دائره المعارف تشیع دربردارنده حدود بیست هزار مقاله تالیفی است. این مجموعه, فرهنگ اسلام و تشیع را به مرکزیت ایران به عنوان مهم ترین و کهن ترین مهد تشیع در بر می گیرد. معارف و موضوعات عمده دائره المعارف تشیع عبارتند از:
1. شرح مفاهیم کلیدی و اعلام قرآن کریم همراه با معرفی خود قرآن, یکصد و چهارده سوره قرآن و آیه های معروف آن
2. شرح و توضیح احادیث معروف و اصطلاحات علم الحدیث و تاریخ حدیث, و معرفی بیش از ده هزار تن از راویان حدیث
3. اصطلاحات فقهی بر مبنای مدارک قدیم و جدید شیعی و گاه با تطبیق با فقه دیگر مذاهب اسلامی
4. اصطلاحات اصول فقه و تاریخچه آن و اجتهاد و نظایر آنها
5. اصطلاحات کلامی بر مبنای مدارک قدیم و جدید شیعه و گاه تطبیقی, همچنین معرفی فرقه های شیعی
6. ادعیه, شامل معرفی اکثر دعاهای مروی از ائمه اظهار و اصحاب ائمه
7. اصطلاحات منطقی
8. اصطلاحات فلسفی
9. اصطلاحات عرفانی
10. زندگی نامه اعلام اسلام و تشیع و در درجه نخست سیره نبوی و سیره ائمه اطهار و صحابه و رجال علوم اسلامی از فلاسفه, فقها , عرفا, علما, مفسران , محدثان, متکلمان و هنرمندان
11. معرفی رجال تاریخی و حوادث تاریخی مهم اسلام و شیعه نظیر غزوات , جنگ ها , صلح ها, و پیمان ها
12. معرفی اماکن جغرافیایی , از جمله معرفی شهرها و بخش های شیعه نشین
13. ادبیات فارسی با تاکید بر شعرا و ادبای شیعه و آثار منظوم و منثوری که ربط شیعی بیشتر دارند
14. ادبیات عربی شامل شرح احوال شعر و ادبای بزرگ عرب زبان شیعه اعم از ایرانی , عرب, هندی, پاکستانی , و جز آنها
15. هنر و باستان شناسی شامل معرفی هنرمندان بزرگ از جمله خطاطان, نقاشان , معماران , بنایان و ابنیه ای که از نظر تاریخی و فرهنگ شیعه اهمیت دارد , نظیر مسجدها , آستانه ها , امام زاده ها, آؤامگاه ها , بقعه ها , تکیه ها, حسینیه ها, و خانقاه ها و بعضی از آّ انبارها , برج ها, باغ ها و سقاخانه ها
16. معرفی کتاب های مهم نویسندگان

این کتاب تفکری است در باب جنبه های نظری و عملی برخورد با زنان در فرهنگ ایرانی، و به اتکای شواهد مستند و روشنگر که از لا به لای متون و منابع اصلی تاریخی و ادبی استخراج شده اند موقعیت و منزلت زنان را از دید خواص و عوام جامعه نشان می دهد و جنبه های مثبت و منفی آن را بررسی می کند. با آنکه هدف کتاب پژوهش تفصیلی تاریخی نیست در حد لزوم به پیشینه ی تاریخی وضع زنان در تمدن های گوناگون جهان به ویژه در ایران باستان و عرب جاهلی پرداخته شده و به تحلیل های جامعه شناسان و مردم شناسان و صاحب نظران برجسته در این باره نیز اشاره هایی شده است.

کتاب حاضر در پی مذاکرات نگارنده با مرحوم مهندس بازرگان در سال 1346 در زندان قصر نگاشته شده است. در این گفت و گو، “مهندس بازرگان” از نگارنده می‌خواهد که در خصوص حزب “ملل اسلامی” و ماجرای کشف و دستگیری اعضا و اساسنامه‌ی آن، توضیحاتی به ایشان بدهد. به پندار نگارنده، دفاع از اندیشه‌ی انترناسیونالیستی اسلامی با توجه به شرایط موجود و جهانی، هم چنان موجه و معقول و مستند به دلایل دینی و سیاسی و در عین آرمانی بودن، واقع‌گرایانه است.

مجموعه حاضر که بخشی از دروس دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی ما را عهده دار است حاوی منتخباتی از نظم ونثر عربی است، از شعرا و نویسندگانی است که به اندیشه های والای بشری و فضایل انسانی اعتقاد داشته و کم و بیش دارای تعهد اسلامی و علاقه مذهبی بوده اند.

ماهیت دانش سیاسی در ایران دوره‌ی اسلامی چیست؟ گفتمان‌های دانش سیاسی چگونه ظاهر شدند؟ آیا می‌توان ظهور آن‌ها را بر مبنای بستر اجتماعی و ساختار قدرت تبیین و تحلیل کرد؟ چه نسبتی میان دانش سیاسی و قدرت در هر دوره وجود دارد؟ نظریه‌پردازان این دانش کدام‌اند؟

اندیشه و سیاست اکنون، محصول سه میراث فکری است: یکی اندیشه‌ی شاهی ایران باستان؛ دوم عقلانیت سیاسی سنتی ایران دوره‌ اسلامی؛ سوم وجوه عمده‌ای از تمدن و تجدد غربی که در آستانه‌ی انقلاب مشروطه و پس از آن در ایران رسوخ کرد. فهم شرایط اندیشه و سیاست مستلزم شناخت این سه سرچشمه‌ی فرهنگی است. کتاب حاضر که دوره‌ی اسلامی را بررسی می‌کند، ناظر به گفت‌وگوی انتقادی از زاویه‌ی خاستگاه دوم است و لذا نمی‌تواند به نظریه‌ی ایرانشاهی بپردازد؛ اما از پرداختن به ابعادی از اندیشه و تجدد غربی ناگزیر است. این کتاب، ماهیت دانش سیاسی ایران را از خلال رابطه‌ی قدرت‌ـ‌دانش، بررسی می‌کند و بر این باور است که گفتار سیاسی دوره‌ی میانه و جدید ضمن آن‌که متأثر از ساخت و روابط قدرت است، خود بر نهادهای سیاسی تأثیر می‌گذارد. از آن‌جا که ساخت قدرت در ایران دوره‌ی اسلامی سلطنت مطلقه بود، اندیشه‌ی سیاسی اسلامی نیز به توجیه نظری این ساخت پرداخت. اندیشه‌ی مذکور به سبب ارائه‌ی تصویری اقتدارگرا از متون مذهبی در هر دو ساحت عقلی و نقلی، خصلتی اقتدارگرا یافت. در دوره‌ی جدید نیز، به علت تداوم سلطنت مطلقه، در نتیجه‌ی حاکمیت دولت‌های خودکامه متأثر از حاکمیت مغولان و گسترش گرایش‌های صوفیانه و خردگریز از سویی، و مواجهه با تجدد غربی از سوی دیگر، دانش سیاسی دچار کژتابی‌های ایدئولوژیک با محوریت اقبال و ادبار به غرب و خود شد. این کتاب می‌کوشد وجوهی از این کژتابی‌ها را نشان دهد.

در این کتابچه، اطلاعاتی درباره فلسفه انسان، آزادی، اندیشه، تفکر و زندگی درج شده است. “انسان همیشه در جست وجوی چیزی ماورای خود بوده است، چیزی ماورای رفاه مادی، یعنی آن چه که ما آن را حقیقت، خدا و یا واقعیت می‌نامیم، یعنی ساحت بی زمان، چیزی که شرایط، اندیشه‌ها و یا فساد و تباهی انسان به آن سبب و خدشه‌ای وارد نمی‌کند. برای انسان همیشه این پرسش مطرح بوده است که: “واقعا همه این چیزها برای چیست؟” و “آیا زندگی اصلا معنایی دارد؟”. او اغتشاش بی حد زندگی، بی رحمی‌ها، شورش‌ها، جنگ‌ها و تفرقه‌های ناشی از گوناگونی مذاهب، ایدئولوژی و ملیت‌ها را دیده و با احساس حاکی از حرمانی پایدار می‌پرسید: “انسان چه باید بکند؟ آن چه را که ما زندگی می‌نامیم چیست؟ آیا ماورای این زندگی چیزی وجود دارد؟”.

کتاب حاضر شکل تکامل‌یافته و به‌روزشده‌ی فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی است که برای اولین‌بار در سال ۱۳۷۰ منتشر شد و تا این تاریخ چهارده‌بار تجدید چاپ شده است. این فرهنگ با توجه به گسترش فعالیت‌های کشورمان در مجامع بین‌المللی و با هدف تسهیل در یادگیری و درک سریع و صحیح متون سیاسی اجتماعی تدوین شده است و مخاطبان‌اش علاقه‌مندان به فعالیت‌های سیاسی، مطبوعاتی، خبری و تمام افرادی هستند که با خواندن و ترجمه‌ی متون سیاسی اجتماعی سروکار دارند.
در این فرهنگ علاوه بر معادل واژه‌ها، ترکیبات هر واژه و نیز برخی اصطلاحات و واژه‌های عمومی که در زمینه‌ی سیاسی اجتماعی بسامد فراوانی دارند، حتی‌الامکان با مثال‌های مناسب آمده‌اند. هریک از این مثال‌ها موردی از کاربرد واژه‌ی موردنظر را در متون سیاسی نشان می‌دهد و خواننده را با مفهوم آن واژه در متن آشنا می‌سازد. برای استفاده‌ی عمومی‌تر از این فرهنگ، برخی مثال‌های حاوی ترکیبات پیچیده، که احتمال دارد مترجم را با اشکالات بیش‌تری مواجه سازند، به‌طور کامل ترجمه شده‌اند.

نگارنده در این کتاب دو هدف اصلی را پی گرفته است .نخست کشف و درک نیروهایی که روابط سیاسی میان ملت‌ها را تعیین می‌کنند و دوم کشف شیوه‌هایی که بدان وسیله نیروها بر یکدیگر و بر روابط و نهادهای سیاسی بین‌المللی اثر می‌گذراند . به‌زعم مترجم “تئوری واقع‌گرا به گونه‌ای که در این کتاب ارائه شده در زمره نظریه‌ای به اصطلاح کلان یا دوربرد روابط بین‌الملل شناخته می‌شود، به لحاظ رهیافت نظری آن را در گروه نظریه‌های سنت‌گرا قرار می‌دهند” .مورگنتا “نسبت به روش‌شناسی علمی نوین و رهیافت رفتارگرایان در نظریه‌پردازی سیاسی بدبین است و اصولا انتقال روش‌های علمی علوم فیزیکی را به حوزه علم سیاست نادرست می‌داند و بیشتر بر درس‌های تاریخ برداشت‌های ذهنی و شهود قلبی برای نیل به قضایای عمومی درباره روابط بین‌الملل تاکید دارد .”مطالب کتاب ذیل ده بخش بدین شرح تدوین شده است1 : نظریه و عملکرد در عرصه سیاست بین‌الملل، 2 سیاست بین‌الملل به عنوان مبارزه‌ای در راه کسب و حفظ قدرت، 3 قدرت ملی، 4 محدودیت‌های قدرت ملی :موازنه قدرت، 5 اخلاق بین‌المللی و افکار عمومی جهان، 6 حقوق بین‌الملل، 7 سیاست بین‌الملل در جهان معاصر، 8 صلح از طریق ایجاد محدودیت، 9 صلح از طریق تحول، 10 صلح از طریق مدارا .

نگارنده در این کتاب، با مروری بر مفاهیم بنیادین امنیت و استراتژی، از یک سو، به نظریات و مکاتب فکری و رویکردهای مستقیم و غیر مستقیم مطالعات امنیتی اشاره کرده و از سوی دیگر، بیان دوباره‌ای از نظریه‌ی واقع‌گرایی و تفکر انتقادی و عقلانیت و بازدارندگی را فرا روی پژوهشگران نظامی و امنیتی قرار داده است. وی هم چنین، کوشیده تا تصویری از ساختارهای امنیت منطقه‌ای مبتنی بر الگوهای امنیت جمعی، امنیت هم‌آهنگ، امنیت همگانی، امنیت همه جانبه و امنیت همیارانه را عرضه کند، و استراتژی‌های هسته‌ای را از زوایای گوناگون چون ستیزه‌جویی، و چانه‌زنی دیپلماتیک با توجه به رویکردهای متفاوت موجود، مطرح نماید. نویسنده در پایان کتاب با تاکید بر جنگ‌های محدود و درگیری‌های کم شدت، و مفهوم سازی انقلاب در امور نظامی و لزوم‌گذار به جنگ‌های دانش محور، به تحولات صورت گرفته در ماهیت جنگ‌های مدرن و انقلاب در امور نظامی اشاره کرده است.

این نوشتار به بحث و بررسی در خصوص اندیشه‌ی سیاسی، حکومت و جایگاه آن از منظر دکتر علی شریعتی اختصاص دارد. بخش نخست گفتاری در باب دموکراسی است، اعم از این که حکومت یا نظام سیاسی باید دارای چه شرایطی باشد تا بتوان آن را مبتنی بر دموکراسی دانست. تفاوت یا تشابهات میان مردم سالاری دینی و دموکراسی از دیگر مباحث بخش نخست است. اما بخش دوم، یا بخش اصلی کتاب درباره‌ی اندیشه‌ی شریعتی است. این بخش مربوط به تعریف شریعتی از حکومت اسلامی یا نظام حکومتی است و این که میان حکومت دینی مطلوب وی با حکومت مبنی بر دموکراسی چه اختلافات و تفاوت‌هایی وجود دارد. بخش آخر کتاب درباره دیدگاه شریعتی در خصوص غرب، غرب‌گرایی و غرب زدگی، و نیز نقد این تفکر است. نگارنده در پایان خاطرنشان می‌کند: “در یک کلام، دکتر شریعتی، شریعتی شد به واسطه‌ی تحول و نگاه جدیدی بود که در مبنا و مفهوم “شیعه بودن” و “مسلمان بودن” توانست در دل و جان میلیون‌ها تحصیل کرده‌ی ایرانی ایجاد کند و نه به واسطه‌ی هجوم و حمله‌اش به غرب که در آن گفتمان نه پیام جدیدی بود و نه حرف و حدیث تازه‌ای.

در این اثر سعی شده ابعاد مختلف تاریخی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی لیبرالیسم همراه با عمده‌ترین انتقادات وارد بر آن بررسی شود. نویسنده در کتاب حاضر با مطالعه‌ی ریشه‌های تاریخی (فرهنگی اجتماعی)، سیاسی و اقتصادی لیبرالیسم سعی در پیوند اندیشه و عمل لیبرالی در چشم‌انداز تاریخی آن دارد، تا روند تکامل چرخش‌های این ایدئولوژی را همان گونه که رشد کرده و تطور یافته از آغاز تا به امروز به تصویر بکشد. هر چند در این رهگذر از انتقادات وارد بر آن نیز غافل نمانده است. به همین جهت سعی شده تا در چهار فصل اندیشه و عمل لیبرالی بررسی شود. “فصل اول “چشم‌اندازهای تاریخی لیبرالیسم” علاوه بر بحثی تاریخی در مورد واژه‌ی لیبرالیسم، گفتاری در خصوص تاریخ تحولات لیبرالیسم در سه فرآیند مادی اقتصادی، معنوی (دینی) و سیاسی است که عوامل خاستگاهی لیبرالیسم می‌پردازد. فصل دوم “لیبرالیسم در عمل الگوهای لیبرایسم” به گونه‌های مختلف لیبرالیسم از آغاز تا کنون می‌پردازد. لیبرالیسم اراضی، لیبرالیسم کلاسیک، لیبرالیسم مدرن و لیبرالیسم نو، الگوهایی هستند که در این فصل بررسی شده‌اند. هر چند درباره‌ی انواع گونه‌های لیبرالیسم دیدگاه‌های متفاوتی وجود، دارد اما دراین طبقه‌بندی عمدتا رهیافت اقتصادی مورد نظر بوده که به نوعی بررسی عملکرد لیبرالیسم نیز می‌باشد. فصل سوم “لیبرالیسم در نظر: اصول لیبرالیسم”، “مباحثی چون فرد و فردگرایی، رضایت و قرارداد، حکومت مشروطه و قنون آزادی حق انتخاب، برابری در فرصت‌ها، عدالت اجتماعی بر اساس شایستگی، تساهل و مدارا و محدوده‌ی زندیگ خصوصی و محدوده‌ی زندگی عمومی است که عمدتا در این تقسیم‌بندی رهیافت سیاسی اجتماعی مورد توجه بوده است. در فصل چهارم با عنوان “نقد نظریه‌ی لیبرال” عمده‌ترین انتقادات وارد بر لیبرالیسم بررسی شده‌اند و این انتقادات عبارت‌اند از: نقد نظریه‌ی فردگرایی، نقد نظریه‌ی منافع فردی، نقد نظریه‌ی دولت رفاه، نقد نظام سرمایه‌داری، برخوردهای لیبرالیسم با نهضت آزادی خواهی، فمینیسم و ناسیونالیسم، و برخوردهای لیبرالیسم با کثرت‌گرایی، ایدئولوژی و دموکراسی”.

آموزش و اصطلاح «علم سیاست» در جهان تازه است و تا گذشتۀ نزدیکی تقریباً در همه جای دنیا آن را به صورت جمع یعنی «علوم سیاسی» می‌آموختند و بکار می‌بردند. زیرا تا آن وقت از نظر پژوهشگران و متفکران علوم اجتماعی «سیاست» خود به تنهایی نمی‌توانست موضوع تحقیق و بررسی مستقل باشد و یک رشته تحقیقات نسبتاً همگون را «علوم سیاسی» می‌نامیدند. مثل مسائل سیاسی روز، اندیشۀ سیاسی، افکار عمومی، تاریخ دیپلماسی، روابط بین‌الملل، نهادهای بین المللی و نظایر آن . اکنون اغلب سیاست‌شناسان به این اندیشه گرویده‌اند که سیاست می‌تواند موضوع علم مستقلی باشد و از میان اینان کسان بیشتری هستۀ این علم را بررسی قدرت دولتی و فن کشورداری می‌دانند و کسان کمتری شناختن هرگونه قدرتی را در جامعۀ انسانی و چگونگی به دست آوردن آن را موضوع علم سیاست می دانند. در این کتاب سیاست به مفهوم گستردۀ آن پذیرفته شده است.

با این که «علم سیاست» جوان است کتابهای فراوانی در این باره به زبانهای اروپایی نوشته شده است . پاره‌ای از این کتابها به فارسی ترجمه شده است. از میان آنها چند کتاب درسی دانشگاهی است و بسیار سودمند است . لهذا کوشش کرده‌ام که از دوباره کاری پرهیز شود و مطالبی را که در آن کتابها می‌توان یافت در این کتاب تکرار نگردد.

سرشت دانش سیاسی
موضوعات و مفاهیم اساسی در دانش سیاسی
مرزهای دانش سیاسی
نگرش و روش های در دانش سیاسی
تحول تاریخی در مفهوم سیاست
پیشینه تاریخی و نظریه های عمومی دولت
پایه ها و چهره های دولت
مکاتب و ایدئولوژیهای سیاسی
نظام های سیاسی
تحولات سیاسی
سیاست و روابط بین المللی
مبانی فکری دموکراسی
پیشتازان اندیشه دموکراسی
پیشینه های تاریخی و زمینه ای اجتماعی و فرهنگی دموکراسی
مبانی حکومت دموکراتیک
عملکرد دموکراسی : احزاب و انتخابات
انواع دموکراسی
توجیهات و نقدهای دموکراسی
گذار به دموکراسی و چشم انداز آینده آن

آیا ما هم می‌توانیم جزء کشورهای توسعه‌یافته باشیم؟ راه‌های رسیدن به توسعه کدام است؟آیا فرایند و شیوه‌ای که طی آن کشورهای توسعه‌یافته امروزی به توسعه دست یافته‌اند، الگویی کامل و مناسب برای کشورهای جهان سوم در راستای دستیابی به توسعه است؟ آیا ساختارها و فرهنگ‌های جوامع جهان سوم، ظرفیت به‌کارگیری از الگوی توسعه‌ای غربی را برای رسیدن به توسعه دارا می‌باشند؟

کتاب «امنیت در قفقاز» در یک مقدمه و هشت فصل تألیف شده است. در این کتاب کوشیده شده است با استفاده از منابع مختلف به تحلیل مقوله امنیت، وضعیت امنیتی و ریشه‌های ناامنی در قفقاز، دیدگاه کشورها در مورد امنیت در قفقاز، مدل‌های پیشنهادی برای امنیت در قفقاز، وضعیت انواع ناامنی سیاسی، نظامی، ارتباطی، اقتصادی، هسته‌ای و غذایی در قفقاز، تأثیر سازمان‌های منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و جهانی در امنیت قفقاز، نمودهای ناامنی در قفقاز، نیروهای حافظ صلح در قفقاز و ریشه‌یابی عوامل ناامنی در قفقاز براساس مدل پیتر هاگت، تأثیر انقلاب‌های رنگین بر امنیت قفقاز و امنیت قفقاز پس از حادثه یازدهم سپتامبر و… پرداخته شود. در کتاب حاضر سعی بر آن است که با استفاده از منابع مختلف تحقیق،‌ از جمله اینترنت و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تصویر جامعی از مسئله مهم امنیت در قفقاز ارائه گردد. ضمناً کوشیده شده است در هر فصل و همچنین در فصل آخر با نتیجه‌گیری از مبحث، راهکارهایی در مورد امنیت در قفقاز ارائه شود. با توجه به جدید بودن بسیاری از مباحث، از لحاظ منابع به‌ویژه کتاب محدودیت‌های فراوانی وجود داشت و نویسنده کوشیده است از یک دهه پیگیری تقریباً روزانه اخبار منطقه، این خلأ را پر کند.

امروزه با حصارهایی که ـ خواسته یا ناخواسته ـ در میان امت اسلامی ایجاد گردیده مسلمانان در کشورهای مختلف ساکن شده‌اند و رابطة آنان با یکدیگر، کم و یا قطع شده است.اکنون اگر بخواهیم روح وحدت را، در ابعاد مختلف فکری و اقتصادی، میان جوامع اسلامی به‌وجود آوریم و اتحادیه‌ای بین‌المللی ـ اسلامی ایجاد کنیم، که بتواند بسیج توده‌ای برضد ناسیونالیسم و مرزهای مصنوعی خودساخته راه بیندازد و زمینه گفتگو میان مذاهب اسلامی را فراهم آورد و کینه‌هایی را که استعمارگران در میان ملل اسلامی ایجاد کرد‌ه‌اند، بزداید و وحدت فکری بر جامعه بزرگ اسلامی حاکم سازد و بدین‌وسیله به سلطه اقتصادی غرب بر کشورهای اسلامی پایان دهد و با بنیة مالی قوی و وحدت فکری، موجب نشر فرهنگ غنی اسلامی در سرتاسر جهان گردند، ضروری است کشورهای اسلامی ابتدا شناختی از امکانات، موقعیت‌ها، نقاط قوت و ضعف، نقاط مشترک، آداب و رسوم، امکانات اقتصادی، نظامی و فرهنگی یکدیگر داشته باشند و آنگاه باب گفتگو میان خود را آغاز کنند. این آرزو گرچه آرزویی است بلند، اما دست‌یافتنی است.