«… نقش روشنفکر این نیست که به دیگران بگوید چه باید بکنند. روشنفکر به چه حقی می‌تواند چنین کند؟ و به‌یاد آورید تمام آن پیش‌گویی‌ها، نویدها، حکم‌ها و برنامه‌هایی که روشنفکران در دو سده‌ی گذشته بیان کردند و اکنون اثرها و نتیجه‌های‌شان را می‌بینیم.
کار روشنفکر این نیست که اراده‌ی سیاسی دیگران را شکل دهد؛ کار روشنفکر این است که از رهگذر تحلیل‌هایی که در عرصه‌های خاص خود انجام می‌دهد، امور بدیهی و مسلم را از نو مورد پرسش و مطالعه قرار دهد، عادت‌ها و شیوه‌های عمل و اندیشیدن را متزلزل کند، آشنایی‌های پذیرفته‌شده را بزداید، قاعده‌ها و نهادها را از نو ارزیابی کند، و بر مبنای همین دوباره مسئله‌کردن (که در آن روشنفکر حرفه‌ی خاصِ روشنفکری‌اش را ایفا می‌کند) در شکل‌گیری اراده‌ی سیاسی (که در آن می‌بایست نقش شهروندی‌اش را ایفا کند) شرکت کند.»

اثر حاضر پژوهشی است درباره دولت، سیاست و جامعه ایران که نویسنده براساس نظریه‌ای جدید و متفاوت که تناوب پیوسته استبداد و هرج و مرج را ویژگی تاریخ سیاسی ایران می‌شمارد، به بررسی تاریخ ایران، به ویژه تحولات تاریخ معاصر ایران اهتمام ورزیده است .مولف در معرفی کتاب می‌نویسد” :کتاب حاضر دربرگیرنده دو اثر تحقیقی است در مجلدی واحد .یکی از آنها مطالعه‌ای است درباره دولت و جامعه در ایران به طور کلی، با توجه خاص به دوره‌ای که از قتل ناصرالدین شاه قاجار در سال 1896م/ 1276ش آغاز می‌شود و به تاسیس حکومت رضا شاه در اواخر دهه 1920م/ 1304ش ختم می‌گردد .دیگری گزارش و تحلیل دقیق و مستند و مو به مویی از قرارداد 1919م/ 1298ش و کودتای 1921م/ 1299ش است که نتیجه مستقیم شکست آن قرارداد بود .در اثر حاضر درباره دولت و جامعه در ایران به دو کار دست زده‌ام . نخست مفصل‌ترین و جامع‌ترین صورت از نظریه حکومت استبدادی خود (دولت استبدادی و جامعه استبداد) را با تحلیل و شواهد تطبیقی از تاریخ ایران و اروپا در زمینه چگونگی مالکیت، قانون، مشروعیت، عصیان، تحرک اجتماعی و غیر عرضه کرده‌ام . دیگر اینکه نظریه حکومت استبدادی را به عنوان الگوی جامعه شناسی تاریخی ایران در مطالعه رویدادهای پایان قرن نوزدهم تا سال 1941م/ 1320ش به کاربسته‌ام .” عناوین فصل‌های یازده‌گانه کتاب عبارت‌انداز1 : حکومت استبدادی :نظریه تطبیقی دولت، سیاست و جامعه در ایران، 2 آزادی و لجام گسیختگی در انقلاب مشروطه، 3 مشروطیت و هرج و مرج، 4 مبارزه برای قرارداد 1919، 5 مبارزه با قرارداد 1919، 6 سقوط وثوق‌الدوله، 7 سقوط مشیرالدوله، 8 زمینه کودتا، 9 کودتا، 10 رضا خان و پایان هرج و مرج، 11 رضا شاه و استبداد مدرن .مطالب کتاب با فهرست اعلام به پایان می‌رسد .

از وقتی که منطق یونان به زبان عربی ترجمه گردید، اعجاب بزرگان و دانشمندان اسلام را برانگیخت و توجه و قبولی تام یافت، و در نزد حکما و متکلمان مقامی مخصوص احراز کرد. منطق را تنها وسیلۀ بازشناختن حق از باطل می دانستند و کتابهای منطق را با شور و شوقی تمام گرد می آوردند و در نزد استاد می خواندند و در آن موشکافی می کردند و مدتی از عمر گرانبها و جوهر جان و دماغ خود را بر آن مصروف می داشتند.

همان‌طور که از نام کتاب مشخص است، این کتاب مجموعه‌ی چهار نوشته‌ی اسکاول ‌شین است. این چهار کتاب عبارت‌اند از: «بازی زندگی و راه این بازی»، «کلام تو، عصای معجزه‌گر توست!»، «در مخفی توفیق» و «نفوذ کلام». زبان اسکاول شین ساده، صمیمی، بی‌تکلف و طنز است؛ ازهمین‌رو به‌راحتی با خواننده ارتباط برقرار می‌کند و در انتقال پیام‌های خود که پرده از حقیقت زندگی بر‌می‌دارد، بسیار موفق بوده است. در بخشی از کتاب «بازی زندگی و راه این بازی» می‌خوانیم: «بیشتر مردم زندگی را پیکار می‌انگارند. اما زندگی پیکار نیست، بازی است. هرچند بدون آگاهی از قانون معنویت نمی‌توان در این بازی برنده شد و پیروز بود و عهد عتیق و عهد جدید، با وضوحی شگفت‌انگیز قواعد این بازی را بیان می‌کنند. عیسی مسیح آموخت که زندگی، بازی بزرگ دادوستد است؛ زیرا آنچه آدمی بکارد، همان را درو خواهد کرد. یعنی هر آنچه از آدمی در سخن یا عمل آشکار شود یا بروز کند، به خود او باز خواهد گشت و هر چه بدهد باز خواهد گرفت.» انتشارات «پیکان» چاپ شصتم این کتاب را در سال ۱۳۸۶ منتشر کرده است.

در این کتاب سه سخنرانی «شیعه یک حزب تمام»، «نقش انقلابی یاد و یادآوران در تاریخ تشیع» و «مسئولیت شیعه بودن» توسط دفتر تدوین و تنظیم مجموعه آثار معلم شهید دکتر شریعتی گردآوری شده است. آن‌چه در این‌جا راجع به تدوین این سخنرانی‌ها باید گفت این است که «نقش انقلابی یاد و یادآوران» روشنگر یکی از وجهه‌های فعالیت حزب و بیانگر نتایج علمی این فعالیت در مراحلی از تاریخ شیعه است و «مسئولیت شیعه بودن» نیز در واقع از مفهوم مسئولیتی سخن می‌گوید که یک فرد حزبی بردوش خود باید احساس کند و این هر دو با موضوع اصلی کتاب «شیعه یک حزب تمام» در ارتباط کامل‌اند. این اثر حاوی کلیه تصحیحات و تجدیدنظرهای دکتر شریعتی است.

در نیمه دوم قرن گذشته باوری میان نظریه پردازان و سیاست گذران شکل گرفت مبنی بر آن که مردم سالاری به عنوان یکی از ارزشمند ترین دستاوردهای اجتماعی بشر معاصر میتواند چاره تمامی مشکلات عقب افتاده ترین جوامع جهان باشد،اقتصادهای مبتنی بر رانت را اصلاح کند،خشونت را مهار سازد و توسعه و رفاه به ارمغان بیاورد.اما مروری بر تلاش ها در جهت دموکراتیزاسیون حکایت از آن دارد که در اغلب موارد نتیجه امر به جای حصول آزادی و ایجاد جوامع دسترسی باز شکل گیری چرخه های تاسف باری از بی ثباتی،عقب گرد،خشونت و حتی جنگ های داخلی بوده است،علت چیست؟آیا دموکراسی راه حلی مناسبی برای این کشورها نیست؟یا مشکل آن است که در پیگیری آن از نکات ظریف و مهمی غفلت میشود؟آیا جاگذاری عینی نهادهای جوامع غربی در دیگر کشورها امری ممکن و یا حتی مطلوب است؟برای آنکه کشورها مبتلا به استبداد سیاسی و دسترسی محدود،به سمت جوامعی بازگذار کنند و در عین حال دچار خشونت نشده و از مواهب آزادی در قالب رفاه و توسعه اقتصادی بیشتر بهره مند گردند،چه شروطی باید برآورده شود . چه مسیری پیش پای آنان قرار دارد.داگلاس نورث و همکاران تلاش میکنند به این پرسش بزرگ محافل علمی،سیاسی و اقتصادی پاسخ دهند.

بحث سنت و تجدد در طول 150 سال گذشته یکی از عوامل مهم و موثر در تاریخ ما بوده است . دکتر صدق زیبا کلام در این کتاب ، خود با عنایت به این بحث به بررسی تحلیلی تاریخ دوره ی قاجار و علل شکست اصلاح طلبان ان دوران می پردازد.