کتاب حاضر تاریخ ایالات متحده امریکا را از آغاز اکتشاف تا پایان دهه 1960 مورد بررسی قرار داده است. ابتدای کتاب مربوط به اواخر قرن 15 میلادی است و از ساکنان اولیه امریکا، تاسیس مهاجرت و اسکان سفیدپوستان و برخورد با سرخ پوستان سخن به میان آمده است.
در پایان نگاهی اجمالی به انقلاب، توسعه ارضی و اقتصادی، جنگ جهانی اول، بحران اقتصادی اواخر دهه 1920، جنگ جهانی دوم، جنگ سرد و سرانجام تشنج زدایی و … شده است.

جلد اول کتاب حاوی نامه‌های نهرو است. این کتاب تصویری از کلیات حوادث مهم در هند و جهان را در هزار ساله اخیر به ویژه دویست سال پایانی آن مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. سپس در جلد دوم وقایع اروپا قبل از جنگ اول جهانی و انقلاب فرانسه و انقلاب صنعتی انگلیس و پیامدهای آن بیان شده است. همچنین مؤلف گریزی نیز به دویست سال پیش از جنگ جهانی اول می‌زند و طی آن وقایع جهان را در قرن هجدهم و نوزدهم بررسی می‌کند و در فصلی مستقل به بیداری مردم هند و ایران می‌پردازد و رشد و تکوین مبارزات میهنی در ایران را تبیین می‌کند. جنگ‌های داخلی امریکا، دست درازی انگلیس به کشورها، رشد استعمار امریکا، زوال روسیه تزاری و وقوع انقلاب اکتبر در روسیه و جنگ‌های چین و ژاپن و بالاخره نقشه جدید اروپا از جمله سرفصل‌هایی است که در این کتاب عنوان شده است. در جلد سوم این اثر مؤلف به وقایع مهم جهان در قرن بیستم می‌پردازد و طی آن رویدادهایی چون جهان پس از جنگ اول، مبارزه ایرلند به خاطر جمهوری، ظهور کمال آتاتورک در ترکیه، نهضت گاندی در هند، نهضت فاشیسم در ایتالیا، اوضاع اقتصادی در جهان، انقلاب و ضدانقلاب در چین، اقدامات ژاپن، مشکلات شوروی، پیشرفت‌های علمی در جهان، مبارزه امریکا و انگلیس در رهبری دنیا و جنگ دوم جهانی را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

كتاب حاضر، درباره‌ی دیوان‌ها و قشون نظامی عصر صفوی است و در سه فصل تنظیم شده: فصل نخست درباره‌ی سازمان حكومت مركزی، مناصب عالی دولتی و رویه‌های دیوان عالی است. فصل دوم به بحث درباره‌ی حكومت ایالتی اختصاص دارد. هم‌چنین اطلاعاتی درباره‌ی منصب داروغه و وزیر عرضه شده است. موضوع فصل سوم نیز قشون صفویه، چگونگی شكل‌گیری آن و اصطلاحات در قشون است. البته بحث این فصل به سازمان واحدهای مختلف قشون محدود نمی‌شود، بلكه سلاح‌های مورد استفاده‌ی آن، تاكتیك و رزم‌آرایی مورد عمل و نحوه‌ی پیروزی در نبردها و محاصره‌ها نیز شرح داده شده است. در جایی از كتاب می‌خوانیم: «در اواخر سلسله‌ی صفوی سپهسالار یكی از امرای طرف مشورت و مهم‌ترین مقام لشكری پس از قورچی‌باشی بود. با این حال، دومان این تصور را ایجاد می‌كند سپه‌سالار مهم‌ترین فرمانده بوده است هرچند كه در واقع به نیروی شبه نظامی اشاره داشت. عزل حكام با تأیید او محتمل بود. هر تصمیمی درباره‌ی عملیات نظامی باید به اطلاع او می‌رسید. …»

نیاز به حق طبیعی امروزه نیز به همان اندازه‌ای که در قرن‌ها یا حتا هزاره‌های گذشته بود مسلم به‌نظر می‌رسد. ردکردنِ حق طبیعی به آن مانَد که بپذیریم هر حقی امری وضع‌شده و نهادنی است؛ به عبارت دیگر، به آن مانَد که بگوییم حق فقط همان است که قانون‌گذاران و دادگاه‌های کشورهای متفاوت تعیین می‌کنند. در حالی که همه می‌دانیم که گاه به‌درستی یا حتا به‌حتم می‌شود گفت که برخی از قانون‌ها یا تصمیم‌گیری‌ها منصفانه نیست. پس در چنین مواردی معیاری از درست و نادرست، یا منصفانه و نامنصفانه، مستقل و برتر از حقِ وضعی، در دست ماست که با استناد به آن در باب حقوقِ وضعی داوری می‌کنیم. بسیاری از اشخاص امروزه معتقدند که معیارِ مورد بحثْ در نهایتِ امر چیزی جز آرمانِ معتبر در جامعه یا “تمدن” ما، آن‌سان که از شیوه‌های زندگی یا نهادهایش برمی‌آید، نیست. اما، از خودِ همین عقیده پیداست که هر جامعه‌ای آرمان خودش را دارد، از جوامع آدم‌خوار بگیر تا جوامع قانونمندِ کنونی. اگر مبنای مشروعیتِ اصول را در این بگیریم که هر اصلی در جامعه‌ی خودش پذیرفته است، پس باید گفت اصولِ جوامع آدم‌خوار همان‌قدر سالم و دفاع‌کردنی‌اند که اصول اعتقادی انسانِ قانونمندِ کنونی. یعنی که اصول جوامع آدم‌خوار را نمی‌‌توان به‌عنوان اصل بد و نادرست به‌سادگی طرد کرد و کنار گذاشت. و از آن‌جا که همه می‌پذیرند که آرمان جامعه‌ی ما امری تغییریابنده است، چه دلیلی، جز خلق‌وخوی نافرخنده و ناسازگار ما، وجود دارد که ما با خیال آسوده به همان حال‌وهوای جوامع آدم‌خوار برنگردیم!؟ اگر معیاری برتر از آن‌چه هر جامعه‌ای برای خودش در حکم آرمان می‌شمرد وجود نداشته باشد، ما هرگز نخواهیم توانست در برابر آرمانِ اجتماعی خودمان به‌صورتی که شایسته‌ی داوری انتقادی است عمل کنیم و از آن به‌درستی فاصله بگیریم. (از مقدمه‌ی کتاب)

هابسبام از ماركسیست‏هاى صاحب‏نام این عصر است و خوانندگانْ آثارش را با علمِ به این مسئله مى‏خوانند. نوشته‏هاى او ویژگى‏هایى دارد كه آن‏ها را شاید بیش از دیگران قابل تعمق مى‏كند. او از ابتدا موضع و جهان‏بینى خود را روشن مى‏كند و مى‏گوید كه دیدگاهش چیست. او به مبارزات طبقاتى (درون‏ملتى)، به نحوه‏ى كم‏رنگ شدن آن‏ها تحت‏تسلط دیدگاه‏ها و فشارهاى ناسیونالیستى، و به ضرورت‏هاى درونى دنیاى سرمایه‏دارى و عمل واقعى اقتصادى و سیاسى جهانى و حوادث و جنگ‏هاى جهانى توجه دارد، اما آن‏ها را معلول خواست این یا آن سیاست‌مدار و یا تصادفات بى‏دلیل نمى‏انگارد. او پس از شرح وقایع و رخدادها، برداشت شخصى خود را نیز اعلام مى‏كند. و این نكته‏اى است كه آثار هابسبام را برجسته و قابل اعتماد مى‏كند، و موجب مى‏شود هیچ صاحب‏نظرى نتواند از اثر او بگذرد و یا آن را نادیده بگیرد. عصر نهایت‏ها در واقع ادامه‏ى سه‏گانىِ مشهور نویسنده، قرن نوزدهم دیرپا، است. هابسبام در این كتاب، قرن بیستم را به سه مرحله یا حالت تاریخىِ كاملاً مشخص تقسیم مى‏كند: در دوران آشوب اولیه (“عصر فاجعه”، 1914 ـ 1945)، جهان سرمایه‏دارى لیبرالِ قرن نوزدهم به ورطه‏ى جنگ جهانى و بحران عمومى سقوط كرد. پس از آن، دوران میانى (“عصر طلایى”، 1945 ـ 1973) سر رسید كه در آن سرمایه‏دارىِ تجدید سازمان‏یافته واردِ مرحله‏ى گسترش بى‏سابقه شد. و سرانجام، این عصرِ طلایى به دوران سومى منتهى شد (“دوران فروریزش”، 1973 ـ 1991) كه مشخصه‏ى آن از دست دادن مجدد كنترل و سقوط نسبى بود.

کتاب حاضر شامل درآمدی بر انقلاب مشروطه، سیاحت‌نامه درویش غریب، خاطرات عزیرالله خان میار و گزیدة اسنادی از مرکز اسناد ملی ایران مربوط به حزب توده و حزب جنگل کلارستاق است. سیاحت‌نامة درویش غریب، به قلم درویش رهگذریست که یک چند در عباس‌آباد تنکابن اقامت اجباری یافت و در بلوای حاصل از انقلاب مشروطة این حوزه گرفتار شد. خاطرات عزیزالله خان میار نیز اثر مستندیست که حوادث مشروطه و روزگار پس از آن را تا زمان اشغال ایران به وسیلة روس و انگلیس در جنگ جهانی دوم و اندکی پس از آن بازگو می‌کند. بخش پایانی کتاب نیز، به اسناد و مدارک مرکز اسناد ملی دربارة حزب تودة محال ثلاث و حزب جنگل کلارستاق اختصاص دارد. و همة اینها حکایت سال‌های پرتنش 1324 تا 1326 شمسی در حوزة مازندران غربی است.

«خوزستان» تاریخی بس دراز دارد و تاریخ آن چندهزار سال بیش از تاریخ سایر نقاط ایران است. با وجود این، نوشته‌ها درباره تاریخ خوزستان و به ویژه تاریخ كهن آن بسیار اندك است و منابع، تصویر روشنی از آن ارائه نمی‌دهند. حتی اطلاعات درباره تاریخ عیلام و عیلامیان نیز، كه در هزاره نهم پیش از میلاد تمدنی عظیم را در این سرزمین بنا نهادند، بسیار كم است. حتی آگاهی ما از این سرزمین در دوران اسلامی نیز بسیار ناچیز و پراكنده است. مدول‌ترین و منسجم‌ترین نوشته درباره تاریخ خوزستان، مربوط به رخدادهای اواسط قرن نهم هجری است؛ زمانی كه سید محمد بن فلاح در سال 845 هجری با قیام خود حكومت شیعیان را بنا نهاد. كتاب حاضر، حاوی مطالبی درباره تاریخ پنج قرن اخیر خوزستان از دوره حكومت مشعشعیان است. نویسنده، همچنین بخشی از كتاب را به نقد «تاریخ پانصد ساله خوزستان» تالیف احمد كسروی اختصاص داده است.”

بررسی انتقادی آرا و فعالیت های متفکران و روشنفکرانی که در معرفی اندیشه مشروطه خواهی به ایرانیان و زمینه سازی فکری و عملی تاسیس حکومت مشروطه پیشگام بوده اند، وجهی از بزرگداشت صدمین سالگرد نهضت مشروطیت است. در این وجه، پرداختن به اندیشه ها و فعالیت های سیاسی ملکم خان نیز الزامی می شود. چرا که او برجسته ترین روشنفکر صدر مشروطه از لحاظ نقشی بود که روشنفکران در نهضت مشروطه خواهی به عهده گرفتند. او “بیدارکننده ایرانیان” خوانده شد، پس ضروری است تا برای شناخت خود بدانیم او که تا چنین جایگاه بلندی رسید نسبت به “بیداری” ما چه می اندیشد.