این كتاب دستور زبان فارسی نیست، بلكه سخنی درباره‌ی دستور زبان است. در این كتاب نویسنده كوشیده است تا شالوده‌های نظری و فلسفیِ دستور و دستورنویسی را برای خواننده روشن كند و تا آن‌جا كه ممكن است او را در جایگاهی قرار دهد كه بتواند در پهنه‌ی افقی گسترده‌تر و با بینشی علمی‌تر به بحث‌ها و كشمكش‌های دستوری نگاه كند. این كتاب می‌كوشد تا ملاك‌هایی به دست خواننده دهد تا خود بتواند درباره‌ی دستور زبان‌های موجود داوری كند. در این راستا، مؤلف نخست از تاریخچه‌ی دستورنویسی در غرب و دستورنویسی برای زبان فارسی سخن می‌گوید، سپس معایب این نوع دستورنویسی را برمی‌شمارد، و آن‌گاه می‌كوشد با زبانی ساده و روشن خطوط اصلیِ دستور زبان ساختاری و دستور گشتاری ـ زایشی را توضیح دهد.

از نخستین باری كه از نسل كشی آلمانی‌ها باخبر شدم با خودم می‌اندیشیدم كه چگونه افراد می‌توانند مرتكب چنین جنایاتی شوند. این پرسش ذهن مرا به خود مشغول كرده بود و در اكثر مطالبی كه در زمینه‌ی فلسفه می‌نوشتم بروز پیدا می‌كرد. درباره‌ی مسائل اخلاقی در ارتباط با گرفتن جان دیگران و كاربرد دانش ژنتیك چندین كتاب نوشتم. ربط این موضوعات به پروژة ایجاد حلقه‌های دفاعی مطمئن‌تر در برابر احیای سیاست‌های نازی نیازی به تاكید ندارد. ولی هنگامی كه درباره‌ی مسائل به‌ظاهر خنثی‌تر از قبیل هویت فردی می‌نویسیم، ناخواسته به سوی نوشتن درباره‌ی وحشیگری‌های اخیر انسان‌ها كشیده می‌شوم. بنابراین فكر كردم بهتر است به جای طرح این مسائل در حاشیه‌ی موضوعات دیگر، مستقیما درباره‌ی آن‌ها سخن بگویم. كتاب حاضر كوششی است برای بخشیدن بُعدی تجربی به اخلاقیات. من در این كتاب از اخلاق برای طرح پرسش‌هایی در برابر تاریخ استفاده كرده‌ام و سعی كرده‌ام متقابلاً از تاریخ برای ارئه تصویری از استعدادهای پنهان انسان استفاده كنم كه به اخلاقیات ربط پیدا می‌كنند. برای انجام این كار ناچار بوده‌ام بسیاری از مسائل و مباحث را با دیگرانی در میان بگذارم كه درك و دانش بیشتری از من در این زمینه دارند. امیدوارم لغزش‌های من انگیزه‌ای شود برای آنان تا این پروژه را به نحوی بهتر به پیش ببرند و به سرانجام برسانند.

امروزه توسعه یكی از فراگیرترین موضوعات جوامع بشری، به‌ویژه كشورهای درحال‌توسعه، است. این مسئله، بخشی به دلیل ضرورت پیشرفت و تحول، و حساسیت نسبت به بازنماندن از غافله‌ی روندهای جهانی است، و بخشی نیز به دلیل موضوعات مشتركی است كه لااقل بخش عمده‌ای از جوامع درگیر آن هستند. مسائلی هم‌چون تجربه‌های موفق توسعه، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه، رابطه‌ی دین و توسعه، حقوق بشر، جنسیت، محیط زیست و جهانی‌شدن از حوزه‌ی تأثیرگذاری انفرادی و محدود فراتر می‌روند و بخش وسیعی از مردم را درگیر و متأثر می‌سازند. از این رو، خواه ناخواه دولت‌ها، جوامع و افراد متفاوت به انحای مختلف با این موضوعات دست به گریبان هستند. كتاب حاضر از جمله معدود منابعی است كه ضمن برخورداری از مزیت رویكرد علمی و دانشگاهی، توسط نویسنده‌ای با دغدغه‌های فراوان نوشته شده است كه توسعه را در جامعیت آن می‌بیند و فصول مختلف و متنوع این كتاب به‌درستی گویای این امر است.

كتاب حاضر، درباره‌ی دیوان‌ها و قشون نظامی عصر صفوی است و در سه فصل تنظیم شده: فصل نخست درباره‌ی سازمان حكومت مركزی، مناصب عالی دولتی و رویه‌های دیوان عالی است. فصل دوم به بحث درباره‌ی حكومت ایالتی اختصاص دارد. هم‌چنین اطلاعاتی درباره‌ی منصب داروغه و وزیر عرضه شده است. موضوع فصل سوم نیز قشون صفویه، چگونگی شكل‌گیری آن و اصطلاحات در قشون است. البته بحث این فصل به سازمان واحدهای مختلف قشون محدود نمی‌شود، بلكه سلاح‌های مورد استفاده‌ی آن، تاكتیك و رزم‌آرایی مورد عمل و نحوه‌ی پیروزی در نبردها و محاصره‌ها نیز شرح داده شده است. در جایی از كتاب می‌خوانیم: «در اواخر سلسله‌ی صفوی سپهسالار یكی از امرای طرف مشورت و مهم‌ترین مقام لشكری پس از قورچی‌باشی بود. با این حال، دومان این تصور را ایجاد می‌كند سپه‌سالار مهم‌ترین فرمانده بوده است هرچند كه در واقع به نیروی شبه نظامی اشاره داشت. عزل حكام با تأیید او محتمل بود. هر تصمیمی درباره‌ی عملیات نظامی باید به اطلاع او می‌رسید. …»

كتاب حاضر می‌كوشد چگونگی شكل‌گیری این مؤسسه و سیر حركتِ آن را شرح دهد و نشان دهد كه در چارچوب این مكتب چه اندیشه‌هایی شكل گرفت، چه مفاهیمی طرح شد، و چه روشی برای تحلیل و تعبیر مسائل اجتماعی در پیش گرفته عرضه شد. در فصل اول كتاب از میراث سیاسی ـ اجتماعی آلمان در تاریخ معاصر یاد می‌شود؛ در فصل دوم چگونگی ظهور و تكوین مؤسسه‌ی تحقیقات اجتماع یا مكتب فرانكفورت مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ در فصل سوم، اصول، مبانی و رویكردهای گوناگون نظریه‌ی انتقادی معرفی می‌شود؛ در فصل چهارم از نظریه‌ی انتقادی و علوم اجتماعی سخن می‌رود؛ فصل پنجم كتاب به نظریه‌ی فرهنگ و زیبایی‌شناسی و هنر می‌پردازد؛ و فصل ششم كنكاشی است در آراءِ یورگن هابرماس و كوشش‌های او برای بازسازی نظریه‌ی انتقادی.

در جهان امروز،‌ ما شاهد پایما‌ل‌شدن حق برخورداریِ تمام آحاد بشر از حقوق انسانی خویش در مقام افرادی برابر، صرف‌نظر از جنسیت،‌ رنگ پوست، سن، جایگاه اجتماعی، قومیت، اعتقادات، به‌ویژه از سوی حکومت‌ها و دولت‌های جهان هستیم،‌که بر تأمین منافع خود چشم دوخته‌اند و منافع و حقوق مردم خود و ملت‌های دیگر را نادیده گرفته‌اند. و این چیزی نبوده که از دید روشن‌فکران در جای‌جای پهنه‌ی زمین دور بماند. در این کتاب شش تن از متفکران نام‌دار به افشای برخی از واقعیات و رخدادهایی پرداخته‌اند که در فلسطین، افغانستان، آمریکای لاتین، اروپای شرقی و بسیاری مناطق دیگر اتفاق افتاده‌اند، و از وهنی سخن گفته‌اند که هر روز بر انسان می‌رود. عنوان مقالاتی كه آن‌ها پرداخته‌اند عبارت‌اند از: «تأملاتی در باب تبعید و مهاجرت روشن‌فكران»، «یادداشت‌هایی از شیلی»، «ژنرال»، «زیر چشم‌های شرقی»، «بازی توسعه»، و «زندگی در عكس».

«سیاحت‌نامه‌ی ابراهیم‌بیگ در واقع دائره‌المعارف جامع اوضاع ایران در اواخر قرن سیزدهم هجری است كه با قلمی تند و بی‌پروا و بی‌گذشت تحریر شده است… این نخستین رمان اصیل اجتماعی از نوع اروپایی در زبان فارسی است كه زندگی مردم ایران را همچنان كه بوده تشریح كرده و از این حیث شباهت زیادی به رمان نفوس مرده نویسنده‌ی بزرگ روس، نیكلا گوگول، دارد…» (یحیی آرین‌پور) «انتقاد همه‌جانبه‌ای است بر حیات جامعه‌ی ایرانی كه سیاست، اقتصاد، روحانیت، تعلیمات، اخلاق، اعتقادات و تقریبآ همه‌ی متعلقات اجتماعی را نقادی می‌كند» (فریدون آدمیت) سیاحت‌نامه‌ی ابراهیم‌بیگ یكی از مهم‌ترین آثار دوره‌ی انقلاب مشروطه و پیشتاز رمان‌نویسی اجتماعی در ایران است، و هم از دیدگاه تأثیر ادبی در تاریخ ادبیات نوین ایران و هم از نظر نفوذ اجتماعی در عصر خویش نقش بسیار مهمی ایفا كرده است. و شاید بتوان گفت كه ارزش سیاحت‌نامه در انقلاب مشروطه‌ی ایران نظیر ارزش كتاب قرارداد اجتماعی در انقلاب كبیر فرانسه است. سیاحت‌نامه قصه‌ی سیاسی عاشقانه‌ای است كه با طنز و عصبیت روایت می‌شود. داستان كه با گزارش واقع‌گرای یك مسافرت آغاز می‌شود، اندك‌اندك معنایی تمثیلی به خود می‌گیرد، یعنی پوسته‌ی حادثه‌ها را می‌شكافد و به حوادث و بازیگران خود معنایی تاریخی یا اسطوره‌ای می‌بخشد و بدین طریق در گنجینه‌ی ادبیات نوین ایرانی جایگاهی ممتاز می‌یابد.

مقدمه‌اى سیاسى بر فلسفه چهارده مقاله‌ى شناخته‌شده و تحسین‌شده‌ى لئو اشتراوس را در خود جاى داده است. مقالات “فلسفه سیاسى چیست؟”، “حق طبیعى و رویکرد تاریخی”، “نسبی‌گرایی”، و “یک مؤخره” مهم‌ترین منابع براى فهم تقابل اشتراوس با پوزیتیویسم و تاریخ‌گرایى هستند. مقالات “تعقیب و آزار و هنر نوشتار” و “در باب نوع فراموش‌شده‌اى از نوشتار” خواننده را با نظریه‌ى اشتراوس در باب روش صحیح خوانش متون فلسفى یا همان هنر بین‌خطوط‌خوانى آشنا می‌کنند. مقالات “تربیت لیبرال چیست؟” و “تربیت لیبرال و مسئولیت” ملاحظات صریح و شدیداً مناقشه‌برانگیز اشتراوس درباب مسئله‌ى تربیت و فرهنگ را مطرح می‌کنند. مقالات “در باب فلسفه‌ى سیاسى کلاسیک”، “چگونه فلسفه‌ى قرون میانه را مطالعه کنیم؟”، “سه موج مدرنیته”، و “در باب قانون طبیعی” واضح‌ترین نظریات اشتراوس در باب تاریخ فلسفه‌ى سیاسى یا همان “جدال قدما و مدرن‌ها” را درخود جاى داده‌اند. و در نهایت، مقالات “اورشلیم و آتن” و “پیشرفت یا بازگشت؟” تأملات اشتراوس در باب رابطه‌ى فلسفه و الاهیات، عقل و وحی، یا همان “مسئله‌ى الاهیاتى ـ سیاسی” را مطرح می‌کنند. بر همین اساس می‌توان گفت که این مجموعه خطوط کلى فلسفه‌ى سیاسى لئو اشتراوس را ترسیم می‌کند. همان فلسفه‌ى سیاسی‌اى که تلاش می‌کند با کنارزدن آنچه اشتراوس “شبه‌فلسفه‌ها” یا موانع “مصنوعی” فلسفه‌ورزى می‌نامد، راه را براى احیاى فلسفه در معناى آغازین و اصیل آن باز کند. همان فلسفه‌ى سیاسى که مقدمه‌ى سیاسى بر فلسفه است.

مدرنیته‌ی سیاسی، نوشته‌ی موریس باربیه، حاوی بازاندیشی دقیقی در مفهوم مدرنیته‌ی سیاسی است و می‌كوشد تا معیار روشنی برای ارزیابیِ آن به دست دهد. نویسنده وجود آزادی‌های عمومی، تفكیك قوا، رأی‌گیری همگانی و كثرت‌گراییِ سیاسی را برای تعریف مدرنیته‌ی سیاسی بسنده نمی‌داند. از این‌رو، نخست می‌كوشد تا وجه تمایز دولت مدرن ودولت پیش‌مدرن را تعیین كند تا از رهگذر آن به تعریفی از مدرنیته‌ی سیاسی دست یابد. باربیه در بخش اول كتاب به فرایندِ تاریخیِ گذار از دولت پیش‌مدرن به دولت مدرن اشاره می‌كند. در این میان، او از دولت‌شهرهای یونانی، دولت فئودالی و دولت مطلقه به منزله‌ی سه شكل متفاوت دولت پیش‌مدرن یاد می‌كند و به بررسی دیدگاه‌های سقراط، افلاطون، مسیحیت، كالوینیسم، پروتستانیسم، هابز و روسو در مورد رابطه‌ی میان فرد و جامعه، دولت و جامعه‌ی مدنی می‌پردازد. این چشم‌انداز تاریخی كه وجه مشخصه‌اش «فقدان مدرنیته‌ی سیاسی» است تا پایان سده‌ی هژدهم تداوم می‌یابد. در بخش دوم كتاب، باربیه به بررسیِ زایش و بالش مدرنیته‌ی سیاسی می‌پردازد كه از انقلاب‌های امریكا و فرانسه آغاز می‌شود. نویسنده در این بخش به بررسیِ آرای مژده‌گویان مدرنیته (اسپینوزا، لاك، مونتسكیو) می‌پردازد، از نقد منتقدان آن (توكویل، ماركس) سخن می‌گوید، و به بررسی موانعی می‌پردازد كه به‌ویژه در سده‌ی بیستم در راه آن پدیدار شد، موانعی كه از جمله در دیدگاه‌ها و كنش سیاسی هیتلر و موسولینی متجلی شد.

این كتاب در چالش با اندیشه‌ی پست‌مدرن نوشته شده است، و می‌كوشد با بررسی آراءِ چهار تن از پردازندگان اصلی این نگرش، نگرش انتقادی خود را سازمان دهد. بخش اول، “خردستیزی در اندیشه‌ی پست‌مدرن”، تصویری كلی از وضعیت پست‌مدرن ترسیم می‌كند و به‌ویژه به بررسی آراءِ ژان‌فرانسوا لیوتار و ژاك دریدا اختصاص دارد. بخش دوم، “نقد نیچه از اخلاق”، به بررسی دیدگاه‌های نیچه می‌پردازد كه نفوذی عمیق بر اندیشه‌ی پست‌مدرن داشته و از پیش‌قراولان آن است. بخش سوم كتاب، “میشل فوكو و اندیشه‌ی انتقادی”، در واقع می‌خواهد به این پرسش پاسخ دهد كه آیا پست‌مدرنیسم چارچوب فكری مناسبی برای ارزیابی درست و همه‌جانبه‌ی مشكلات جهان مدرن هست یا نه. به این منظور، كار فوكو در مقام متفكر برجسته‌ی پست‌مدرن، با اندیشه‌ی انتقادی هابرماس، منتقد برجسته‌ی اندیشه‌ی پست‌مدرن، مقایسه شده است. یكی از هدف‌های اصلی كتاب حاضر، افزون بر معرفی اندیشه‌ی پست‌مدرن و طرح نكات انتقادی درباره‌ی آن، تأكید بر وجهی از اندیشه و نگارش فلسفی است: روشن اندیشیدن و تعهد به وجه استدلالی در اندیشه‌ی فلسفی.