پرسه زنی در تالار فلسفه (نظریه آشوب) [نگرش فلسفی، بینش معنوی/34] عنوان کتابی است از علی آخوند زاهد که در 180 صفحه و توسط انتشارات نگاه معاصر در سال 1390 به چاپ رسیده است. موضوع اصلی این کتاب فلسفه است. نیز در بازار کتاب موجود می‎باشد. از علی آخوند زاهد، کتاب‌های مفهوم تائو(نگاه معاصر)، هستی و امر قدسی(نگاه معاصر)، به سوی الهیات غیر متافیزیکی(شرکت انتشارات قلم)، آزادی و ضرورت(نگاه معاصر)، نیز در بازار کتاب موجود می‎باشد.

طبیعتا مقدمه مفصل و توضیح دهنده مترجمین انگلیسی باید کار مرا راحت کرده باشد؛اما به هر حال لازم میدانم برداشت خودم از کتابی این چنین جذاب را با خواننده فارسی زبان در میان نهم. جلد دوم الاهیات سیاسی-یعنی همین کتاب حاضر،دفاعیه ای است از استدلال اصلی کارل اشمیت(1985-1888)در الاهیات سیاسی سال 1922 که با تاخیری 47 ساله و تحریر و منتشر شده است.

نویسنده با ترسیم دو دوره از حیات مولانا می‌کوشد تا معنای زندگی را در هر یک از ادوار زندگانی وی به تصویر بکشد. وی بر این باور است که مولانا در دوره اول، معنابخشی به زندگانی را در قالب پاداش‌های نیک‌عملی و خوب‌کرداری می‌دانسته است؛ اما پس از آشنایی با شمس که دور? دوم از حیات معنوی او را شکل می‌دهد، تلقی شگفت‌آوری از آدمی و گستره و عمق وجودی داشته است. این از اقتضائات دوران جدید است که هر مکتبی کالای خود را عرضه می‌کند و دلربایی می‌کند. وجود مکاتب مختلف عرفانی اما جذابیت‌های فراوانی را ایجاد کرده است. دورشدن آدمی از معنای اصیل زندگی، سبب شده تا مکاتبی از راه برسند و داعیه معنابخشی به زندگانی را عنوان کنند. معنای زندگی امری جدید التأسیس نیست. بشر جدید به مرحله‌ای رسیده است که به عدم وجود معنا در زندگی خود واقف شده است. اگر سابق بر این عنوانی از «معنای زندگی» در میان نبود، به آن علت بود که احساس پوچی و بی‌حاصلی، کمتر دغدغه آدمی را شکل می‌داده است. اما معنای زندگی را می‌توان در لابه‌لای مفاهیم عرفای اسلامی نیز دریافت. آنها اگرچه صراحتاً به عنوان «معنای زندگی» اثری ننگاشتند؛ ولی در تار و پود کلام خود از این مهم پرده برداشته‌اند. مولانا جلال الدین بلخی از جمله عارفانی بود که دغدغه معنای زندگی داشت. نویسنده معتقد است در کلام شمس تبریزی و به تبع آن مولوی، میان «خدا» و «معنی» این‌همانی وجود دارد. وی ادعا می‌کند اگر فیلسوفی چون صدرالمتألهین شیرازی در آثار خود از اصالت وجود و اعتباریت ماهیت سخن می‌گوید، مولانا جلال الدین در آثار خود مکرر بر اصالت معنا و اعتباریت صورت تصریح می‌کند. اگر در آثار ملاصدرا «وجود» محوری‌ترین موضوع و مفهوم است، بدون تردید نزد مولانا مفهوم «معنی» است که محور همه مباحث قرار می‌گیرد. مولانا متفکری معنامحور است و اساس اندیشه‌های خود را در حوزه‌های مختلف بر آن بنا نهاده است. عالم صورت برای مولانا «نیستِ هست‌نما» است و عالم معنی «هستِ نیست‌نما». عرفان اسلامی از مستعدترین و حاصل‌خیزترین بسترهایی است که می‌توان میو? معنا را از درخت آن چید و در سبد نیازمندی‌های انسان جدید گذاشت. هنوز هم عرفان ادیان یکی از منابع مهم و جایگزین ناپذیر در بعد معنوی حیات انسانی است. عرفان ادیان ابراهیمی و به ویژه عارفان مسلمان با تأکید بر حقیقت و مغز هستی و دین می‌کوشیدند تا فارغ از هر پدیدار و صورتبندی خاص همگان را به دیدار معنا و حقیقت هستی برند. یکی از شاخص‌ترین کسانی که در این راه جد و جهاد بسیار نموده و هم در مقام نظر و هم در مقام عمل و کنش انسانی «معنا» را در محور و کانون پندار و کردار و گفتار خویش قرار داده، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است. او که جویان و پریشان معنا بود با نقب‌زدن به هم? امور هستی آن را طلب می‌کرد و همگان را بدان دعوت می‌نمود. او معنی را خدا می‌دانست (المعنی هو الله) و در و دیوار هستی را پر از معنا می‌یافت. از هر کجای اندیش? او آغاز کنی می‌بینی که وصال عروس معنا را جویا و گویاست. اگر از انسان‌شناسی بیاغازی در انسان به دنبال جان است و اگر از جهان‌شناسی، به دنبال جان جهان است و اگر از خداشناسی جویای جانان است. او طالب جان بود جان جان و جان جان جان جان و جانان و کیست که نداند هم? این‌ها معناست و خدا؛ که «معنا» خداست و خدا «معنا» است و هم? هستی تجلی معنای خدا. جهان کلم? خداست چون در ورای هم? این ظواهر او (معنا) نشسته است. مولانا خود را «ماهی دریای معنی» می‌دانست و از این برای ما حکایت می‌کرد که از این دریا هیچ‌گاه ملال نیافته است و دمادم در آن غوطه می‌خورد. در این نوشته ابتدا به ضمن تشریح مختصات و جغرافیای بحث معنای زندگی در جهان معاصر به ایضاح این مسئله و دیدگاه‌های مختلق پیرامون آن پرداخته می‌شود. در ادامه نیز این بحث به تفصیل در اندیشه‌های مولانا جلال‌الدین بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود‌ که او چه تلقی از معنا و زندگی و معنای زندگی دارد و برای معنابخشی به حیات انسانی چه مطالبی را بیان می‌کند. آشکار است که در آثار مولانا بحثی مستقل و مدون به نام معنای زندگی موجود نیست، چنانکه در بیشتر مباحث چنین است. در این نوشته کوشش می‌شود اجزای پراکند? اندیشه‌های وی را که ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی با این بحث دارند، به همنشینی با یکدیگر دعوت شوند و نظری? مولانا در بحث معنای زندگی تبیین شود. مولانا افزون بر اینکه در باب زندگی و معنای آن سخنان ارزشمندی دارد، شخصا زندگی معنادار و با شور و نشاطی را تجربه کرده بود و از هر دو جهت می‌تواند مورد توجه انسان معاصر قرار بگیرد

نظریه‌ای درباره مدرنیته یكی از بهترین‌ كتاب‌هایی است كه درباره مدرنیته نوشته شده‌ است. هلر فیلسوف سیاسی امروز و شاگرد و دوست دیروز گئورگ لوكاچ فیلسوف فقید مجاری است. او بسیاری از تحولات بلوك شرق را در این كتاب مورد بررسی قرار داده است.

«کشف حجاب در ایران دورة پهلوی اوّل اقدامی بود که نه تنها وضعیت زنان را تغییر داد، بلکه جامعه را نیز عمیقا دگرگون کرد. اجرای این سیاست هفت سال طول کشید و هدف از آن بیرون آوردن زنان ایرانی از پس پرده و غربی کردن آن‌ها بود.» پژوهش حاضر، به بازخوانی و نقد و تحلیل این واقعه از زوایای جدید اختصاص دارد. نگارنده تلاش کرده تا ابهامات، اشتباهات، پیش فرض‌ها و داوری‌های موجود در مورد کشف حجاب را مورد مطالعه قرار دهد. آنچه در این پژوهش مورد اهمیت است، نخست سیاست‌های عملی دربارة کشف حجاب است، دوم بازتاب‌ها و تأثیرات آن در داخل و خارج و در نهایت، روایت‌ها و بازنمایی‌هایی است که با دید منفی و مثبت از این واقعه به ثبت رسیده است.

کتاب حاضر، چهل و هشتمین جلد از مجموعة «بینش معنوی» است که در آن دیدگاه‌های مولانا جلال‌الدین محمد بلخی دربارة مسائل وجود انسان بررسی شده است. غفلت، تنهایی، شادی، غم، ایمان و دعا از مباحث مطرح شده در کتاب هستند. نگارنده در این نوشتار بر آن است که علاوه بر بیان نظر مولوی دربارة مسائل یاد شده، شیوة مواجهة وی با مخاطبان و نقد فیلسوفان را ذکر کند و به تبیین دغدغه‌های مولانا در کاوش امور انسانی و الهی بپردازد. همچنین به مخاطب خویش بنمایاند که وی چگونه راه‌ را برای بیان مطالب خود از طریق نقد جریان‌های رقیب و اتخاذ روشی خالی از تکلف می‌گشوده است.

کتاب حاضر مجموعه‌ای از شانزده مقاله است که در سال‌های 1381 تا 1387 در کتاب‌ها، مجلات و روزنامه‌ها به چاپ رسیده‌اند و موضوع محوری آنها آرزومندی شخصیت، منش و زندگی عقلانی و معنوی است. نویسنده در بخش نخست مقالاتی با محوریت عقلانیت را در اختیار خواننده قرار داده است که برخی از عنوان‌های مقالات عبارت‌اند از: اولویت‌ فلسفه بر دموکراسی؛ فلسفه: بازنگری فهم عرفی؛ وضع نقد و پژوهش در ایران: هست‌ها و بایدها؛ گستره و مرزهای فلسفة دین؛ ملاک حقانیت هر دین؛ پیش‌فرض‌های اسلامی کردن علوم؛ آنسلم قدیس در جست‌وجوی خدا یا اثبات وجود خدا و یادداشتی بر «اعلامیة نود و پنج ماده‌ای لوتر». بخش دوم کتاب مشتمل است بر جستارهایی در معنویت که عنوان‌های مقالات بدین‌قرار است: جایگاه آیرس مرداک در اخلاق‌شناسی روزگار ما؛ تخیل آری، توهم نه؛ در باب ضرورت نقد اخلاقی؛ مسیحیت از منظر سیمون وی؛ عقلانیت، معنویت و روشنفکری؛ معنویت و آزادی؛ طرح‌واره‌ای برای بازیابی جهانگری مولانا و چراغ روشن خاموشی.

کتاب حاضر، برای کسانی است که از خود می‌پرسند تابوی ذات نفی ذات بشر از کجا آمده و آماده‌اند تا دیدگاه‌هایی را که این تابو را به چالش می‌کشد بررسی کنند و خود به داوری بنشینند که آیا چنین دیدگاه‌هایی به‌واقع خطرناک است یا صرفاً نامأنوس؛ کسانی که می‌خواهند درباره تصویری که از رخساره گونه در حال شکل‌گیری است و نقدهای موجهی که بر آن وارد است بیشتر بدانند؛ کسانی که به خود نهیب می‌زنند که شاید، در رویارویی ما با مسائل اضطراری کنونی ذات بشر تکه گم‌شده پازل باشد.

افراد زیادی در نگارش این کتاب یاری‌ام کرده‌اند. تعدادی از دستیاران پژوهش دانشجویی از آن جمله‌اند که مرا برای مطالب سودمند در حوزه‌های عدیده‌ی سیاست‌گذاری که می‌خواستم در باب آن‌ها بحث کنم، راهنمایی کردند. همه‌ی آن‌ها کمک ارزشمندی به من کردند، اما سه نفر شایسته‌ی تقدیر ویژه‌اند… .

ظهور «نومعتزلیان» به دنبال چالش‌های بسیاری رخ داد که با پایان دولت عثمانی و حضور دول غرب در شرق همراه بود. این اندیشه از ابتدا به دنبال پاسخ برای پرسشی فراگیر زیر عنوان «علل عقب‌ماندگی اسلامی» بود. نومعتزلیان به جنبه‌های علمی و کاربردی اسلام، در حیات فردی، اجتماعی و سیاسی تاکید دارند و پیوسته بر پیوند بین عقل و وحی اشاره دارند. آنها اصل «توحید» و «عدل» را بسیار مهم دانسته و بر دو آموزة اختیار در مقابل جبر و حسن و قبح عقلی در مقابل حسن و قبح شرعی توجه دارند. نومتعزلیان معتقدند باید به تاریخ و قرائت تاریخی در شکل‌گیری علوم اسلامی توجه کرد. کتاب حاضر، حاوی چهار گفت‌وگو با پروفسور حسن صنفی، پرفسور محمد ارکون، پرفسور حامد ابوزید و پرفسور عابد الجابری دربارة آراء و افکار نومعتزلیان عرب است.

این کتاب، در فصل نخست، پس از واکاوی شاه خودگرای اخلاق هنجاری انگلوساکسن و انگلوامریکن، سراغ شاخه دیگر گرای این اخلاق هنجاری می رود. فصل دوم، پس از تبیین اصل اساسی نگرش فایده گرا(اصل”بیشینه سازی خیر”)، دو مفهوم “بیشینه سازی” و “خیر” را از نظر فایده گرایان کلاسیک (بنتم، میل و سیجویک) و فایده گرایان مدرن (مایکل اسلات 1941، پیتر آنگر 1942، (درک پارفیت 1942، و ….. تحلیل می کند ..

ایران پسا برحام ایران پس از توافق و ایران پس از تحریم مهم ترین اصطلاحاتی اند که برای توصیف دوره ای که پس از توافق ایران با 5+1 آغاز شده است.

اصلاح فکر دینی فرآیندی تجویزی،تاریخی و مسمتر است.مسلمانان در هر عصر باید سویه های عقلانی و اخلاقی ایمان خود را با وسواس وارسی،و در صورت نیاز اصلاح و بازسازی کنند.

بازی تمام شد؛دسیسه نتیجه داد داد…ویروسی عجیب به جان مردی خلید که تنها به انکای عقل خود به مصاف بنیادگرایی و جهل رفت.مردی شگفت که آخرین مبارزه اش را با به چالش خواندن ویزای یک کشور عربی انجام داد تا چون خدایگانی از دور با جهان سخن بگوید.و این سوال حیرت انگیز را بپرسد:سرزمین های ما در دست کیست؟ یک سال تمام با متفکر و فیلسوف،دکتر حامد ابوزید از طریق نامه ای هفتگی و گاه روزانه همدم شدم تا اینکه گفتگو به پایان رسید و صورت کتاب به خود گرفت.

کشور ایران در قرن نوزدهم به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک،صحه رقابت قدرت های بزرگ،به ویژه روس و انگلیس شد.این دو کشور که درگیر رقابتی شدید برای تصاحب آسیای مرکزی و هند و افغانستان بودند،براساس بازی بزرگ به ایران نگاه ویژه داشتند و این کشور برای آن ها اهمیت فوق العاده ای داشت.در این میان،حاکمان ایران برای کاهش نفوذ این دو قدرت بزرگ کوشیدند آمریکایی ها را به عنوان نیروی سوم تعادل بخش در امور کشور درگیر کنند…

اندیشه قانون گرایی یکی از مهمترین زمینه های تجدد خواهی در ایران عصر قاجار بوده است. در این میان نقش روشنفکران عصر قاجار در این مساله بسیار حایز اهمیت بوده است. این گروه با اشاعه اندیشه قانون خواهی زمینه تحولات سیاسی و اجتماعی را در عصر قاجار فراهم نمودند. در میان این روشنفکران میرزا یوسف خان مستشارالدوله جایگاه ویژه ای دارد. او با نگارش رساله «یک کلمه» گام بلندی را در ایجاد مبانی «حکومت قانون» در ایران برداشت.

این کتاب که می کوشد پرتوهایی از درخشش های دموکراسی را به خواننده بنمایاند و پاره ای از نقش و نگار های سیمای دموکراسی را بازتاب دهد، حاصل پژوهش هایی است که نویسنده بین سال های 1370 تا 1392 به انجام رسانده است.

جمعیت دنیا هر روز بیشتر میشود اما دنیا هر روز کوچک تر.وسایل ارتباط جمعی،دنیا را به یک دهکده تبدیل کرده است؛دهکده ای جهانی با میلیارد ها شهروند،در گذشته،مردم یک کشور،بلکه یک شهر،چندان از یکدیگر اطلاع نداشتند که اکنون مردم دنیا از وضع هم مطلعند…

کتاب حاضر، به علوم اجتماعی در سنت‌های شیعی می‌پردازد. فصل اول به طرح پاره‌ای مباحث کلی در باب اهمیت، جایگاه و سوابق بحث از نسبت اسلام و علوم اجتماعی اختصاص داده‌شده است. در فصل دوم به توضیح سه مفهوم بنیادی پژوهش که در عنوان رساله نیز موجود بوده‌اند، یعنی سنجش، اسلام و علوم اجتماعی پرداخته‌شده است. در سه فصل بعد به ترتیب سنجش آرای «علامه حکیمی»، «آیت‌الله جوادی آملی» و «دکتر شریعتی» به‌عنوان نمایندگان سه سنت فکری متفاوت در نسبت اسلام و علوم اجتماعی انجام‌شده است. در این سه فصل تلاش شده منظومه فکری هر یک از سه متفکر، با شروع از مبادی اصلی فکرشان در نسبت اسلام و علوم اجتماعی بازسازی شود. در فصل ششم نیز، پاره‌ای تأملات حاصل از نتایج به‌دست‌آمده در فصل‌های قبلی مورداشاره قرارگرفته است.

شرحی بسیار مختصر از زندگی پر ماجرای فیلسوف، حاوی اشاراتی به تنهایی نیکلای خردسال، خصومت او با جهان اطراف و لحظات طغیان و شورش علیه نظام های همسان ساز بیرونی از یک سو و راه رسیدن نیکلای جوان به مسیحیت از سوی دیگر.