دارتر و ژرف‌تر به آنان خدمت کنند.

زایش تراژدی از درون روح موسیقی نخستین کتاب نیچه و درواقع، خاستگاه عمده‌ی اندیشه‌های وی در مواجهه با مسائل مهمی چون معنای زندگی، بدبینی، هنر و نهیلیسم دوران مدرن است. از یک‌سو، ماده‌باوری علمی و از میان رفتن حال‌وهوای دیونوسوسی انسان پساـ‌سقراطی و اهل علم مدرن را از «تسلای متافیزیکی» بی‌بهره کرده است، تسلایی که می‌توانست آرام دل او در گیرودار مواجهه با واقعیت ترسناک گذر زمان و مرگ ناگزیر آدمی باشد؛ از دیگر سو، رنگ و رو باختن اسطوره‌ها و زندگی در جهانی یکسره تهی از همه‌ی آن‌چه درخشان و مسحورکننده است، انسان مدرن را به «انسانی بدون اسطوره و هنر» بدل کرده است که هنرش تنها می‌تواند نمایش کوتاه و تندگذر «مشاهیر» باشد. نخستین کتاب نیچه که نوشته‌ی حاضر شرح و تفسیری دقیق بر آن است، حاصل نخستین تلاش وی برای یافتن چاره‌ی وضعیت چنین انسان مدرنی از رهگذر نگریستن به سرشارترین مردمان همه‌ی دوران‌ها و معجون سحرانگیز آن‌هاست ـ یونانیان عصر آرکائیک و هنر شورانگیز و تسلابخش تراژدی.

کتاب حاضر سرگذشت یک دهکده‌ی کوچک و پر گل‌ولای عرب است که از دزدان دریایی و جنگجویان مذهبی گرفته تا دیکتاتورها طی سالیان بر آن حکمروایی داشتند. کسی تصور نمی‌کرد که این دهکده‌ی کوچک روزی به شهری بدل شود که لقب سریع‌ترین شهر دنیا را به خود اختصاص دهد. در ۱۹۶۰، دوبی سفری آغاز کرد که از هر آن‌چه عرب‌ها در چندین صدسال انجام داده بودند، هیجان‌انگیزتر بود. شهر با گذشت زمان بزرگ‌تر و درخشان‌تر شد. دهکده‌نشینان که پدران‌شان ملخ می‌خوردند، حال رداهای شفاف گلدوزی‌شده به تن می‌کردند و سالمندان بی‌سواد با جت‌های شخصی به خرید می‌رفتند.
دوبی: سریع‌ترین شهر دنیا کتابی است که به چگونگی شکل‌گیری شهر دوبی و توسعه‌ی آن به‌صورت داستانی می‌پردازد و خواننده را در عین این‌که با خود همسفر می‌کند، اطلاعات مفیدی نیز در اختیارش می‌گذارد.

این کتاب برای همه‌ی جامعه‌شناسان و غیرجامعه‌شناسانی نوشته شده است که در نظر دارند با استفاده از نظریه‌های ارتباطی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی به بررسی مسائل و پرسش‌های عمومی جامعه‌شناختی بپردازند. جامعه‌شناسی ارتباطات از دستاوردهای علمی حوزه‌های دیگر استفاده می‌کند. به‌طور مشخص، تحول نظری در عرصهٔ فلسفه‌ی زبان و زبان‌شناسی، و در پی آن، نظریه‌های معناشناسی و نشانه‌شناسی، نظریه‌های اطلاعات، و بیش از همه نظریه‌های جامعه‌شناختی بر پیدایش و رشد نظریه‌های ارتباطی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی تأثیر داشته‌اند. مؤلف مطالب کتاب را با توجه به تأثیر این نظریه‌ها تنظیم و تدوین کرده است.

دانشگاه هاروارد نقشی بس مهم و تعیین‌کننده در سرنوشت جهان ایفا کرده چرا که بسیاری از رهبران سیاسی اقتصادی اجتماعی صنعتی جهان در آن آموزش دیده‌اند یا از تجربه و دانش درس‌خوانده‌های آن مرکز بهره‌مند شده‌اند. این کتاب حاصل پژوهش گروهی از برجسته‌ترین پژوهشگران این دانشگاه درباره‌ی موضوعات مهمی چون اخلاق، سیاست، استراتژی، سازمان‌دهی، یادگیری سازمانی، جانشینی، فرهنگ سازمانی و خلاقیت است که با بهره‌گیری از تجربیات اجرایی در سازمان‌های بزرگی چون دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، بریتیش پترولیوم، هیولیت پکارد، بی‌بی‌سی، ناسا و مانند این‌ها رقم خورده است.

محتوای مقالات بیشتر با فلسفه و سرشت رهبری و ویژگی‌های آن سروکار دارد به‌گونه‌ای که خواننده را به اندیشیدن درباره‌ی این کیفیت‌های مهم انسانی وامی‌دارد. درست است که هر مدیر و هر رهبری، از جامعه و فرهنگی که در آن رشد کرده اثر می‌پذیرد ولی این ما را از مطالعه و پژوهش درباره‌ی درون‌مایه‌ی کیفیت رهبری بی‌نیاز نمی‌سازد که هیچ، خود می‌تواند انگیزه‌ای باشد برای این‌که ببینیم چگونه می‌توانیم از حاصل اندیشه‌ها و پژوهش‌های متفکرانی که در فرهنگ و اجتماعی دیگر رشد کرده‌اند برای مدیریت بهتر زندگی و اجتماع خود بهره‌مند شویم.

حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ در ترکیه به قدرت رسید. این حزب از آن زمان، با فاصله‌گرفتن از یک موضع سخت عقیدتی، به رهیافتی محافظه‌کارتر و گرایشی دموکرات‌تر گرائیده است. م. هاکان یاووز، اندیشمند برجسته‌ی ترک با نقد و بررسی این دو سودایی حزب عدالت و توسعه، به چگونگی رویکرد حزبی سیاسی و پایبند به ایدئولوژی عمیقاً دینی، به تساهل و دموکراسی، و نیز پرسش بنیادین امکان تعدیل رفتار و عقیده گروه‌های تندرو اسلامی در فرایندی لاجرم تعاملی با یک نظام سیاسی قانون‌محور و رقابتی می‌پردازد.

چیرگی واقعیات سیاسی بر عقاید و اصول جزمی ــ و تحلیلی که نویسنده از خیزش و تکامل حزب عدالت و توسعه و پیروزی آن در انتخابات سال ۲۰۰۷ ارائه می‌دهد، کم‌وبیش در سایر کشورهای مسلمانِ مواجه با چالش‌های مشابه و قابل عبور است. کتاب، با پرداختن به مسائلی اساسی، ازجمله مشارکت سیاسی، اقتصاد، امنیت داخلی، مسئله‌ی کردها و تلاش ترکیه برای پیوستن به اتحادیه‌ی اروپایی، پژوهشی استادانه از سیاست‌ورزی مدرن ترک اسلامی ارائه می‌دهد، که می‌تواند مورد استفاده طیف گسترده‌ای از خوانندگان ــ دانشجویان، کارشناسان و سیاستگذاران ــ قرار گیرد.

م. هاکان یاووز، استاد بخش علوم سیاسی و مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه یوتا در آمریکا است. کتاب‌های ظهور ترکیه‌ی نوین: دموکراسی و حزب عدالت و توسعه (۲۰۰۶) و هویت سیاسی اسلامی در ترکیه (۲۰۰۵) از جمله آثار او است.

کتاب اقتصاد سیاسی نظامی‌گری امریکا در جست‌وجوی علت تشدید تازش‌های نظامی امریکا در سال‌های اخیر نیروی تعیین‌کننده‌ای را معرفی می‌کند که سوق‌دهندهٔ مبارزه برای پیشبرد جنگ و نظامی‌گری است: یعنی بهره‌برداران پرنفوذ از توسعهٔ نظامی و منافع جنگ، یا همان مجتمع نظامی صنعتی. نویسنده ضمن استنتاج از نظریه‌ها و گزارش‌های تجربی ممتاز دربارهٔ امپریالیسم و نظامی‌گری، تمایز روشنی بین امپریالیسم کلاسیک و امپریالیسم ارتش‌سالارانه قائل می‌شود.

او روشن می‌سازد که چگونه امپریالیسم انگلی ارتش‌سالارانه به‌تدریج پویایی را به‌وجود می‌آورد که از بطن آن یک دستگاه عریض و طویل نظامی با تمایل به جاودانگی بیرون می‌آید و به یک امپراتوری نظامی دیوان‌سالاری تحول می‌یابد.

نویسندهٔ کتاب دکتر اسماعیل حسین‌زاده، استاد اقتصاد در دانشگاه دریک در ایالت آیوا در ایالات متحده است.

درحالی‌که علم مدرن، هنوز عمومی‌ترین منبع قابل رجوع برای حل مسائل زندگی است، علم‌ورزی در جامعه‌ی ایرانی، بحث‌انگیز شده است. هر فصل کتاب به مسأله‌ای اختصاص دارد و پرسش‌هایی از این نوع که فلسفه‌ی وجودی دانشگاه و الزاماتِ ساختی کارکردی او چیست؟ انسان دانشگاهی کیست و چه اخلاقیاتی دارد؟ کدام تحوّلات نوپدید در علم روی می‌دهد؟ بازار دانش چه قواعدی دارد؟ پرسش کارآفرینی از دانشگاه چیست؟ علوم انسانی در این دیار با چه مسائلی دست به گریبان‌اند؟ دانش بومی و اسلامی‌شدن دانشگاه چه مقوله‌ای است؟ آیا دانشکاران ایرانی، نقشی از اعمال و معانی روزمره‌ی خود را بر دانشِ جهانی می‌زنند؟ استقلال و آزادی آکادمیک چه حکایتی دارد و از دست دانشگاه، برای توسعه‌ی اجتماعی چه برمی‌آید؟

خواست به‌حق ما از اندیشه این است که ابهام‌ها و تیرگی‌ها را بزداید و به واقعیت نظم و روشنی بخشد. کلمه‌ی پیچیدگی فقط گویای تردید، سردرگمی و ناتوانی ما در تبیین ساده، نام‌گذاری واضح و نظم‌بخشیدن به اندیشه‌های‌مان است. تعریف ابتداییِ کلمه‌ی پیچیده هیچ روشنی و وضوحی به‌دست نمی‌دهد: آن چیزی پیچیده است که نتوان آن را در قالب یک واژه‌ی اساسی خلاصه کرد؛ قانونی برایش وضع کرد و تا حد یک ایده‌ی ساده فروکاست. ادگار مورن (جامعه‌شناس فرانسوی) در این کتاب، درآمدی بر اندیشه‌ی پیچیده را طرح می‌کند. اگر پیچیدگی نه کلید جهان بلکه چالشی است پیش روی ما، پس اندیشه‌ی پیچیده نیز نه اجتناب از این چالش یا حذف آن بلکه اندیشه‌ای است یاری‌گر در رویارویی با این چالش و حتی گاه غلبه بر آن.

این اولین کتاب به زبان انگلیسی است که به‌طور کامل به فلسفه‌ی علوم اجتماعی در سنت قاره‌ای اختصاص داده شده است. کتاب حاضر به دنبال نشان دادن ماهیت منحصربه‌فرد رویکرد قاره‌ای به فلسفه‌ی علوم اجتماعی است و سنت قاره‌ای را در تقابل با سنت انگلیسی ـ امریکایی قرار می‌دهد. این کتاب به سنت‌های هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریه‌ی انتقادی اختصاص دارد و متون و آراء نظریه‌پردازان کلیدی این حوزه ازجمله گادامر، ریکور، دریدا، نیچه، فوکو، مکتب فرانکفورت اولیه و هابرماس را بررسی می‌کند. رویکرد بدیع نویسنده با دنبال کردن ریشه‌های فکری آراء متفکران برجسته‌ی قرن بیستم تا یونان و روم باستان، مسیحیت قرون وسطی،‌ روشنگری و رمانتیسم، عمق تاریخی آن‌ها را نشان می‌دهد. نویسنده در طول این اثر بر اهمیت فهم تاریخی انگشت می‌گذارد تا به این وسیله خصلت متمایز و اومانیستی فلسفه‌ی علوم اجتماعی قاره‌ای را نشان دهد.
ایون شرت عضو هیئت علمی پژوهشی دپارتمان فلسفه‌ی دانشگاه آکسفورد است. او در دانشگاه‌های کمبریج، ادینبورو، و ولز تدریس کرده و مؤلف کتاب دیالکتیک مثبت آدورنو است.