این نوشتار به بحث و بررسی در خصوص اندیشه‌ی سیاسی، حکومت و جایگاه آن از منظر دکتر علی شریعتی اختصاص دارد. بخش نخست گفتاری در باب دموکراسی است، اعم از این که حکومت یا نظام سیاسی باید دارای چه شرایطی باشد تا بتوان آن را مبتنی بر دموکراسی دانست. تفاوت یا تشابهات میان مردم سالاری دینی و دموکراسی از دیگر مباحث بخش نخست است. اما بخش دوم، یا بخش اصلی کتاب درباره‌ی اندیشه‌ی شریعتی است. این بخش مربوط به تعریف شریعتی از حکومت اسلامی یا نظام حکومتی است و این که میان حکومت دینی مطلوب وی با حکومت مبنی بر دموکراسی چه اختلافات و تفاوت‌هایی وجود دارد. بخش آخر کتاب درباره دیدگاه شریعتی در خصوص غرب، غرب‌گرایی و غرب زدگی، و نیز نقد این تفکر است. نگارنده در پایان خاطرنشان می‌کند: “در یک کلام، دکتر شریعتی، شریعتی شد به واسطه‌ی تحول و نگاه جدیدی بود که در مبنا و مفهوم “شیعه بودن” و “مسلمان بودن” توانست در دل و جان میلیون‌ها تحصیل کرده‌ی ایرانی ایجاد کند و نه به واسطه‌ی هجوم و حمله‌اش به غرب که در آن گفتمان نه پیام جدیدی بود و نه حرف و حدیث تازه‌ای.

در این اثر سعی شده ابعاد مختلف تاریخی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی لیبرالیسم همراه با عمده‌ترین انتقادات وارد بر آن بررسی شود. نویسنده در کتاب حاضر با مطالعه‌ی ریشه‌های تاریخی (فرهنگی اجتماعی)، سیاسی و اقتصادی لیبرالیسم سعی در پیوند اندیشه و عمل لیبرالی در چشم‌انداز تاریخی آن دارد، تا روند تکامل چرخش‌های این ایدئولوژی را همان گونه که رشد کرده و تطور یافته از آغاز تا به امروز به تصویر بکشد. هر چند در این رهگذر از انتقادات وارد بر آن نیز غافل نمانده است. به همین جهت سعی شده تا در چهار فصل اندیشه و عمل لیبرالی بررسی شود. “فصل اول “چشم‌اندازهای تاریخی لیبرالیسم” علاوه بر بحثی تاریخی در مورد واژه‌ی لیبرالیسم، گفتاری در خصوص تاریخ تحولات لیبرالیسم در سه فرآیند مادی اقتصادی، معنوی (دینی) و سیاسی است که عوامل خاستگاهی لیبرالیسم می‌پردازد. فصل دوم “لیبرالیسم در عمل الگوهای لیبرایسم” به گونه‌های مختلف لیبرالیسم از آغاز تا کنون می‌پردازد. لیبرالیسم اراضی، لیبرالیسم کلاسیک، لیبرالیسم مدرن و لیبرالیسم نو، الگوهایی هستند که در این فصل بررسی شده‌اند. هر چند درباره‌ی انواع گونه‌های لیبرالیسم دیدگاه‌های متفاوتی وجود، دارد اما دراین طبقه‌بندی عمدتا رهیافت اقتصادی مورد نظر بوده که به نوعی بررسی عملکرد لیبرالیسم نیز می‌باشد. فصل سوم “لیبرالیسم در نظر: اصول لیبرالیسم”، “مباحثی چون فرد و فردگرایی، رضایت و قرارداد، حکومت مشروطه و قنون آزادی حق انتخاب، برابری در فرصت‌ها، عدالت اجتماعی بر اساس شایستگی، تساهل و مدارا و محدوده‌ی زندیگ خصوصی و محدوده‌ی زندگی عمومی است که عمدتا در این تقسیم‌بندی رهیافت سیاسی اجتماعی مورد توجه بوده است. در فصل چهارم با عنوان “نقد نظریه‌ی لیبرال” عمده‌ترین انتقادات وارد بر لیبرالیسم بررسی شده‌اند و این انتقادات عبارت‌اند از: نقد نظریه‌ی فردگرایی، نقد نظریه‌ی منافع فردی، نقد نظریه‌ی دولت رفاه، نقد نظام سرمایه‌داری، برخوردهای لیبرالیسم با نهضت آزادی خواهی، فمینیسم و ناسیونالیسم، و برخوردهای لیبرالیسم با کثرت‌گرایی، ایدئولوژی و دموکراسی”.

آموزش و اصطلاح «علم سیاست» در جهان تازه است و تا گذشتۀ نزدیکی تقریباً در همه جای دنیا آن را به صورت جمع یعنی «علوم سیاسی» می‌آموختند و بکار می‌بردند. زیرا تا آن وقت از نظر پژوهشگران و متفکران علوم اجتماعی «سیاست» خود به تنهایی نمی‌توانست موضوع تحقیق و بررسی مستقل باشد و یک رشته تحقیقات نسبتاً همگون را «علوم سیاسی» می‌نامیدند. مثل مسائل سیاسی روز، اندیشۀ سیاسی، افکار عمومی، تاریخ دیپلماسی، روابط بین‌الملل، نهادهای بین المللی و نظایر آن . اکنون اغلب سیاست‌شناسان به این اندیشه گرویده‌اند که سیاست می‌تواند موضوع علم مستقلی باشد و از میان اینان کسان بیشتری هستۀ این علم را بررسی قدرت دولتی و فن کشورداری می‌دانند و کسان کمتری شناختن هرگونه قدرتی را در جامعۀ انسانی و چگونگی به دست آوردن آن را موضوع علم سیاست می دانند. در این کتاب سیاست به مفهوم گستردۀ آن پذیرفته شده است.

با این که «علم سیاست» جوان است کتابهای فراوانی در این باره به زبانهای اروپایی نوشته شده است . پاره‌ای از این کتابها به فارسی ترجمه شده است. از میان آنها چند کتاب درسی دانشگاهی است و بسیار سودمند است . لهذا کوشش کرده‌ام که از دوباره کاری پرهیز شود و مطالبی را که در آن کتابها می‌توان یافت در این کتاب تکرار نگردد.

سرشت دانش سیاسی
موضوعات و مفاهیم اساسی در دانش سیاسی
مرزهای دانش سیاسی
نگرش و روش های در دانش سیاسی
تحول تاریخی در مفهوم سیاست
پیشینه تاریخی و نظریه های عمومی دولت
پایه ها و چهره های دولت
مکاتب و ایدئولوژیهای سیاسی
نظام های سیاسی
تحولات سیاسی
سیاست و روابط بین المللی
مبانی فکری دموکراسی
پیشتازان اندیشه دموکراسی
پیشینه های تاریخی و زمینه ای اجتماعی و فرهنگی دموکراسی
مبانی حکومت دموکراتیک
عملکرد دموکراسی : احزاب و انتخابات
انواع دموکراسی
توجیهات و نقدهای دموکراسی
گذار به دموکراسی و چشم انداز آینده آن

آیا ما هم می‌توانیم جزء کشورهای توسعه‌یافته باشیم؟ راه‌های رسیدن به توسعه کدام است؟آیا فرایند و شیوه‌ای که طی آن کشورهای توسعه‌یافته امروزی به توسعه دست یافته‌اند، الگویی کامل و مناسب برای کشورهای جهان سوم در راستای دستیابی به توسعه است؟ آیا ساختارها و فرهنگ‌های جوامع جهان سوم، ظرفیت به‌کارگیری از الگوی توسعه‌ای غربی را برای رسیدن به توسعه دارا می‌باشند؟

کتاب «امنیت در قفقاز» در یک مقدمه و هشت فصل تألیف شده است. در این کتاب کوشیده شده است با استفاده از منابع مختلف به تحلیل مقوله امنیت، وضعیت امنیتی و ریشه‌های ناامنی در قفقاز، دیدگاه کشورها در مورد امنیت در قفقاز، مدل‌های پیشنهادی برای امنیت در قفقاز، وضعیت انواع ناامنی سیاسی، نظامی، ارتباطی، اقتصادی، هسته‌ای و غذایی در قفقاز، تأثیر سازمان‌های منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و جهانی در امنیت قفقاز، نمودهای ناامنی در قفقاز، نیروهای حافظ صلح در قفقاز و ریشه‌یابی عوامل ناامنی در قفقاز براساس مدل پیتر هاگت، تأثیر انقلاب‌های رنگین بر امنیت قفقاز و امنیت قفقاز پس از حادثه یازدهم سپتامبر و… پرداخته شود. در کتاب حاضر سعی بر آن است که با استفاده از منابع مختلف تحقیق،‌ از جمله اینترنت و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تصویر جامعی از مسئله مهم امنیت در قفقاز ارائه گردد. ضمناً کوشیده شده است در هر فصل و همچنین در فصل آخر با نتیجه‌گیری از مبحث، راهکارهایی در مورد امنیت در قفقاز ارائه شود. با توجه به جدید بودن بسیاری از مباحث، از لحاظ منابع به‌ویژه کتاب محدودیت‌های فراوانی وجود داشت و نویسنده کوشیده است از یک دهه پیگیری تقریباً روزانه اخبار منطقه، این خلأ را پر کند.

امروزه با حصارهایی که ـ خواسته یا ناخواسته ـ در میان امت اسلامی ایجاد گردیده مسلمانان در کشورهای مختلف ساکن شده‌اند و رابطة آنان با یکدیگر، کم و یا قطع شده است.اکنون اگر بخواهیم روح وحدت را، در ابعاد مختلف فکری و اقتصادی، میان جوامع اسلامی به‌وجود آوریم و اتحادیه‌ای بین‌المللی ـ اسلامی ایجاد کنیم، که بتواند بسیج توده‌ای برضد ناسیونالیسم و مرزهای مصنوعی خودساخته راه بیندازد و زمینه گفتگو میان مذاهب اسلامی را فراهم آورد و کینه‌هایی را که استعمارگران در میان ملل اسلامی ایجاد کرد‌ه‌اند، بزداید و وحدت فکری بر جامعه بزرگ اسلامی حاکم سازد و بدین‌وسیله به سلطه اقتصادی غرب بر کشورهای اسلامی پایان دهد و با بنیة مالی قوی و وحدت فکری، موجب نشر فرهنگ غنی اسلامی در سرتاسر جهان گردند، ضروری است کشورهای اسلامی ابتدا شناختی از امکانات، موقعیت‌ها، نقاط قوت و ضعف، نقاط مشترک، آداب و رسوم، امکانات اقتصادی، نظامی و فرهنگی یکدیگر داشته باشند و آنگاه باب گفتگو میان خود را آغاز کنند. این آرزو گرچه آرزویی است بلند، اما دست‌یافتنی است.