هر فصل از کتاب فرهنگ و دانشگاه ابعاد معینی از موضوعات و مسائل دانشگاه و آموزش عالی را در ایران تبیین و  بررسی می‌کند، اما کانون تمرکز  این مباحث رویکرد مردم‌نگارانه و فرهنگی است. موضوعات بررسی‌شده در کتاب اغلب مسائلی‌اند که آموزش عالی و دانشگاه‌های ما سخت با آن‌ها درگیـرند. یکی از مشـکلات اسـاسـی اجتماعـات علمی ایـران، ضعـف و توسعه‌نیافتگی فرهنگِ نقد و نقادی است. یکی از مسائل مهم دیگر  در نظام دانشگاهی ما که در این کتاب بررسی می‌شود، مشکل روش تدریس و راهبردهایی برای مشارکت بیش‌تر  دانشجویان است. در این زمینه به بررسی و تحلیل مباحثه و فرهنگ آن در دانشگاه پرداخته می‌شود. در یکی از فصول کارکـردهـای علـوم انسـانی و علوم اجتمـاعی و معیـارهای ارزیـابی آن‌ها و چالش‌هایی که این علوم با آن روبرویند، واکاوی می‌شود. شاید مهم‌ترین مسئله‎ای که آموزش عالی ایران امروز با آن مواجه است، جهانی شدن و تحولات ناشی از توسعۀ فناوری‌های الکترونیک و دیجیتال باشد. فصل نخست کتاب به این موضوع می‌پردازد. کتاب فرهنگ و دانشگاه می‌تواند طیف گسترده‌ای از مخاطبان را داشته باشد: از محققان آموزش عالی و دانشگاه‌ها، مدیران و برنامه‌ریزان آموزش عالی تا دانشجویان و بدنۀ علمی دانشگاه‌ها.

کتاب مجموعه مباحثی است که در زمینه آموزش عالی و دانشگاه نگاشته شده. هر فصل آن مجموعه ای از ابعاد معین از موضوعات و مسائل دانشگاه و آموش عالی در ایران را بررسی می کند و در مجموع می توان گفت طیف وسیع و کم و بیش همه جانبه ای از موضوعات متعدد مربوط به آموزش عالی و دانشگاه را پوشش می دهد

“نظریه رابرتسون که اساسا به نظریه جهانی شدن مرسوم شده است گرچه در وهله اول بازتاب نارضایتی او از نظریه‌های مهم معاصر در زمینه علوم اجتماعی نظیر نظریه‌های نوسازی و نظریه تجدد است اما در بخش قابل ملاحظه‌ای از وجود گوناگون خود به استنتاج‌هایی راه می‌برد که می‌توان آن را درآمدی نظری بر مبنای گفت و گوی تمدن‌ها به شمار آورد…جهانی شدن در نوشته‌های رابرتسون، از جمله همین کتاب حاضر، عنوان یک نظریه اجتماعی در سطح کلان است که مثل بسیاری از نظریه‌های فراگیر اجتماعی می‌خواهد مسائل عمده جهانی امروز را، چه در سطوح ملی و چه در سطوح جهانی و چه در ابعاد کوچکتر یا بزرگتر تحلیل و تبیین کند .بنابراین نظریه جهانی شدن در این مفهوم را باید مثل نظریه وابستگی “گندرفرانک “یا نظریه نظام جهانی (والرستین) یا نظریه تجدد (گیدنز) در شمار یک نظریه کلان اجتماعی به شمار آورد .رابرتسون کار خود را در یک معنا به عنوان جامعه‌شناسی جهان توصیف می‌کند…”کتاب حاضر از جمله کتاب‌هایی است که رنالد رابرتسون در بسط و تکوین نظریه خود نوشته است” .رابرتسون در این کتاب ضمن بحث از الگو و اجزای اصلی نظریه خود بخش بزرگی از نظریه‌های عمده اجتماعی در سده بیستم را حول محورهای اصلی نظریه خود با فشردگی هرچه تمامتر مرور می‌کند و مورد نقد قرار می‌دهد…نظریه جهانی شدن رابرتسون یکی از تازه‌ترین نظریاتی است که در تحلیل مسائل کلان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جهان در آخرین دهه‌های سده بیستم بر سر زبان‌ها افتاده است” .”ترسیم وضعیت جهانی”، “نظریه نظام جهانی”، “جهانی بودگی و دین ژاپنی‌ها”، “تمدن و مدنیت”، “جهانی بودگی و تجدد”، “جهانی شدن و پارادایم نوستالژیک”، و “تئوری‌های جامعه‌شناختی و فرهنگ جهانی “از جمله مباحث این کتاب است .

پس از آنکه قوای متفقین ایتالیا را به اشغال خود درآورد پادشاه ایتالیا موسولینی را از نخست وزیری عزل کرد؛ بسیاری در آن زمان تصمیمات غلط موسولینی در جنگ جهانی دوم را یکی از دلایل مهم به تنگنا افتادن هیتلر و در نهایت شکست جبهه متحدین می‌دانستند. گرچه در سال های نخستین جنگ جهانی دوم ایتالیا توانست پیشرفت هایی در آفریقا کسب کند اما روند شکست های این کشور در این قاره نبرد را به سود جبهه متفقین تمام کرد. ارتش ایتالیا گرچه صاحب زره‌پوش‌های بهتر و قدرتمندتری شده بود و نیروی هوایی کارآمدی داشت اما دارای فرماندهی مناسبی نبود طوری که گفته می شود از ارتش مسلح به تیر و کمان اتیوپی شکست خورد و مجبور به عقب‌نشینی شد. با اعلان جنگ انگلستان به ایتالیا درگیری آغاز شد و موسولینی در حالی که بنغازی و دژ بزرگ طبرق را از دست داده بود از آلمان کمک خواست؛ هیتلر نیز مجبور شد فیلدمارشال اروین رومل یکی از بهترین افسران خود را به صحرای آفریقا اعزام دارد. اما روند شکست های موسولینی از جولای 1943 به نقطه بحرانی رسید. در این تاریخ نیروهای متفقین ابتدا در جزیره سیسیل پیاده شدند و سپس وارد خاک اصلی ایتالیا شدند؛ پادشاه ایتالیا در 25 جولای موسولینی را از نخست وزیری عزل کرد و ارتش ایتالیا زمام امور را بدست گرفت. در همین تاریخ سربازان آلمانی مستقر در ایتالیا کنترل نیمه شمالی شبه جزیره را به دست گرفته و همچنان به مقاومت ادامه دادند. موسولینی به دستور آدولف هیتلر ، رهبر آلمان نازی در یک عملیات حیرت آور توسط یک گروه کماندویی اس اس و چتربازان آلمانی از “لانه عقاب” فرار می‌کند و به آلمان منتقل می‌شود. اما وی سرانجام در پایان جنگ جهانی دوم در حالی که به اتفاق کلارا پتاچی معشوقه اش در حال فرار از ایتالیا بودند در مزرعه‌ای توسط پارتیزان‌های ایتالیایی دستگیر شده و در همان جا به همراه سایر همراهانشان که از مقامات حکومت فاشیستی بودند، پس از محاکمه صحرایی به اعدام محکوم می‌شوند. در 28 آوریل 1945 هنگام تیرباران شخصی با چاقو به او حمله می کند و موسولینی نیمه جان از شکنجه به زمین می افتد؛ مردم به او حمله می کنند و با لگد به جنازه او ضربه می زنند و جمجمه اش را متلاشی می کنند. جسد موسولینی و معشوقه‌اش در “پیاتزا لورتو” شهر میلان، برای نمایش عموم با قلاب های مخصوص آویزان کردن گوشت قصابی ها از سقف یک ایستگاه پمپ بنزین وارونه آویخته شده تا آنکه با دستور پاپ جنازه ها را را پایین آوردند؛ گفته می‌شود جسد او را به آتش کشیدند و خاکسترش را نیز به دریا ریختند.

نادرقلی، از طایفه‌ی قرقلوی افشار، در خراسان می‌زیست. او توانست ایران را از ضعف دوره‌ی فترت پس از صفویان و نابسامانی‌های ناشی از حمله‌ی افاغنه نجات بخشد و حکومت افشاریه را تاسیس نماید. بیش‌تر عمر نادر در جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها، سرکوب شورش‌ها، خواباندن فتنه‌ها و محافظت از مرزهای ایران سپری شد. بی‌دلیل نبود که پایتخت وی را زین اسبش می‌دانستند

این کتاب به شرح زندگانی “داریوش یکم” (550-486 یا 485 ق م) ملقب به داریوش بزرگ و پادشاه ایران از سلسله‌ی هخامنشی و پسر ویشتاسب و معرفی شخصیت وی اختصاص دارد. گفتنی است، داریوش بزرگ، یکی از بزرگ‌ترین فرمانروایانی است که از مشرق‌زمین برخاسته‌اند. وی سیاستمدار و سازمان‌دهنده‌ای بزرگ بود، و در سلطنت او بود که امپراتوری هخامنشی استحکام یافت. جنگ‌های او به منظور مستحکم کردن مرزهای امپراتوری ایران بود. وی در بسط تجارت و ساختن ابنیه و راه‌ها و پیوستن نواحی کشور به یک‌دیگر توجه مخصوص داشت. داریوش در تحبیب قلوب ملل تابع، کوشش داشت یهودیان را رخصت ساختن معبد در اورشلیم اعطا کرد. در مصر نامش در معابدی که در ممفیس بنا کرد آمده است، و به قول هرودوت، در روایات مصری یکی از بزرگ‌ترین نیکوکاران و قانون‌گذاران آن سرزمین شمرده شده است. روابطش با یونانیان نیز بر همین اساس بود. او بناهای تازه‌ای در شوش، بابل، و همدان برافراشت، ولی شهرت هیچ‌یک به پای تخت‌جمشید نمی‌رسد که مقبره‌ی داریوش در نقش رستم نزدیک آن و دارای کتیبه‌ای از آن شاهنشاه است. مهم‌ترین ماخذ تاریخ سلطنت داریوش کتیبه‌ی بزرگ بیستون است که یکی از بزرگ‌ترین کتیبه‌های سراسر تاریخ است.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی عمل به مصلحت همیشه مشکل است. گاهی خلاف جریان عادی سخن گفتن است و بدیهی که در آن زمان خیلی‌ها را هم ناراحت می‌کند و از همین‌رو هزینه‌های زیادی را متوجه گوینده آن می‌کند ولی من هرگز در تشخیص و بیان «مصلحت» تردید نمی‌کنم چرا که از امام آموخته‌ام که غفلت از مصلحت موجب لطمات جبران‌ناپذیری به اسلام عزیز می‌شود