دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر

نویسندگان: بهاره سازمند، علی امامی فر
نشر: مخاطب
توضیحات: دریای خزر به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان، یکی از مناطق مهم قاره آسیا محسوب می‌شود که خاورمیانه را به آسیای میانه و قفقاز متصل می‌کند و از این جهت از نظر ژئوپلیتیکی و همچنین اقتصاد انرژی و مسائل امنیتی حائز اهمیت است. از آن‌جایی که برخی از مناطق ساحلی و زیربستر دریای خزر محتوی منابع نفتی و گازی و همچنین منابع زیستی فراوانی بوده، برای کشورهای تازه استقلال یافته از اتحاد شوروی سابق، اهمیتی روزافزون یافته و این کشورها برای استخراج نفت و گاز در این حوزه آبی به‌طور فعالانه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند. وجود منابع ارزشمند نفت و گاز و همچنین سایر ویژگی‌های مهم منطقه باعث شده که رقابت میان دولت‌های منطقه‌ای و همچنین بازیگران فرامنطقه‌ای برای تضمین حصول نفع حداکثری از استخراج و انتقال این منابع انرژی و ایجاد پشتوانه مالی برای پیشبرد سیاست‌های خود، اغلب بی توجه به پیامدهای زیست‌محیطی، افزایش یابد. به‌عبارت دیگر، بهره‌برداری گسترده از ذخایر و انتقال منابع انرژی نفت و گاز در دریای خزر در حالی صورت می‌پذیرد که فعالیت مستمر و وضعیت سکوهای نفتی، سامانه‌ها و خطوط لوله انتقال منابع، تردد نفتکش‌ها و عملکرد و محل استقرار پالایشگاه‌ها و همچنین عوامل دیگری نظیر ورود پساب‌های سمی صنعتی ـ کشاورزی و فاضلاب میکروبی شهری در کنار صید بی‌رویه ماهیان موجب آلودگی محیط زیست و تخریب زیستگاه جانداران و کاهش منابع زیستی خزر شده است. به‌طور خلاصه، اتخاذ و اجرای سیاست‌های بخش انرژی کشورهای خزری در مناطق ساحلی و درون دریا و همچنین نحوه مدیریت پساب‌ها بر محیط زیست منطقه تأثیری بسیار منفی گذاشته است.