در کتاب حاضر، موانع سیاسی شکل‌گیری احزاب سیاسی ایران قبل از انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا مفاهیم فرهنگ سیاسی و احزاب سیاسی معناشناسی شده و منشاء وجود احزاب، ساخت احزاب، ویژگی‌ها و تقسیم‌بندی احزاب بررسی شده است. سپس پیشینۀ مشارکت سیاسی در ایران از قبل از اسلام تا سال 1357 مطرح شده است. در ادامه ساختار اجتماعی کشور ایران و فرهنگ سیاسی موجود در آن واکاوی شده است. سپس احزاب دولتی و غیردولتی، گروه‌ها، سازمان‌های مذهبی و غیرمذهبی در ایران به طور کامل معرفی شده‌اند. در نهایت نیز موانع سیاسی احزاب تبیین شده است.

«شهریار» ماكیاولی كتابی است سترگ، با نثری پرشور، برای انسان‌های همه دوره‌ها در شناخت ماهیت قدرت؛ اندرزنامه‌ای است برای دستیابی به قدرت و حفظ آن؛ بیانیه‌ای است در چگونگی فرمانروایی و فرمانبرداری. «شهریار» داریوش آشوری نمونه‌ای عالی از ترجمه است كه علاوه بر دقت در انتقال معنا، سبك بیان نویسنده نیز به خواننده منتقل شده است. داریوش آشوری با نگاهی به نوع ادبی سیاست‌نویس و نصیحت‌الملوك‌نویسی در زبان فارسی توانسته این رساله را همچون یك سیاست‌نامه مدرن به زبان فارسی درآورد، بی‌آنكه نثر او رنگ كهنگی به خود بگیرد یا در ورطه عربی‌نویسی نصیحت‌الملوك‌ها یا سره‌نویسی سقوط كند. از حیث محتوا، تا پیش از شهریار، این نوع ادبی مشحون بود از پند و ارزهایی به پادشاه، در باب فضایلی چون شفقت و شجاعت. اما سخن ماكیاولی جدید بود. او از شهریار می‌خواست واقعیت را به آرمان نفروشد و به او می‌آموخت كه گاه چگونه باید به قساوت عمل كند، چگونه روباه شود تا دام‌ها را شناسد و چگونه شیر باشد تا گرگ‌ها رماند. برای این پیام جدید، آشوری بیان جدید خلق كرده است. باری در توصیف ترجمه خوب گفته‌اند ابداع متنی كه نویسنده اگر زبان مادری‌اش همان زبان مترجن بود آن را می‌نوشت. شاید اگر آن جمهوری‌خواهِ فلورانسی می‌خواست شهریارش را به فارسی بنویسد، حاصل كار چیزی می‌شد نزدیك به شهریارِ آشوری. چنین ترجمه‌ای مستلزیم دانشی وسیع و تخیلی بسیار غنی است. (جلال توكلیان، مهرنامه، شماره 7، آذر 1389)

نویسنده اعتقاد دارد که الگوهای توسعه نه قابل انتقال از جامعه ای به جامعه دیگر و نه با اعمال سیاست های آمرانه از بالا، مفید می باشدو نه بدون مشارکت آگاهانه و فعالانه شهروندان بصیر و آگاه ممکن خواهد بود.براین اساس کتاب به دو بخش تقسیم شده که در بخش اول راه های بازسازی ذهنی و در بخش دوم ، مدل های فرضی برای ایجاد توسعه ارائه شده است .

در تحلیل تاریخ و سیاست خاورمیانه یک سؤال را باید مطرح کرد وآن این است که در این منطقه بر خلاف دیگر نقاط جهان،وضعیت وشرایط “هابز”ی حاکم بوده و اساسا نام خاورمیانه با جنگ و درگیری مترادف است:چرا این پیش داوری در اغلب تحلبل های سیاسی به چشم می خورد؟این کتاب در نظر دارد با بررسی یک سری نمونه های خاص و درنظر گرفتن انواع عوامل و شرایط دخیل دراین نمونه ها که موجب ظهور جنگ ومنازعه در این منطقه شده است،درستی این برداشت خاص را مورد بررسی قرار دهد.

اثر حاضر در مورد مباحثی، چون ماهیت دولت در جهان اسلام، تحولات قبایلی شبه جزیرۀ عربستان قبل از اسلام، چگونگی تأسیس و ساختار دولت –  شهر پیامبر اسلام ‌(ص) در مدینه و پیدایی و خلافت قریش بحث نموده است. همچنین سه دولت بزرگ اسلامی، یعنی دولت‌های اسماعیلی، عثمانی و صفویان به گونه‌ای مفصل مورد مطالعه قرار گرفته است.

در این مجموعه مقالات که توسط محققان و تحلیل‏گران معاصر ایران نگارش یافته، زمینه‏ها و مبانی شکل‏گیری نوسازی و مدرنیته در حوزه سیاست و حکومت در ایران تبیین شده است. نویسندگان به تفصیل از معضلات و موانع توسعه سیاسی و دموکراسی و مؤلفه‏های دولت مدرن در ادوار بعد از مشروطه مخصوصاً عصر پهلوی و انقلاب اسلامی بحث نموده‏اند. مفاهیم دولت متمرکز، قومیت‏گرایی، جمهوریت، دولت مطلقه، بوروکراسی، رابطه ملت و دولت و توسعه سیاسی و اقتصادی همواره پایه استدلالها و تحلیلهای نویسندگان این مقالات قرار می‏گیرد. رویکرد این مجموعه در بررسی نواقص و مشکلات دولت مدرن و توسعه سیاسی در ایران عمدتاً در قیاس با تجربه غربی این مفهوم صورت گرفته است.

با توجه به این مسایل و در پرتو روی دادهای کنونی جهان عرب، هدف اساسی این پژوهش آن است که با رویکرد جامعه شناسی سیاسی جنبش های اجتماعی، مسایل جامعه شناختی سیاسی جنبش های اسلامی را در رابطه با عمده ترین موضوعات جامعه شناختی کنونی را بررسی و تبیین کند. با توجه به این مسایل، کتاب کنونی با هدف تبیین جامعه شناسی سیاسی جنبش های اسلامی، مسایل جامعه شناختی مربوط به این جنبش ها را در سه بخش اساسی سازماندهی کرده است.
این بخش ها به ترتیب به: 1- مبانی نظری جنبش های اسلامی و ماهیت اقدام جمعی آن ها، 2- تبارشناسی خشونت در جنبش های اسلامی و کشمکش بر سر آن و سرانجام 3- جنبش های اسلامی و جامعه مدنی و دموکراسی می پردازد. این سه بخش خود در برگیرنده فصل های جداگانه ای است که ابعاد گوناگون بحث های مربوط به بخش را مورد بررسی قرار دهد. روی هم رفته کتاب دارای شش فصل اساسی است.

فصل نخست کتاب با عنوان جنبش های اسلامی و نظریه های علوم اجتماعی، در صدد است تا با قرار دادن بحث جنبش های اسلامی در چارچوب نظریه های عمده علوم اجتماعی به ویژه در رابطه با جنبش های اجتماعی و اقدام جمعی، به فهم بهتر و درست تری از این پدیده در خاورمیانه معاصر و در واقع جهان اسلام دست پیدا کند. فصل خود در برگیرنده پنج گفتار اساسی است که در آن به دیدگاه های بنیان گذاران و پدران جامعه شناسی سیاسی، یعنی کارل مارکس، امیل دورکهیم، ماکس وبر و جان استوارت میل، که در واقع تمامی نظریه های علوم اجتماعی نوین به نوعی از دیدگاه های آن ها سرچشمه می گیرد اشاره شد. بهره گیری از آن ها برای تبیین ماهیت اقدام جمعی اسلامی موضوع گفتار دوم فصل است. نگارنده با تأکید بر سازگاری دیدگاه های فرهنگ و عقیده محور ماکس وبر با اقدام جمعی گروه های اسلام گرا، در صدد برآمده است تا نه تنها به تبیین انگیزه اصلی اسلام گرایان از پیوستن به جنبش های اسلامی بپردازد، بلکه علل و عوامل دوگانگی اقدام جمعی اسلامی را که بر به کار گیری نیروی قهریه (خشونت) و دیگری بر روش های آرام و مسالمت آمیز تأکید دارد، بررسی کرده و آینده جنبش های اسلامی را با توجه به موقعیت و پایگاه اجتماعی مردمی جنبش های اسلامی تندرو و جنبش های اسلامی میانه رو تبیین کند.

از آن جا که رادیکالیسم به طور عام و به کارگیری نیروی قهریه و یا خشونت به طور خاص از عمده مسایل مرتبط با جنبش های اسلامی معاصر بوده است، در فصل های دوگانه بخش دوم به تبار شناسی خشونت در جنبش های اسلامی و کشمکش بر سر آن میان فعالان اسلام گرا از یک سو و اندیشمندان اسلامی از سوی دیگر می پردازیم. با توجه به این، نگارنده در صدد برآمده است تا نخست در فصل دوم کتاب، مساله خشونت در جنبش های اسلامی را مورد بررسی قرار داده و برای فهم بیش تر این پدیده به طبقه بندی انواع خشونت در جنبش های اسلامی از آغاز تاکنون دست بزند. با این طبقه بندی سه گانه، یعنی خشونت واکنشی (دهه های 1950 – 1390)، خشونت ایدئولوژیک (دهه های 1980 -1960) و سرانجام خشونت فرقه ای (دهه های 1990 به بعد)، نگارنده به دلایل رواج نوع سوم خشونت که در نوع خود ماهیت تروریستی و کورکورانه داشته و در جنبش های رادیکالی چون القاعده و پیروان آن نمود پیدا کرده است، بپردازد.
سومین فصل کتاب، بر موضوع کشمکش سیاسی و فکری میان اندیشمندان اسلامی طرف دار روش های مسالمت آمیز و گروه های و شخصیت های حامی کاربرد خشونت از سوی گروه های رادیکال تمرکز کرده و به ویژه نمود این این کشمکش های سیاسی ـ فکری میان اسلام گرایان از یک سو و اندیشمندان اسلامی از سوی دیگر را مورد توجه قرار داده است.

بخش سوم کتاب که بیش تر مسایل جامعه شناسی معاصر جنبش های اسلامی را در کانون بحث خود قرار می دهد، در برگیرنده سه فصل اساسی است. در این فصل ها با تمرکز بر موضوع جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه به طور کلی، برای تبیین رابطه اسلام گرایان و جبنش های اسلامی با مساله دموکراسی تلاش شده است. از آن جا که مسأله جامعه مدنی و دموکراسی به عنوان مفاهیم جامعه شناسی سیاسی جنبش های اسلامی دارای جنبه های نظری است و از آن جا که فهم خود بحث دموکراسی در خاورمیانه نیز به بنیادهای نظری نیازمند است، فصل چهارم یا فصل نخست بخش سوم را به موضوع کلان جایگاه جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه و دیدگاه های گوناگون بدبینانه و خوش بینانه مربوط به چشم اندازهای دموکراسی در منطقه، و سرانجام رابطه اسلام گرایی و جنبش های اسلامی با مسأله دموکراسی اختصای داده ایم.

در پرتو این بحث های نظری و بنیادی، دو فصل بعدی کتاب بر مطالعات موردی تمرکز کرده و جایگاه جنبش های اسلامی معاصر در خاورمیانه را در تحولات دموکراسی و جامعه مدنی در دو کشور مهم مصر و اردن بررسی و تحلیل می کند. گزینش مصر و اردن به عنوان کشورهای مورد مطالعه از آن جهت است که این دو کشور از دهه 1980 به بعد بیش از سایر کشورهای منطقه با چالش اسلام گرایی و ارتباط آن با دموکراسی روبه رو بوده اند. گرچه دیگر کشورهای خاورمیانه ای چون لبنان و مراکش نیز دارای تجربیات دموکراتیک بوده اند اما با توجه به خاص بودن مورد لبنان (به عنوان یک دموکراسی انجمنی) از یک سو و نمود اندک جنبش های اسلامی در مراکش از سوی دیگر، از بحث رابطه اسلام گرایان لبنان و مراکش با دموکراسی پرهیز شده است. مصر و اردن می توانند الگوی مناسب تری برای درک جایگاه اسلام گرایان در جامعه مدنی و موضع دولت های اقتدارگرا در برابر آن ها باشند. تجربیات این دو کشور و گروه های اسلام گرای آن ها یعنی اخوان المسلمین سرمشق بسیاری از جنبش های اسلامی در کشورهای دیگر عربی و غیرعربی بوده است. اهمیت این دو کشور در رابطه با تجربه جنبش های اسلامی و مساله دموکراسی از آن جا است که روی دادهای مصر در سال 2010 زمینه ساز دگرگونی های سال 2011 در مصر و تونس و سایر کشورها و در واقع آغاز موج سوم بیداری عرب و یا بهار عربی شد. در فصل پنجم بر جایگاه اخوان المسلمین در انتخابات مصر به ویژه انتخابات سال 2010 و دست کاری های گسترده دولت حسنی مبارک برای جلوگیری از ورود نیروهای مخالف به پارلمان که زمینه ساز قیام های سراسری مصری ها در آغاز سال 2011 شد، توجه ویژه ای شده است. رابطه اسلام گرایان اردنی با مساله دموکراسی و انتخابات در سال های پایانی قرن بیستم و دهه نخست قرن بیست و یکم، در پایان فصل ششم مورد بررسی قرار گرفته است.

بخش پایانی کتاب به جایگاه و نقش جنبش های اسلامی در بهار عربی و روی دادهای کنونی خاورمیانه پرداخته است و موضع جنبش های میانه روی اسلام گرا و نیز گروه های رادیکال را در برابر این دگرگونی ها تحلیل می کند. این قسمت، با بحث نگرش دولت های غرب به نقش اسلام گرایان در فرایند دگرگونی های سیاسی و جایگاه آن ها در فرایند تحولات دموکراسی خواهانه آغاز می شود. این بحث در واقع نگاهی انتقاد گونه به موضع دولت های غربی در دو دهه گذشته است و سکوت غرب در برابر اقدامات سرکوب گرانه دولت های عربی و مانع تراشی برای برگزاری انتخابات دموکراتیک واقعی به بهانه سوء استفاده جنبش های اسلامی از آن را، بررسی می کند.

همان گونه که اشاره شد، اصولاً دولت های اقتدار گرای عرب با طرح خطر روی کار آمدن اسلام گرایان در صورت برپایی انتخابات آزاد و تلاش برای به هراس انداختن دولت هایی چون آمریکا، فرانسه و انگلستان از احتمال به قدرت رسیدن اسلام گرایان، به سیاست های سرکوب گرانه خود علیه نیروهای اجتماعی و احزاب سیاسی مخالف ادامه می دادند. این در حالی است که این دولت ها و حامیان آن ها با گذاشتن تضمین های لازم می توانستند از سوء استفاده احتمالی گروه های رادیکال از فرایند دموکراتیک جلوگیری کند.

بخش پایانی و در واقع نتیجه گیری کتاب، به آینده جنبش های اسلامی در شرایط کنونی و آینده می پردازد و ضمن بحث موضع اسلام گرایان و جبنش های اسلامی در برابر روی دادهای مردمی خاورمیانه، دلایل سیاست محتاطانه و محافظه کارانه گروه هایی چون اخوان المسلمین مصر یا جنبش النهضه تونس و سایر اسلام گرایان در برابر روی دادهای کنونی را بررسی می کند. سیاست های احتمالی جنبش های اسلامی برای به ثمر نشستن مطالبات مردمی در کشورهای عرب و اتخاذ مواضع حساب شده برای نفوذ در جامعه مدنی بعد از فروپاشی رژیم های اقتدارگرای عرب از جمله مسایل مورد بحث این قسمت پایانی است.

موضوع کتاب حاضر، بررسی تاریخ و سیر تحوّل جنبش های اسلامی از نهضت سلفیه «سیدجمال» تا بیداری اسلامی است.

این کتاب، با هدف شرح چگونگی پیدایش، رشد و دگرگونی این جنبش ها در قرن گذشته و اکنون و جهت آشنایی با پدیده اسلام گرایی و جنبش های اسلامی نوشته شده است.

کتاب در دو بخش و ده فصل تدوین شده و فصل پایانی به نتیجه گیری مباحث اختصاص دارد.
زبان اثر روان و به روش علمی ـ تحلیلی است و ویژگی شاخص کتاب نیز، تازه بودن موضوع پژوهش و نگاه تحلیل گرایانه است.

از کنار قبر کمال‌الملک گذشتم و پا به دورن مقبره‌ی عطار گذاشتم. به محض ورود، چشمم به سنگ‌نبشته‌ای کهن افتاد که بر سر مزارِ عطار به حال ایستاده نمایان بود. سنگ‌نبشته‌ی سیاه و کهن گویی مرا در خود کشید و به ژرفای تاریخ فرو برد. لحظه‌ای حس کردم کسی که در آن گور آرمیده از اجداد من است؛ رگ و ریشه‌ی من است؛ هویت من است؛ خود من است! احساس غنا و نشاط و آرامشی ابدی و مطلق کردم. غرق در این احساس از مقبره بیرون زدم. اردیبهشت‌ماه بود. سبزه‌ها رسته، گل‌ها شکفته، شکوفه‌ها بردمیده و درختان سبزفام سر به آسمان داشتند و مرغان و بلبلان بر فراز آن‌ها از نغمه و آواز غوغایی به پا کرده بودند. زیر سایه‌ی صبحگاهی درختان گام زدم و سر به آسمان زلال و آبی داشتم. وصف آن حال لطیف و نشاط و شکوه آن از توانم خارج است.