فقر تفکر فلسفی

آرمان‌گرایی مرزهای یک تمدن را تعیین می‌کند و واقع‌گرایی ساختن تمدن را در ساختاری سه‌بعدی در طول، هنر در عرض، و فلسفه در ارتفاع را به عهده دارد. فلسفه مستقل از آنچه که دین به اتکای وحی برای آخرت انسان تدارک دیده است، به اتکای عقل سازوکارهای حقوقی، سیاسی و اقتصادی را برای بهزیستی انسان در این دنیا تحت عنوان تمدن و توسعه فراهم می‌آورد. توسعه نشان‌دهندۀ کیفیت تمدن است و رسیدن به توسعۀ پایدار یعنی کیفیت‌بخشی مستمر به تمدن، مستلزم وجود آزادی و استقرار واقع‌گرایی است. این در حالی است که آرمان‌گرایی با آزادی و واقع‌گرایی در تقابل و تضاد قرار دارد. آزادی پیش‌نیاز فلسفه است و فلسفه با داشتن خصوصیت نفی هرگونه مرجعیت، موتور پیش‌برندۀ توسعه است. فقط در جامعه‌ای آزاد، فلسفه می‌تواند مرجعیت‌های متصلب را نفی و موجب تولیدات جدید علمی و هنری شود. الزامات تمدن و توسعه: وجود آزادی، وجود تفکر فلسفی، تقدس‌زدایی (نفی فره ایزدی و صلب مقدس)، خرافه‌زدایی (نفی خرافات و مهملات).