این نوشتار به بحث و بررسی در خصوص اندیشه‌ی سیاسی، حکومت و جایگاه آن از منظر دکتر علی شریعتی اختصاص دارد. بخش نخست گفتاری در باب دموکراسی است، اعم از این که حکومت یا نظام سیاسی باید دارای چه شرایطی باشد تا بتوان آن را مبتنی بر دموکراسی دانست. تفاوت یا تشابهات میان مردم سالاری دینی و دموکراسی از دیگر مباحث بخش نخست است. اما بخش دوم، یا بخش اصلی کتاب درباره‌ی اندیشه‌ی شریعتی است. این بخش مربوط به تعریف شریعتی از حکومت اسلامی یا نظام حکومتی است و این که میان حکومت دینی مطلوب وی با حکومت مبنی بر دموکراسی چه اختلافات و تفاوت‌هایی وجود دارد. بخش آخر کتاب درباره دیدگاه شریعتی در خصوص غرب، غرب‌گرایی و غرب زدگی، و نیز نقد این تفکر است. نگارنده در پایان خاطرنشان می‌کند: “در یک کلام، دکتر شریعتی، شریعتی شد به واسطه‌ی تحول و نگاه جدیدی بود که در مبنا و مفهوم “شیعه بودن” و “مسلمان بودن” توانست در دل و جان میلیون‌ها تحصیل کرده‌ی ایرانی ایجاد کند و نه به واسطه‌ی هجوم و حمله‌اش به غرب که در آن گفتمان نه پیام جدیدی بود و نه حرف و حدیث تازه‌ای.

در این کتاب نویسنده به بررسی اندیشه سیاسی اسلام در دوران معاصر و نسبت آن با اندیشه سیاسی کلاسیک در اسلام می پردازد.به اعتقاد پروفسور روزنتال،اسلام معاصر دچار بحران معنوی و فکری است و این امر ریشه در فلسفه سیاسی غرب و سلطه غرب بر جهان اسلام دارد.او می کوشد در کتاب حاضر نشان دهد که چگونه اسلام موقعیت کلاسیک خود را در کشورهای اسلامی از دست داده است.او ریشه شکل گیری ناسیونالیسم را در این کشورها در از دست رفتن همین جایگاه و موقعیت می داند که وضعیت پیچیده و آشفته ای را به وجود آورده است.

بشر در هر دوره تاریخی به آگاهی از روش و ابزار کسب معلومات و به عبارتی روش‌های تحقیق، نیاز داشته است و دارد. این روش و ابزار نیز به تناسب توسعه و تکامل معلومات بشری، در حال تکامل و توسعه بوده است؛ به نحوی که روش‌های امروز کامل‌تر و کارآمدتر از روش‌های گذشته است و طبعاً روش‌های آینده، کامل‌تر از روش‌های امروز خواهد بود. بنابراین لازم است محققان، استادان، دانشجویان و اساساً هرکس می‌خواهد بداند و مجهولی را کشف نماید و بر دامنه معلومات بشر بیفزاید، از روش‌های تحقیق آگاهی یافته، فنون کشف واقعیت‌ها و شناخت حقایق را فرا گیرد.کتاب حاضر که با عنوان مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی تهیه شده است، حاصل برخورداری از منابع، آثار و تجارب ارزشمند دیگران و نیز تجارب چندساله مؤلف آن در زمینه تحقیقات، آموزش روش تحقیق و مسئولیت‌های پژوهشی دانشگاهی است. از این رو، می‌تواند برای اکثر علاقه‌مندان و دانشجویان رشته‌های گوناگون علوم انسانی و اجتماعی مفید باشد.

این نوشتار، نه بسان سنت تذکره‌نویسی در پی ذکر نیک و بد آدمیان و بالمآل قضاوت درباره سرشت و سرنوشت آنان، و نه به‌مانند آنچه که این روزها به «طرح‌های تاریخ شفاهی» شهره‌اند، در پی ثبت و ضبط خاطراتِ صِرف یک چهره سیاسی، فرهنگی یا اجتماعی است؛ اگرچه رگه‌هایی از آنچه گفته شد را با خود دارد اما بیش از همه در پی چگونگی فهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پهنه تجربه تاریخی آن است؛ تجربه‌ای که گاه در مقام الگو و عمل، متعارض و مبهم ظاهر می‌شود و از این زاویه سؤالات و حتی شایعاتِ فراوانی برمی‌انگیزد. از این رهگذر، ظهورِ گاه و بی‌گاه شخصیت‌ها و افراد برجسته در صحنه نمایش روابط و سیاست خارجی ایران و تأثیر این حضور در تأمین منافع و حفظ و استمرار موجودیت ملی چنان نزدِ اهل فن آشکار است که نیاز چندانی بر افزودن تصدیق بر محلِ صدقِ این گزاره باقی نمی‌ماند.

“اسلام سیاسی” برای توصیف آن دسته از جریان‌های سیاسی اسلامی به کار می‌رود که خواستار ایجاد حکومتی بر مبنای اصول اسلامی هستند. بنابراین، اسلام سیاسی را می‌توان گفتمان به شمار آورد که گرد مفهوم مرکزی “حکومت اسلامی” نظم یافته است. این گفتمان بر تفکیک ناپذیری دین و سیاست تاکید کرده و مدعی است که اسلام از نظریه‌ای جامع درباره‌ی دولت و سیاست برخوردار است. هدف نهایی این گفتمان، بازسازی جامعه بر اساس اصول اسلامی است و در این راه، به دست آوردن قدرت سیاسی، مقدمه‌ای ضروری تلقی می‌شود. گفتمان‌های اسلام سیاسی، بر خلاف بنیادگرایان و سنت‌گرایان، مدرنیته را به طور کامل نفی نمی‌کنند، بلکه می‌کوشند تا اسلام را با جامعه‌ی مدرن سازگار نشان دهند. البته اینان جنبه‌های سکولار تمدن غرب را نفی می‌کنند و مشکل‌های جامعه‌های معاصر را به دوری از دین و معنویت نسبت داده و راه رهایی از آن‌ها را توسل به ارزش‌های دینی و بازگشت به اسلام می‌دانند. اسلام سیاسی از مهم‌ترین جریان‌های انقلاب اسلامی در جامعه‌های اسلامی به شمار می‌آید، ولی به جز در مورد ایران، اسلام‌گرایان نتوانسته‌اند حکومتی قدرت‌مند و مبتنی بر آموزه‌های اسلام سیاسی بنا کنند. اسلام سیاسی ایرانی بر مذهب شیعه به عنوان دال برتر هویت ایرانی و سامان‌دهنده‌ی اصلی حیات سیاسی و اجتماعی جامعه تاکید می‌کند و از انقلاب اسلامی سال 1357 به بعد، مدیریت جامعه‌ی ایرانی را در اختیار داشته است. بنابراین، اسلام سیاسی ایرانی را می‌توان موفق‌ترین تجربه‌ی عینیت یافته‌ی گفتمان اسلام سیاسی در جهان اسلام به شمار آورد و جامعه‌ی ایرانی نیز تنها جامعه‌ای است که در یک فرایند کم و بیش طولانی تاریخی بر اساس اسلام سیاسی سامان‌دهی و مدیریت شده است. نویسنده در کتاب حاضر فرایند پیدایش و استقرار اسلام سیاسی در ایران و چالش‌های فراروی آن را بررسی کرده است. در این راستا کوشش شده است تا با استفاده از نظریه‌های گفتمانی، روند شکل‌گیری، غیریت‌سازی‌ها، و چالش‌های اسلام سیاسی در ایران را بررسی و به امکان‌ها و محدودیت‌های آن اشاره شود.