تاریخ فقه در ایران و به‌طور کلی در سراسر تمدن اسلامی تاریخ اندیشه‌ورزی درباره‌ی آیین‌های هویت‌ساز عبادی و حقوقی است؛ یعنی مسائلی که طی قرن‌ها مهم‌ترین مسائل اجتماعی محسوب شده، جریان‌ساز بوده، مهم‌ترین تحولات فرهنگی و سیاسی را شکل داده و همواره خود نیز از آن‌ها اثر پذیرفته‌اند. فقه در تمدن‌های نقل‌محور همان جایگاهی را داراست که فلسفه در تمدن‌های مبتنی‌بر عقلِ خودبنیاد دارد. نیاز مسلمانان به آیین‌های وحدت‌بخش و هویت‌آفرین سبب علمِ فقه ـ دانش کشف و تفسیر این آیین‌ها ـ چنین مهم تلقی شود. بنابراین برای شناخت ماهیت فقه باید کارکرد آیین‌ها را از منظر علوم اجتماعی بازجست. مهم‌ترین حرف مؤلف در این اثر نیز همین است.
رسالت‌محوری مؤلف در این اثر معرفی علم تاریخ و بازنمایی ضرورت آشنایی با آن است. به همین منظور تلاش مؤلف این است که دانشجویان را با نوع نگاه تاریخ‌نگارانه، علوم یاری‌رسان به مورخان، شیوه‌ی تحلیل تاریخی، رابطه‌ی میان تاریخ و سایر علوم اجتماعی و درنهایت کاستی‌ها و نقاط ناپژوهیده در حوزه‌ی مطالعات تاریخ فقه اسلامی و منابع دست اول آن آشنا کند.

آیت‌الله طالقانی هم در حوزه‌ی نظر و اندیشه و هم در عرصه‌ی عمل اجتماعی دارای سعه صدر و وسعت مشرب بود و اهل مدارا. به همین سبب، با جریان‌های گوناگون فکری و رهبران حرکت‌های سیاسی مبارزاتی تعامل داشت و در آراء، آرمان‌ها و نگرش‌های آنان تأمل می‌کرد. بدون تعصب و جزم‌اندیشی درعین پای‌بندی و ایمان استوارش به شریعت اسلامی و مکتب فکری قرآن کریم، با صاحبان آراء و مکاتب فکری، آثار متفکران مکاتب مختلف و مدافعان و مدعیان آن به گفت‌وگو می‌پرداخت.
زندگینامه‌ی سیاسی آیت‌الله طالقانی کتابی است که به بررسی تحلیلی زندگی او می‌پردازد و از این رو، به ناگزیر در این کتاب بخش‌های عمده‌ای از تاریخ معاصر ایران نیز مرور شده است تا تأثیرپذیری این اندیشمند معاصر از محیط سیاسی اجتماعی و تأثیرگذاری متقابل او بر فضای روزگارش به‌درستی تبیین شود.

مؤلف در این کتاب کوشیده است، به سهم خود، با طرح مقوله‌ی «روش تحقیق در تاریخ» از قلمرو علم تاریخ به وادی فلسفه‌ی علم تاریخ گام بردارد و حوزه‌های هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی تاریخی را به هم پیوند دهد؛ از مفاهیم و مبانی روش و پژوهش در تاریخ سخن بگوید؛ طرح تحقیق و مؤلفه‌های آن را به بحث بگذارد و با منبع‌شناسی تاریخی به عرصه‌ی روش‌های گردآوری داده‌های تاریخی گذر کند؛ راه‌های پالایش و تصفیه‌ی داده‌های درست از نادرست را بشناساند؛ عناصر و عوامل مؤثر در تحلیل داده را به گفت‌وگو بگذارد و از چگونگی نگارش متن تحقیق (تولید فراورده‌ی علمی) و نقد آن سخن براند.

«… بحثی بسیار سنجیده و کامل. مکالا توانایی فوق‌العاده‌ای برای توسل به انواع بسیار گسترده‌ای از مثال‌های روشنگر دارد که غنای زیادی به بحث می‌بخشد … این کتاب را می‌توان نقدی مستدل و معتبر بر پست‌مدرنیسم دانست.»
کریستوفر لوید، دانشگاه نیواِنگلند
ما برای اطلاعات معتبر درباره گذشته به مورخان متوسل می‌شویم. ولی منتقدان مدرن و پست‌مدرن اعتبار و عینیت یافته‌های مورخان را زیر سؤال برده‌اند و تاریخ را محصول فرهنگ معاصر می‌دانند. آیا می‌توانیم راهی پیدا کنیم که مجدداً به تاریخ اعتماد کنیم؟
این کتاب بنیادهای عقلانی توصیف، تفسیر و تبیین رویدادهای گذشته را نشان می‌دهد. سی. بی ین مکالا است که تاریخ قابل اعتمادتر از آن است که این روزها تصور می‌شود. او استدلال می‌کند که مورخان تا جایی که می‌توانند تصویر منصفانه‌ای از گذشته ترسیم می‌کنند و از گمراه کردن خوانندگان خود می‌پرهیزند. او با تشریح و بررسی نقدهای پست‌مدرن بر تاریخ، امکان دوباره‌ای به دانشجویان و استادان تاریخ می‌دهد تا به رشته و حرفه خود اعتبار بخشند. مکالا با پاسخ‌های جسورانه‌اش به پرسش‌های اصلی فراروی مورخان، بحث [بر سر چیستی و اعتبار] تاریخ را وارد مرحله جدیدی می‌کند. در این کتاب پژوهش تاریخی به شیوه‌ای ساده و سر راست تشریح شده، چنان‌که درک آن برای تمام علاقه‌مندان مقوله تاریخ ممکن باشد.

حدود ساعت چهار صبح، صدای رگبار گلوله آرامش شب را شکست. تروتسکی که از خواب عمیق پریده بود، فکر کرد صدای آتش‌بازی است و مکزیکی‌ها یکی از اعیادشان را جشن گرفته‌اند. به خودش که آمد، متوجه شد «انفجارها خیلی نزدیک و درست درون اتاق بود، کنارم و بالایِ سرم. بوی باروت تندتر و نافذتر شد. آنچه همیشه منتظرش بودیم اتفاق افتاه بود و به ما حمله شده بود.»
تروتسکی، مردی که سخنرانی‌های آتشینش در جریان انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، کشوری را به حرکت وامی‌داشت، کمیسر جنگ، نامی هم‌طراز لنین.
بعدها دشمنی‌های دنیای سیاست او را چهره‌ای خائن به مردم و کشورش معرفی کرد. در فاصله‌ای کوتاه، دشمن و رقیب قدرتمند او، استالین، مقدمات اخراجش از حزب و سپس تبعیدش از کشور را فراهم کرد.
دوستان و اعضای خانواده‌اش یک به یک تاوان نزدیکی و وفاداری به او را به بهای رنج، تبعید، یا مرگ‌شان پراختند. این کتاب، با نگاهی به گذشته، به سال‌های پایانی زندگیِ در تبعید تروتسکی می‌پردازد. و شاید در پایان پرسشی پنهان را مطرح می‌کند؛ آیا از سر گذراندن تمام آن رنج‌ها، مخاطرات، تبعیدها و مرگ‌ها ناگزیر بود؟

تاریخ جهان تحولات و رخدادهای بشر را در چهل فصل از عصر حجر تا انرژی هسته‌ای با زبانی بسیار ساده و صمیمی، بی‌تکلف، شیرین و جذاب روایت می‌کند، چنان‌که کثیری از خوانندگان آن در گروه‌های سنی و سطوح آموزشی مختلف گفته‌اند از مطالعه‌ی این کتاب نه‌تنها بسیار لذت برده‌اند، بلکه آن را دریچه‌ی نوینی به جهان تاریخی و تاریخ جهان یافته‌اند و بر آن شده‌اند که با کتاب‌های دیگری، مطالعه تاریخ را پی بگیرند. مفسر لوس آنجلس تایمز  می‌گوید گامبریچ به تاریخ جان می‌بخشد و خواننده را همراه خود در سفینه‌ای زمان‌پیما بر فراز تاریخ جهان به پرواز درمی‌آورد و او را همواره در طول کتاب به سیر و سلوکی فکری و عاطفی میان گذشته و حال وامی‌دارد.
گامبریچ فصل پایانی کتاب با عنوان «بخش کوچکی از تاریخ که من خود در آن زیسته‌ام» را این‌گونه به پایان می‌برد: «اکنون هر زمان یک زلزله، یک سیل، یک توفان سهمگین، قحطی و خشکسالی و بلایای دیگر در نقاط دورافتاده‌ای از جهان، مردان، زنان و کودکان زیادی را به کام مرگ می‌برد، هزاران انسان در کشورهای ثروتمند، پول و نیروی‌شان را برای یاری‌رساندن به بازماندگان آن‌ها به‌کار می‌گیرند. چنین نیکوکاری‌هایی در گذشته صورت نمی‌گرفت. بنابراین همچنان حق داریم به آینده‌ای بهتر امیدوار باشیم.»

زندگی، شخصیت و اندیشه‌های دکتر محمد مصدق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران، به‌رغم این‌که سالیان درازی از نهضت ملی‌شدن نفت می‌گذرد، همچنان در محاق قرار دارد. صرف‌نظر از این‌که واقعیت تاریخی او وجه‌المصالحه‌ی صف‌بندی‌های سیاسی قرار گرفته، نکته‌ی مهم دیگری نیز وجود دارد که درخور توجه است: فشردگی رخدادهای سیاسی دوران نهضت ملی و نخست‌وزیری دکتر مصدق و اهمیت این دوره‌ی تاریخی هرگز اجازه نداده است که زندگی شخصی و سیاسی طولانی او پیش از اردیبهشت ۱۳۳۰ مورد توجه قرار گیرد. این هم از طنزهای تاریخ است که گستره‌ی زندگی شخصیتی، تنها برحسب حوادث دو سال از آخرین سال‌های عمر او تقریر شود.
بیرون کشیدن مصدق از این محاق و تاباندن نوری بر قطعاتی مهم از تاریخ معاصر ایران از خلال آن، انگیزه‌ی اصلی پژوهشی بوده که این کتاب حاصل آن است. پرداختن به زندگی مصدق، درعین‌حال امکانی برای راه‌یافتن به احساسات، آرزوها و دغدغه‌های نسلی از سیاست‌ورزان ایران هم هست.

محسن نجات حسینی متولد سال 1323 در مشهد است. او دارای فوق‌لیسانس مهندسی شیمی از دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران در سال 1349 است و تحصیل خود را در سوئد و در تخصص فیزیک پرتوهای یون‌ساز در سال 1360 پی گرفته است. محسن نجات حسینی از اعضای اولیهٔ سازمان مجاهدین خلق ایران است که در سال 1349 هم‌زمان با فارغ‌التحصیلی از دانشکدهٔ فنی با مأموریت از سوی سازمان مجاهدین برای گذراندن دوران عملیات چریکی از ایران خارج شد. وی تا سال 1355 با سازمان مزبور همکاری می‌کرد. گزارشی از رویدادها و تجربیات وی در این دوران، در کتاب «بر فراز خلیج فارس»، منتشر شده است. مقالات پژوهشی ـ اجتماعی نوشتهٔ محسن نجات حسینی در مقاطع مختلف در برخی از روزنامه‌های ایران به چاپ رسیده است. او در سال 1372 جایزهٔ وزارت بهداشت و درمان سوئد را برای ارائه بهترین ایده‌ها دریافت کرد.

ناپلئون کم و بیش به مدت بیست سال زندگی و اعمال ناپلئون و تاریخ اروپا مترادف و هم معنا بوده اند. این کتاب بررسی این زندگی موثر و فراموش ناشدنی است. نویسنده با معرفی و تشریح نیروهای له و علیه ناپلئون عمق اثرگذاری او را ترسیم می کند و با تحلیل نبردهای سال 1796 واترلو بارزترین نمونه های استراتژی ناپلئون را معرفی می نماید تا هر چه بهتر شخصیتی را دریابیم که در همراهی نبوغ نظامی و فعالیت سیاسی در جهان یگانه بوده است.

این کتاب به شرح زندگانی “داریوش یکم” (550-486 یا 485 ق م) ملقب به داریوش بزرگ و پادشاه ایران از سلسله‌ی هخامنشی و پسر ویشتاسب و معرفی شخصیت وی اختصاص دارد. گفتنی است، داریوش بزرگ، یکی از بزرگ‌ترین فرمانروایانی است که از مشرق‌زمین برخاسته‌اند. وی سیاستمدار و سازمان‌دهنده‌ای بزرگ بود، و در سلطنت او بود که امپراتوری هخامنشی استحکام یافت. جنگ‌های او به منظور مستحکم کردن مرزهای امپراتوری ایران بود. وی در بسط تجارت و ساختن ابنیه و راه‌ها و پیوستن نواحی کشور به یک‌دیگر توجه مخصوص داشت. داریوش در تحبیب قلوب ملل تابع، کوشش داشت یهودیان را رخصت ساختن معبد در اورشلیم اعطا کرد. در مصر نامش در معابدی که در ممفیس بنا کرد آمده است، و به قول هرودوت، در روایات مصری یکی از بزرگ‌ترین نیکوکاران و قانون‌گذاران آن سرزمین شمرده شده است. روابطش با یونانیان نیز بر همین اساس بود. او بناهای تازه‌ای در شوش، بابل، و همدان برافراشت، ولی شهرت هیچ‌یک به پای تخت‌جمشید نمی‌رسد که مقبره‌ی داریوش در نقش رستم نزدیک آن و دارای کتیبه‌ای از آن شاهنشاه است. مهم‌ترین ماخذ تاریخ سلطنت داریوش کتیبه‌ی بزرگ بیستون است که یکی از بزرگ‌ترین کتیبه‌های سراسر تاریخ است.

در بررسی تاریخ ایران،دوره معاصر یعنی سیصد سال اخیر که تقریبا هم عصر تاریخ معاصر اروپاست،از زوایای گوناگون اهمیت فراوان دارد،چه از لحاظ سیاسی،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی،بسترساز تحولات و ساختارهای جدید جامعه در دوران متاخر است.بررسی ابعاد مختلف تاریخ این دوره بویژه تاثیرپذیری از تحولات بین الملل که شتابان در مسیر تحول و پیشرفت سیر می کرد و خواه ناخواه جامعه ایران از آن متاثر بود و همچنین تعامل ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه ایران بویژه میان مردم و گروه های اجتماعی با نظام سیاسی و حکومت،از نکات اساسی است که در این اثر به آن پرداخته شده است.

منطقه قفقاز به خاطر موقعیت استراتژیکی در طول تاریخ همواره حلقه اتصال و پیونددهنده شرق با غرب بوده است. ساکنان این منطقه از دیرباز با ایران و ایرانیان روابط گسترده فرهنگی، اقتصادی و سیاسی داشتند. در دوره باستان آران، ارمنستان و بخش‌هایی از گرجستان تابع دولت مرکزی ایران بودند و در دوره اسلامی بخش‌هایی از آن‌ها جزء قلمرو خلافت اسلامی محسوب می‌شد. اثر پیش رو که از شاه طهماسب اول صفوی تا پایان زندیه را دربرمی‌گیرد، در رابطه با این احکام و فرامین تدوین شده و عمدتا مبتنی بر اسناد آرشیوهای گرجستان است. جلد دوم شامل فرامین و احکام شاه سلطان حسین تا شاه طهماسب دوم است.

منطقه قفقاز به خاطر موقعیت استراتژیکی در طول تاریخ همواره حلقه اتصال و پیونددهنده شرق با غرب بوده است. ساکنان این منطقه از دیرباز با ایران و ایرانیان روابط گسترده فرهنگی، اقتصادی و سیاسی داشتند. در دوره باستان آران، ارمنستان و بخش‌هایی از گرجستان تابع دولت مرکزی ایران بودند و در دوره اسلامی بخش‌هایی از آن‌ها جزء قلمرو خلافت اسلامی محسوب می‌شد. اثر پیش رو که از شاه طهماسب اول صفوی تا پایان زندیه را دربرمی‌گیرد، در رابطه با این احکام و فرامین تدوین شده و عمدتا مبتنی بر اسناد آرشیوهای گرجستان است. جلد نخست از شاه طهماسب اول تا شاه سلیمان را دربرمی‌گیرد.

پیشگفتار
فصل اول: زمینه های پیدایش عصر رضا شاه
چرا مشروطه موفق نشد
موانع تحقق مشروطه
فصل دوم: جامعه شناسی ایران بعد از عصر رضا شاه
قدرت های خارجی
قوه مقننه
فصل سوم: الیگارشی حاکم و مجلس سیزدهم
فراکسیونهای مجلس سیزدهم
فراکسیون اتحاد
فراکسیون میهن
فراکسیون اتفاق (آذربایجان)
فراکسیون مستقل
فراکسیون منفردین
نخست وزیری محمدعلی فروغی (شهریور تا اسفند 1320)
نخست وزیری علی سهیلی (اسفند 1320 تا مرداد 1321)
نخست وزیری احمد قوام السلطنه (مرداد تا بهمن 1321)
شورش هفدهم آذرماه سال 1321
فصل چهارم: نخستین تلاش های محمدرضا شاه برای کسب قدرت
اصلاحات، مستشاران خارجی و مأموریت آرتور میلسپو (1321ـ1323)
تلاش شاه برای افزایش قدرت (فروردین تا اسفند 1322)
منابع