“با نگاهی گذرا به سیر تحول جوامع انسانی می‌توان دریافت كه انسان، حیات جمعی و آسیب‌های اجتماعی همزاد یكدیگرند. “آسیب‌های اجتماعی” اگرچه باید خاطرنشان كرد كه واقعیتی دیرپا محسوب می‌شود، نوظهور و مربوط به دوره‌ی ضرب‌آهنگ سریع توسعه‌ی پس از انقلاب صنعتی است كه با خود مهاجرت وسیع، انباشت جمعیت شهری، رشد شتابان شهرها و كلان‌شهرها، تغییر نوع و شكل روابط انسانی، ظهور عصر جدید و تكثیر و تجمع آسیب‌های اجتماعی را به همراه داشته است … “سرزمین ایران نیز از این واقعیت مستثنا نبوده و بنا بر دلایل متعددی نظیر موقعیت ژئوپلیتیکی، سابقه‌ی تاریخی، تغییرات جمعیتی، رشد شتابان شهرها، اجرای برنامه‌های متنوع و گاه متضاد توسعه در یک‌صد سال اخیر، ناپایداری اجتماعی و سیاسی، رویه‌های مدیریتی و حكمرانی، … شاهد گسترش بی‌رویه‌ی آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی بوده‌ است كه انباشت، پیچیدگی و چندلایه‌شدن آن‌ها تهدیدی قابل توجه است كه باید بدان پرداخت… “نخستین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی را انجمن جامعه‌شناسی ایران با همت والا و ستودنی استاد ارجمند، شادروان دكتر محمد عبداللهی، ریاست وقت انجمن در سال 1381، برگزار كرد و مجموعه مقالات همایش نیز متعاقباً در شش جلد منتشر شد. تمهید مقدمات برگزاری دومین همایش از سال 1390 صورت گرفت تا اولاً تكرار این واقعه‌ی علمی باشد… و ثانیاً پاسداشتی باشد از مقام علمی استاد عبداللهی … و اینك با شكل‌گیری شرایط مناسب نسبی و با مساعدت جناب آقای دكتر سیدمرتضی میرباقری، قائم‌مقام محترم وزیر كشور و دبیر شورای اجتماعی كشور [در سال1391]، مجموعه مقالات منتخب هیئت داوران در نه جلد آماده و منتشر شده است.” (از دیباچه‌ی كتاب، به قلم میرطاهر موسوی)

كشیش پروتستان اهل برلین، یوهان فریدریش زولنر، در مقاله‏ى كه در سال 1783 در مخالفت با “نكاح عرفى” نوشت به سرگشتگى‏هایى اشاره كرد كه “به نام روشن‏نگرى در دل و ذهن مردم به وجود آمده است…”. وى در جایى از نوشته‏اش مفهوم روشن‏نگرى را به چالش كشید و پرسید “به‏راستى روشن‏نگرى چیست”. این پرسش پنهان كه در پانوشت آن مقاله آمده بود، نتایج ثمربخش و ژرفى در تاریخ فلسفه بر جاى نهاد. چراكه بسیارى را بر آن داشت كه پاسخى به این پرسش بدهند. بخش عمده‏اى از مقالات این كتاب همین پاسخ‏ها و بحث‏هایى هستند كه در همان سده‏ى هجدهم، در پى آن‏ها درگرفتند. مقاله‏ى معروف كانت با عنوان “روشن‏نگرى چیست” نیز در پاسخ به همین پرسش نوشته شد: “روشن‏نگرى خروج آدمى‏ست از نابالغىِ به تقصیرِ خویشتنِ خود. و نابالغى، ناتوانى در به كار گرفتن فهم خویش است بدون هدایت دیگرى”. روشنى‏یابى جنبشى است كه به زبان تمثیل مى‏توان آن را به “گناه دومین” آدمى تشبیه كرد. “گناه نخستین” خوردن از میوه‏ى درخت معرفت است و “گناه دومین” آغاز معرفت‏یابىِ آدمى است با در كار آوردنِ عقلِ سنجش‏گرِ خود و دلیرى كردنش در كاربست فهمِ خویشتن، فهم انسان و جهان، آن‏چنان كه در واقع هست و نه آن‏چنان كه سنت انتقادى قرن‏ها به او فراداده است و پیشینیان او پنداشته‏اند. مقاله‏هاى این كتاب در واقع دنباله‏ى منطقىِ مقاله‏هایى است كه در كتاب روشن‏نگرى چیست؟ تعریف‏ها و نظریه‏ها آمده است. در این كتاب نیز بحثى پى گرفته مى‏شود كه دویست و اندى سال پیش آغاز شد و هنوز هم در چارگوشه‏ى جهان ادامه دارد.

سیاست‌گذاران و دولتمردان، که سیاست‌گذاری و هدایت دولت مدرن را بر عهده دارند، به‌منظور بالابردن درجه‌ی عقلانیت تصمیم‌سازی‌ها و نتیجه‌بخشی اقدام‌ها و کنش‌هایشان در عرصه‌ی جامعه‌ی سیاسی نیازمند درکی عمیق از چیستی نهاد دولت و چگونگی کارکرد آن در مسیر توسعه هستند. این در حالی است که انسان و بالابردن شأن و منزلت او در جهان امروز اهمیت روزافزونی دارد. از این رو در دانش سیاسی، اگر آن را یک سنت علمی و تحقیقاتی در نظر بگیریم، عامل انسانی عمدتاً در قالب جمعیت و منابع انسانی و کم و کیف آن هیچ‌گاه از نگاه تیزبین دانش‌پژوهان این رشته‌ی دانشگاهی دور نمانده است […] «حوزه‌ی مطالعاتی سیاست‌گذاری توسعه‌ی سرمایه‌ی انسانی از مجموعه‌ی دانش‌های میان‌رشته‌ای نوپدید است که در ذیل گرایش سیاست‌گذاری عمومی و رشته‌ی علوم سیاسی سعی دارد معضل‌های موجود در زمینه‌ی ایجاد، انباشت و توسعه‌ی سرمایه‌ی انسانی را شناسایی كند و با بررسی تصمیم‌ها، کنش‌ها و اقدامات دولت‌ها به تحلیل پیامدهای این سیاست‌ها بپردازد.» كتاب حاضر بر آن است تا در این حیطه به بررسی و واكاوی سرمایه‌ی انسانی در دوره‌ی خاصی از ایران بپردازد. (از متن پیش‌گفتار كتاب)

حکومت پادشاهان فعلی بریتانیای کبیر انباشته از بیدادگری و غصب و ستم به مستعمرات است و این روش بدان منظور است که بر ما حکومت مطلقه و مستبد داشته باشد. … وقتی که جور و ظلم و سوءرفتارها به درازا کشید و مداومت یافت، از حق مردم بلکه از وظیفه آن‌هاست که این‌گونه حکومت‌ها را ساقط کنند. تا به حال، مستعمرات با شکیبایی متحمل چنین مظالمی شده‌اند و اینک وقت آن رسیده است که سیستم حکومتی خود را تغییر دهند. … ما این حقایق را از بدیهیات می‌دانیم که همگی مردم مساوی آفریده شده‌اند و این‌که آفریدگارشان بدان‌ها حقوق خاص و غیرقابل انتزاعی اعطا نموده است که از آن جمله است حق زندگی، داشتن آزادی، و جست‌وجوی خوشبختی: و به‌منظور حفظ این حقوق، مردم برای خود حکومت‌هایی تأسیس خواهند کرد و با میل و رضای خود به آن حکومت‌ها اختیار و اقتدار خواهند داد. دیگر این‌که هر گاه این حکومت‌ها ازراه راست منحرف شوند، از حقوق مردم است که آن‌ها را تغییر داده و ساقط سازند و حکومت‌های تازه‌ای روی کار آورند. (از اعلامیه استقلال، 1776)