بحران اوکراین

نویسنده: مهدی شاپوری
نشر: مطالعات راهبردی
توضیحات: بحراین اوکراین هم‌اکنون وارد پنجمین ماه از زمان شروع آن در نوامبر ۲۰۱۳ شده است. نقطۀ شروع بحران به این صورت بود که در ۲۱ نوامبر رئیس جمهور یانوکویچ اعلام کرد که کی‌یف مراحل انعقاد یک توافق تجاری با اتحادیه اروپا را رها کرده و حاضر به امضای آن نیست؛ توافقی که خود وی قبلاً بارها تأکید کرده بود که به دنبال انعقاد آن است. به دنبال این خبر، ناآرامی‌ها در پایتخت شروع شد. از ۳۰ نوامبر این ناآرامی‌ها با چاشنی خشونت همراه شد و تقابل فیزیکی میان پلیس و معترضان رو به فزونی نهاد. در ۶ دسامبر در جریان ملاقات میان یانوکویچ و پوتین در سوچی، گفته می‌شود مذاکراتی میان آنها در مورد “شراکت استراتژیک” بین مسکو و کی‌یف انجام گرفته است. مجسمه لنین در مرکز کی‌یف در ۸ دسامبر توسط مخالفان یانوکویچ پایین کشیده شد و با پتک نابود گردید. در ۱۱ دسامبر، پلیس ضد شورش وارد کمپ‌های معترضان در میدان استقلال کی‌یف شد و با مخالفان به معارضه پرداخت. در اواسط ماه دسامبر، ویکتور یانوکویچ به روسیه سفر کرد. در جریان این سفر، قراردادای میان وی و رئیس جمهور روسیه امضاء شد، که به موجب آن روس‌ها متعهد شدند از طریق خرید اوراق قرضه دولت اوکراین، ۱۵ میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کنند. همچنین مقرر شد قیمت گاز صادراتی روسیه به اوکراین، از ۴۰۰ دلار به ازای هر ۱۰۰۰ متر مکعب به ۲۶۸ دلار کاهش پیدا کند. مخالفان یانوکویچ که دارای گرایش‌های قوی ضد روسی بودند، از این مسئله خشمگین‌تر شدند و فراخوان تشدید تظاهرات دادند. در روز ۱۷ سامبر، ویتالی کلیسچکو از رهبران مخالف دولت، در جمع ۵۰ هزار معترض در میدان یورو (میدان استقلال سابق) گفت «او [یانوکویچ] منافع ملی، استقلال و چشم‌انداز زندگی بهتر برای مردم اوکراین را زیر پا گذاشته است». در ژانویه نیز ناآرامی‌ها ادامه پیدا کرد و چند نفر کشته شدند. در اواسط فوریه به نظر می‌رسید سطح تنش‌ها تا حدودی کاهش یافته است. دولت ۲۳۴ معترض زندانی را در روز شانزدهم فوریه آزاد کرد و پارلمان نیز شروع به اصلاحات قانونی به منظور کاهش قدرت رئیس جمهور نمود. با این وجود، در روز ۱۸ فوریه به طور ناگهانی تظاهرات شدت گرفت، به طوری که ۱۸ نفر کشته و حدود یکصد تن زخمی شدند. دو روز بعد نیز در جریان شدیدترین درگیری میان پلیس و معترضان تا این زمان، بیش از ۷۰ نفر کشته شدند. در ۲۱ فوریه در حالی که اعلام شد میان مخالفان و دولت در مورد برگزاری انتخابات زودهنگام و شکل‌گیری دولتی جدید توافق حاصل شده و تیموشینکو نخست وزیر سابق نیز از زندان آزاد گردیده است، ناآرامی‌ها به اوج رسید و کنترل کی‌یف به دست مخالفان افتاد. به دنبال آن، یانوکویچ از پایتخت فرار کرد و روز بعد پارلمان اوکراین رأی به برکناری وی داد. در ۲۳ فوریه، پارلمان الکساندر تورچینف یکی از متحدان نزدیک تیموشینکو را تا زمان برگزاری انتخابات (۲۵ می)، به ریاست جمهوری موقت برگزید. در واکنش به این اقدام، متحدان روسیه در شبه‌جزیره کریمه دست به تظارات علیه دولت جدید کی‌یف زدند و چند روز بعد، با تاتارهای این منطقه که از دولت حمایت می‌کردند، درگیر شدند. با تشدید ناآرامی‌ها در کریمه، نیروهای روسی در نزدیکی مرز اوکراین، به حال آماده‌باش درآمدند. در ۲۷ فوریه گروه مسلح هوادار روسیه در کریمه، ساختمان‌های دولتی را تصرف کردند و پارلمان کریمه ۲۵ می (هم‌زمان با انتخابات ریاست جمهوری اوکراین) را به‌عنوان زمان رفراندوم برای تعیین وضعیت این منطقه اعلام کرد.